129 Grup üyeliğini, grup süreçlerini ve guruplar arası ilişkilerin üzerinde duran bu kuram Bireyler üyesi oldukları grupla kendilerini özdeşleştirmeleri sonuncunda “sosyal kimlikleri” oluşur.
Birey kendi grubunu diğer sosyal gruplarla karşılaştırarak konumlandırır. (Tajfel & Turner, 1986). Bu varsayımlardan hareketle, Cevizci (2007:59-69)’nin, tezinde Vranofçalıların
“kendilerini Türk olarak kabul ettikleri ölçüde, Türk toplumuyla bütünleşmeleri hızlı ve başarılı olmuştur” tespitiyle bu kabullenmeyi içselleştirdikleri görülmektedir.
Haji Agha ( 2007) ise tezinde İranlı göçmenlerin ülkelerinden göç etmek zorunda kalmalarına rağmen, çoğunluğun, tarihine, kültürüne, milliyetine ve kimliğine sahip çıktıkları vurgusunu yapmaktadır. Haji Agha, 2007)’ya göre ülkelerine karşı hissettikleri yoğun aidiyet duygusu, Türkiye’deki İranlı göçmenleri birbirine bağlamaktadır.
2011 sonrası tezlerden Çalışkan (2018:72), tezinde, etnik kökeni Arnavut olmasına rağmen göç öncesi Yugoslavya’da ve sonrası Türkiye'de göçmenlerin Türkçeyi kullanmalarının kendilerini Türkiye ile ilişkilendirmelerinde etkili olduğu şeklinde yorumlamaktadır. Bu bağlamda İstanbul'da yaşayan Arnavut etnik kökenli göçmenlerin toplumsal yaşama uyumunun aidiyet kavramı üzerinden ortaya konulduğu görülmektedir.
130 bir tez araştırması kendinden öncekilerle ilişki kurularak göç araştırmaları alanına katkıda bulunduğu görülmektedir.
Mart 2011’den bu yana Türkiye gündemine yerleşen Suriyeli göçü ile birlikte Türkiye’deki göçmenlerin akademik çalışmalarda görünürlüğünün araştırıldığı bu tez çalışmasında, göç literatüründe kavramsal dönüşümler, göçmenlerin yaşam pratiklerinde karşı karşıya kaldığı sorunlardaki benzerlik ve farklılıklar Sosyolojinin yanı sıra Çalışma
Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri, Halkla İlişkiler ve Tanıtım, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler ve Gazetecilik gibi farklı disiplinlerden lisansüstü tezler üzerinden incelenmiştir. (Bkz.
Ek 1) Farklı dönemlerde farklı ülkelerden Türkiye'ye gelen göçmenlerin göç etme nedenleri, göç ettikleri ülkedeki yaşam kaliteleri ve koşulları, sosyal hayatı deneyimleme süreçleri ve entegrasyonları birçok etkenin kesişimselliğinde şekillenen göçmenlerin yaşadıkları sorunlara ilişkin akademik dünyanın bakış ve kavramsallaştırmasının tarihsel süreç içerisinde ortaya koyduğu benzerlikler ve farklılıklar 2011 öncesi ve sonrasında çalışılmış lisansüstü tezler üzerinden değerlendirilmiştir.
Bu amaç doğrultusunda lisansüstü tezler Yükseköğretim Kurulu (YÖK) ulusal tez merkezi veri tabanında “göçmenlerin sorunları” anahtar kelimesi yazılarak taranmıştır.
İlk aşamada 306 tez incelenmiştir (bkz. EK1.A) ve 9 tanesi erişime açık olmayan ve tez yazarı tarafından belirli bir tarihe kadar kısıtlanmış olan tezler elenmiştir (bkz. Ek 1:B) İkinci aşamada sadece 297 tane yazarları tarafından erişim izni verilen tezlerin, 98 tanesini doktora (32 tez 2011 öncesi ve 56 tez 2011 sonrası olmak üzere), 209 tanesini (49 tez 2011 yılı öncesi ve 160 tez 2011 yılı sonrası olmak üzere), de yüksek lisans tezleri olarak listelenmiştir. Üçüncü aşamada 297 tez içerisinden çalışmanın amacına uygun olarak tezler yeniden gözden geçirilerek
131 53 tane tez listelenmiştir. En son aşamada ise araştırmanın kapsamı ve sınırlılıklarına uygun, anabilim dalları dikkate alınarak 16 tane tez bu çalışmaya konu olarak belirlenmiştir.
Erişim izni bulunan 16 lisansüstü tezin verileri ve değerlendirmeleri kategorize edilmiş ve doküman içerik analizi tekniği ile incelenmiş elde edilen bulgular değerlendirilerek çalışmanın kapsamına dâhil edilmiştir. Akademideki görünürlüklerinde farklılıklar ve benzerlikler çerçevesinde ele alınan sorunlar, göçmenlerin toplumsal uyumunun gerçekleşmesi ve sosyal yaşamın bir bireyi olarak göçmenlerin aktif katılımlarının sağlanması adına önemlidir.
Yöntem olarak, 16 lisansüstü araştırma içerisinde sekiz tanesinin nitel araştırma yöntemi ile gerçekleştirildiği görülmektedir. Nitel araştırma yöntemi ile gerçekleştirilen lisansüstü tezlerin en çok tercih ettikleri teknikler arasında, derinlemesine görüşme, gözlem ve yarı yapılandırılmış sorular ile mülakat yer almaktadır. Lisansüstü tez araştırmalarının dört tanesi nicel araştırma yöntemi ile gerçekleştirilmiştir ve nicel araştırma yöntemi ile gerçekleştirilen bu çalışmalarda veri toplama tekniği olarak anket kullanılmıştır. Araştırmaların diğer dört tanesinde ise hem nitel araştırma hem de nicel araştırma teknikleri birlikte karma yöntemi kullanılmıştır. 2011 sonrası lisansüstü tez çalışmalarında nitel araştırma yönteminin ağırlık kazandığı görülmektedir.
Konu ile ilgili en fazla tez araştırmasının, 2011 öncesi ve sonrasında, İstanbul Üniversitesi bünyesinde gerçekleştirildiği bilgisi elde edilmiştir. Araştırma içerisinde en çok Sosyoloji Bölümünde ve daha sonra en çok Çalışma Ekonomisi Bölümünde lisansüstü araştırma gerçekleştirilmiştir. 2011 sonrası Sosyoloji Bölümünde konu üzerine çalışmaya ilgi artarken Çalışma Ekonomisi Bölümünde ise azalma görülmektedir.
132 Nüfus hareketlerinin yol açtığı toplumsal yapıda oluşan değişimler ve dönüşümlerle birlikte göç olgusu ve sürecini Sosyal bilimler alanından Sosyolojinin ele alıp açıklamaya çalışması (Erbaş, 2019: 20) bu bölümden daha fazla lisansüstü araştırma gerçekleştirilmesinin nedeni olarak yorumlanabilir.
“Bir toplumdan başka bir topluma” (Adıgüzel, 2016) yerleşmeye çalışan göçmenler ile birlikte ev sahibi toplumun bireylerini de etkileyen göç olgusunun toplumlarda değişim ve dönüşümlere sebep olduğu görülmektedir. Göç alan toplumun bireyleri tepkisini farklı şekillerde gösterebilir: göçmenleri dışlayan bir tutum sergileyebilir (Akpınar, 2009); etnik kökenlerine dayalı olarak seçici davranabilir (Pekdemir, 1992; Cevizci, 2007; Haji Agha, 2007;
Sunardi, 2014; Noubani, 2019), içerilmeye açık olmaları halinde kabul gören göçmenler asimile olabilir ya da çokkültürcü bir yapıya sahip toplumun bir parçası olabilirler (Musterd, 2011).
Bireylerin göç etmelerini gerektiren sebepler ortadan kalktığı durumlarda dahi göçmenlerin yeni yerlerinde kalıp yaşamaya devam etmeleri “göçmenlerin entegrasyonu” şeklinde gündemde kalmaya devam etmektedir.
Şahin (2010: 104)’in “göçmenlerin yeni kültüre uyum sağlamalarının yanı sıra etnik kültürlerini de devam ettirebilmeleri” şeklinde ele aldığı entegrasyon aynı zamanda göçmenler ve ev sahibi toplumun bireylerinin işbirliğini gerektiren karşılıklı bir uyum sürecidir. Toplumsal anlamda göçmenin kendini o toplumun üretken bir bireyi olarak hissedebileceği çalışma koşullarının ve sosyal anlamda katılımının sağlanacağı yaşama koşullarının oluşturulması, sürecin başarılı olabilmesi açısından önemlidir. Göçmenlerin ev sahibi toplumun dili, eğitimi, tarihi, kurum ve kuruluşları gibi konularda bilgi sahibi olması keza yerli halkın da göçmenlerin kültürü, dini, yaşam koşulları hakkında bilgi sahibi olması sosyal diyaloğu geliştirdiği görülmektedir (European Union, 2004).
133 Elde edilen veriler doğrultusunda göçmenlerin göç sonrası süreçte karşılaştıkları sorunların yerleşmeye çalıştıkları topluma uyumları Sosyal Kimlik Kuramı, Berry’nin Uyum Kuramı ve Çokkültürlülük kuramları çerçevesinde incelendiğinde göçün sosyal boyutunun daha ön plana çıktığı ve göçmenlerin en fazla sosyal yaşam alanında sorunlar yaşadıkları doğrultusunda tespitlerin yer verildiği lisansüstü tez çalışmalarının yapıldığı bilgisi elde edilmiştir. Başka bir deyişle 2011 yılı sonrasında çalışılmış lisansüstü tezlerde öncesine göre bu sorunların görünürlüğü artmıştır. Daha sonra sırasıyla kültürel alanda ve iktisadi alanda sorunların yoğunlaştığı bilgisi elde edilmiştir.
Elin Şehnaz Cevizci tarafından hazırlanan “1950 Sonrası Türkiye'ye Makedonya’dan Göç Eden Vranofçalılar Üzerine Sosyo-Kültürel Bir Kimlik İncelemesi” (2007) başlıklı yüksek lisans tez çalışmasında, araştırmaya konu olan Vranofçalı göçmenlerin “uzun bir zaman diliminde 3 kuşağı birleştiren bir grup bilincine ve aidiyetine sahip olmaları, gerek etnik ve dinsel açıdan, gerekse dilsel açıdan hem Makedonya’da hem Türkiye’de(İzmir’de) farklı olma halini bizzat yaşamaları, gerek Türk örf adetleri olarak gerekse de Müslümanlığın gerekleri olarak alışkanlığa dönüşmüş pratikleri nesilden nesile aktarırken kendi göçmenliklerine atıfta bulunmaları ve Türkiye’ye geldikten sonra sosyal ve kültürel açıdan toplumdaki diğer gruplarla çatışmaya girmeden yaşamaları” sahip oldukları Sosyal (Kültürel) kimlik bağlamında önem teşkil etmektedir.
“Endonezya’dan Türkiye'ye Göçün Siyasi, Sosyal Ve Ekonomik Boyutları” (Sunardi, 2014) başlıklı yüksek lisans tezinde, Endonezyalı göçmen kadınların ve öğrencilerin kendi aralarında birlik, beraberlik ve dayanışma içinde, İstanbul’da yaşayan tüm Endonezyalılara ulaşma, iftar ve toplantılarla bir araya gelme gayreti içinde olmaları, Buran (1993)’ın tezinde yer verildiği gibi göçmenlerin kültür ve dayanışma dernekleri etkinlikleri ile kuşaklararası grup bilincini ortaya koymaları, Sürmeli (2010), Sarı (2018), Noubani (2019)’nin tezlerinde
134 göçmenlerin farklı kültürlerden gelmelerine rağmen dini unsurları kullanarak Müslüman olduklarına atıfta bulunmaları yine Sosyal (Kültürel) kimlik bağlamında önem teşkil etmektedir.
Bu tez çalışmasında incelenen lisansüstü tezlerden bir diğeri Mehdi Haji Agha tarafından hazırlanan “Türkiye’deki İranlı Göçmenlerin Kimlik, Aidiyet Ve Uyum Sorunları”
(2007) başlıklı doktora tezinde ise araştırma verilerinin değerlendirilmesi sonucunda,
Türkiye'ye geldikten sonra “etnik kökenler bakımından çoğunluğun Azeri olması nedeniyle Türklerle ortak geçmiş, köken, dil gibi öğelerin kültürel bütünleşmede fonksiyonel olması ve uyum sorunlarını kolaylaştırmakla birlikte (Haji Agha, 2007: 149) katılımcıların %91 oranında ülkesine özlem duyması, çoğunluğun pişmanlık duygusuna sahip olması ve geri dönme eğiliminde olması, İran’lı göçmenlerin Türkiye’de karşılaştıkları tüm sorunlar arasında en fazla milliyetçilik-ayrımcılık konusunda yaşandığının vurgulanması Sosyal Kimlik Kuramının varsayımlarından biri olan bireylerin üyesi oldukları grupları konumlandırırken diğer gruplar ile karşılaştırma yapmaları bakımından önem teşkil etmektedir.
Türkiye'de işgücü piyasası ya da kalacak yer/konut hakkında bilgisi olmayan gelen göçmenlerin bu bilgileri elde edeceği yine göçmen olan akrabaları, komşuları ve hemşehrilerle iletişimde bulunmaları Berry’nin Uyum Kuramı stratejilerinden “ayrı durma/ayrılma”
durumunu içinde barındırmaktadır.
Bu tez çalışmasında ele alınan lisansüstü tezlerden Pekdemir (1992)’in tezinde, 1989 yılında Türkiye'ye göç etmek zorunda bırakılan çok sayıda Bulgaristan göçmeninin iskân ve istihdamlarının sağlanarak toplumsal yaşama dâhil olmalarına zemin hazırlanması çokkültürlülük bağlamında ortaya koymak bakımından önemlidir. Göçmenlerin kendi göçmenliklerine atıfta bulunurken kültürler arası evliliklerle zaman içerisinde Türkçe öğrenmek suretiyle sosyal ve kültürel açıdan ev sahibi toplumun bireyleri ile çatışmaya girmeden varlıklarını devam ettirmeye çalıştıkları görülmektedir. Ortak bir geçmişe sahip olma ve dilsel
135 ve dinsel alanlarda benzerliklerin entegrasyon sürecinin rahat yaşanmasında etkili olduğu görülürken her iki grup arasındaki farklılıklar göçmenlerin segre bir yaşam sürmeleri ile sonuçlanabilmektedir. Bu çalışmada ele alınan tezlerde Türkçe bilmemek göçmenlerin kendilerini her alanda ifade etmeleri ve iletişim kurabilmeleri önünde önemli bir engeldir.
Lisansüstü tezlerin verilerinin incelenmesinden göçmenlerin Türkçe bilmedikleri için işyerlerinde, kamu kurum ve kuruluşlarında ya da yerli halk karşısında kendilerini ifade edemedikleri, yanlış anlaşıldıkları görülmüştür. Başta sağlık ve eğitim olmak üzere pek çok hizmetten yararlanmakta sorun yaşadıkları bilgisi elde edilmiştir. Bir iletişim aracı olarak dil
“kişiler arası iletişim kurmak, düşünceyi dile getirmek ya da açıklığa kavuşturmak” amacına hizmet eder (Chomsky, 2002). Bu durumda yerleşmeye çalıştığı yeni yerinde konuşulan dili bilmemek göçmene kendisini aciz ve güvende olmadığı duygusunu hissettirmesinin yanında toplumun yapısını anlamasını da güçleştirir (Strang & Quinn, 2019: 11).
Tezlerden elde edilen veriler ışığında, kadın göçmenler göre erkeklerin işte çalışmaları ve toplumsal yaşam alanlarında daha aktif olarak bulunmaları nedeniyle dil öğrenme konusunda avantajlı olduğu görülmüştür. Ev işlerinden sorumlu olma, yaşlı, hasta ve çocukların bakımı ile ilgilenme zorunda olmaları, ev dışında sosyal yaşamlarının sınırlı olması gibi nedenlerden Türkçe öğrenemedikleri bilgisi elde edilmiştir.
Balkan ülkelerinden gelen göçmenlerin, Iğdır’da iskân edilen Ahıska Türklerinin, Iraklı Türkmenlerin yerli halk ile ilişkilerinde “Türkçe bilmek ve Türk kimliği” söylemlerinin toplumsal bütünleşme bağlamında öne çıkarıldığı görülmektedir. Özdil (2017: 385)’in belirttiği gibi “kimlik kavramı sosyal bilimlerde kullanılan köprü kavramlardan biridir”. Lisansüstü araştırmaların hemen hepsinde göçmenlerin kendilerini “Biz Türküz” ya da “Biz Müslümanız”
şeklinde tanımlamaları toplumsal bütünleşme ve aidiyeti ifade etmek için kullandıkları şeklinde yorumlanabilir. Türkçe bilmeyen göçmenlerin Türkçeyi öğrenip konuşmaları da toplumsal
136 bütünleşmeye yönelik çabaların olduğu sonucunu ortaya çıkarmıştır. Kültürel etkileşimin söz konusu olduğu bu durumda entegrasyonun “hem göçmenlerin hem de ev sahibi toplumun, kendi etkileşimlerinin bir sonucu olarak, yeni durumlara uyum sağlaması ile gerçekleşen iki yönlü bir süreç”te gerçekleştiği şeklinde yorumlanabilir (Martikainen, 2010: 265).
Araştırma içerisinde göçmenlerin dil, gelenek, inanç gibi etnik kültürlerini devam ettirme ve Türk toplumunun kültürünü benimseme düzeylerinin kuşaklar arasında farklılaştığı görülmüştür. Özellikle kültürü benimsemede ilk kuşakların daha katı ve muhafazakâr yaklaştıkları sonraki kuşaklarda ise daha ılımlı ve esnek olduğu bilgisi elde edilmiştir.
İstihdam konusu uyum sürecinde göçmenlerin toplumsal yaşama katılımında önemli faktörlerden birisidir (Ager & Strang,2004: 10). Göçmenler gibi hassas grupların sosyal hayata katılımında rol oynar. Dışlanmanın yaşanmaması ve toplumla bütünleşmenin sağlanabilmesi için göçmenin hayatını idame ettirebileceği bir gelir ve sosyal güvencesi olan bir işte çalışması, onun ekonomik yönden ihtiyaçlarını karşılarken aynı zamanda sosyalleşmek suretiyle toplumun bir bireyi olduğu duygusu ile kendine güveni sağlanır (Gündüz, 2007: 14).
Göçmenlerin formel ya da enformel istihdamı Akpınar (2009)’ın tespitiyle “göçmen işçilerin nasıl geldikleri ve yasal konumları onların çalışma ve yaşama koşulları üzerinde belirleyici bir rol oynamaktadır”. Lisansüstü tezlerin verileri doğrultusunda çalışma izni bulunmayan yasa dışı olarak Türkiye'de bulunan göçmenlerin özellikle günlük yaşam pratiklerinde her an yakalanıp sınır dışı edilme korkusu ve endişesi yaşadıkları görülmüştür. Bu durum göçmen ile yerli nüfus arasındaki sosyal ilişkileri üzerinden sosyo-ekonomik entegrasyonu olduğu kadar kültürel entegrasyonu da etkilemektedir32.
32 European Commission, “Employment, Social Affairs & Inclusion”, https://ec.europa.eu/social/search.jsp?advSearchKey=immigrants&mode=advancedSubmit&langId=en (Erişim tarihi:05/07/2020)
137 Bu çalışma kapsamında incelenen bazı tezlerde, mesleki bilgi, iş deneyimi ve çalışma ahlâkına sahip göçmenlerin işverenler tarafından özellikle tercih edildikleri bilgisine de yer verilmiştir (Çalışkan, 2018). Göçmenlerin, kayıt dışı, sağlıksız, güvenliksiz, düşük ücretler karşılığında, buldukları işi kabul etmek zorunda kaldığı yoğun emek gerektiren işlerde çalışmaları durumunda bile yerli halk tarafından, işgücü piyasasında rakip olarak algılandığı görülmüştür.
İşsizliğin neden olduğu yoksulluk göçmenlerin yeni bir hayat pratiği oluşturma sürecini daha zor bir hâle getirir. Hayatını devam ettirebilmek için gereken gelirinin olmaması ya da yeterli olmaması aynı zamanda “toplumun sunduğu olanaklara ulaşamama, onlardan yararlanamaması” (Insel, 2005: 6) “toplumun dışına itilmeleri ve toplumsal hayata dilediklerince katılımlarının engellenmesine” (Adaman ve Keyder, 2006: 6) neden olmaktadır.
Dolayısıyla göçmenlerin iş yaşamına katılımı, istihdamları, çalışma koşullarının iyileştirilmesi entegrasyonları ile paralellik gösterdiği şeklinde yorumlanabilir
Bir süreç olarak göçün gerçekleştiği zamana, mekâna ve nedenlerine göre değişen bir sosyal olgu olarak, her birey için farklı sonuçlar doğurmasına karşın göçmenlerin yaşadıkların sorunların benzerlikleri görülmektedir. Bu çalışmada lisansüstü tezler bağlamında farklı dönemler içinde benzer sorunlar değerlendirildiğinde, gündelik yaşamlarında karşılaştıkları sorunların birbirleriyle ilişkili olan karmaşık bir süreci ortaya çıkarttığı görülmüştür.
Son olarak vurgulanması gerekli olan bir nokta, bu göç ve göçmenlik konusunun Türkiye’de akademik çalışmalarda yıllardır ilgi odağı olmasına karşın, çalışmalarda toplumsal cinsiyetçi bakışla değerlendirmelere de daha fazla yer verilmesine özen gösterilmesi bu alandaki benzer sorunlardaki eşitsizlikleri ve kırılganlıkları görmemiz açısından da önemli olacağını da unutmamamız gerekir.
138
ÖZET
TÜRKİYE’DEKİ GÖÇMENLERİN
AKADEMİK ÇALIŞMALARDA GÖRÜNÜRLÜĞÜ LİSANSÜSTÜ TEZLERİN İÇERİK ANALİZİ
KEPÇELİ, Hülya Yüksek Lisans, Sosyoloji Bölümü Tez Danışmanı:
Prof. Dr. Nilay ÇABUK KAYA Şubat, 2021, 203 sayfa
139 Tarihsel süreç içerisinde göç olgusu tüm dünyanın ve Türkiye’nin gündeminde önemli bir yere sahip olmuştur. Son yıllarda, Suriye’de yaşanan iç savaş nedeniyle zorunlu göçe maruz kalan çok sayıda Suriye vatandaşının Türkiye'de yaşamaya başlamasıyla Türkiye'de göç temasına yönelik farklı disiplinlerden akademik çalışmaların sayısında bir artış olduğu da görülmektedir.
Bu tez çalışmasında, göç etme nedenleri, göç ettikleri ülkedeki yaşam kaliteleri ve koşulları, sosyal hayatı deneyimleme süreçleri ve toplumsal yaşama uyumları birçok etkenin kesişimselliğinde şekillenen göçmenlerin yaşadıkları sorunlara ilişkin akademik dünyanın bakış ve kavramsallaştırması tarihsel süreç içinde ne türden benzerlikler ve farklılaşmalar taşıdığı araştırılmıştır.
Göç ve göçmenlik olgusu bağlamında 2011 yılı öncesi ve sonrası akademik tez çalışmaları mercek altına alınarak, tarihsel süreç içerisinde Türkiye'ye gelen göçmenlerin sorunlarının ortaya konulması hedeflenmektedir. 2011 yılı öncesi ve sonrası iki farklı perspektiften bakışla tarihsel süreç içerisinde Türkiye'de akademik çalışmalara konu olan göçmenlerin göç sonrası yaşam pratiklerinde karşı karşıya kaldıkları sorunlarını ele alan lisansüstü tezlerin bulguları ve sonuçları kategorize edilerek; ekonomik, sosyal ve kültürel boyutta sorunların benzerlik ve farklılıklar bağlamında kavramsal dönüşümlerini dikkate alan genel bir değerlendirmesi yapılmaktadır.
2011 yılı sonrasında göç ve göçmenlik alanında yapılan yüksek lisans ve doktora tezi sayısında önemli bir artış olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle Türkiye’nin 2011 yılından bu yana gündemine yerleşen Suriyeli Göçünün, göç ve göçmenlik çalışmalarına olan yansımalarının, 2011 öncesi ile içerik bağlamında incelenmesi göç literatüründe kavramsal dönüşümleri ortaya koymak ve göçmenlerin sorunlarındaki benzerliklerin ve farklılıkların anlaşılması açısından önem taşımaktadır.
140 Anahtar Sözcükler: Göç, Göçmenler, Suriyeliler, Uluslararası Göç, Lisansüstü Tezler
ABSTRACT
VISIBILITY OF IMMIGRANTS
THROUGH ACADEMIC DISSERTATONS IN TURKEY CONTENT ANALYSIS OF POSTGRADUATE DISSERTATIONS
KEPÇELİ, Hülya
M. Sc. Ankara University Department of Sociology
Supervisor: Prof. Dr. Nilay ÇABUK KAYA February, 2021, 203 pages
Throughout the historical process the phenomenon of migration on the agenda of the whole world and Turkey has always been important. In recent years, due to the civil war in Syria, large number of Syrian citizens who forced to migrate to Turkey and their migration experiences in the country have also caused increasing awareness of academicians in Turkey.
In this thesis, the reasons of migration, the quality and conditions of life in the country of migration, the process of experiencing social life and their adaptation to it, the view and conceptualization of the academic world regarding the problems faced by the immigrants shaped by the intersection of many factors and what kind of similarities and differences it has in the historical process has been investigated.
In the context of immigration and migration, by taken under the spotlight of academic thesis studies before the year 2011 and beyond to present problems of immigrants coming to Turkey in the historical process has been aimed. From two different perspectives, in the historical process, the findings and results of postgraduate dissertations on migrants’ problems after migration in Turkey have been categorized and an evaluation has been made that takes into account of the conceptual transformation of problems’ similarities and differences in the context of economic, social and cultural dimensions.
141 After 2011, it has been determined that there has been a significant increase in the number of master's and doctoral theses on immigration and migration studies. Therefore, in context of content with pre-2011, the examination of reflections of Syrian migration settled in Turkey's agenda since the year 2011 it is important to reveal the conceptual transformations in the migration literature and to understand the similarities and differences in the problems of immigrants.
Key Words: Migration, Migrants, Syrians, International Migration, Postgraduate Dissertations
142 KAYNAKÇA
Acar, M., (2014), Almanya’da Bir Yaşam Süreci Olarak Göçmenlik ve Uyum Sorunu, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (12): 83-97.
Adaman, F. ve Keyder, Ç., (2006), Türkiye’de büyük kentlerin gecekondu ve çöküntü mahallelerinde yaşanan yoksulluk ve sosyal dışlanma. ec. europa.
eu/employment_social/social_inclusion/docs/2006/study_turkey_tr. pdf.
Adıgüzel, Y., (2016), Göç Sosyolojisi (Vol. 1), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Ager, A., & Strang, A. (2004), Indicators of Integration: Final Report, London: Home Office. Development and Practice Report, 28.
Akbaş, F., (2020), Coğrafya Perspektifinden Göçler ve Göç Kuramları, Ankara, Gazi Kitabevi.
Akçadağ, E., (2012), “Yasa Dışı Göç ve Türkiye, Bilge Adamlar Kurulu Raporu”, Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi, Rapor no: 42, İstanbul, s.30.
Akpınar, T., (2009), Türkiye'ye Yönelik Düzensiz Göçler ve Göçmenlerin İnşaat Sektöründe Enformel İstihdamı, Doktora Tezi, Ankara, Türkiye: Ankara Üniversitesi.
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alındı
Aksoy, Z., (2012), Uluslararası Göç ve Kültürlerarası İletişim, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(20): 295-298.
Andiç, H., (2018), Kamu Çalışanlarında Göçmen Algısı Toplumsal Kabul ve Psikolojik Entegrasyon Üzerine Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Ardahan, Türkiye: Ardahan Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alındı
Aras, B. ve Toktaş, Ş., (2008), Güvenlik, Demokrasi ve İstikrar Sarmalında Suriye ve Afganistan, Ankara, SETA Yayınları II.
https://www.academia.edu/761779/G%C3%BCvenlik_Demokrasi_ve_%C4%B0stikra
143 r_Sarmal%C4%B1nda_Suriye_ve_Afganistan_Syria_and_Afghanistan_at_the_Junctu re_of_Security_Democracy_and_Stability_ [Erişim: 29 Mart 2020]
Arı, T., (2005), “ABD’de Lobiciliğin Dış Politikaya Etkisi ve Türk Lobisi”, Avrasya Dosyası, 2.
Arı, T., (2017), Geçmişten Günümüze Orta Doğu Siyaset Savaş Ve Diplomasi, 7. baskı, İstanbul,
Alfa Akademi, s.128-129, ISBN: 978-975-253-332-5
https://www.researchgate.net/publication/333701749_GECMISTEN_GUNUMUZE_ORTA_
DOGU_SIYASET_SAVAS_VE_DIPLOMASI_7_BASKI_ALFA_2017/references#fullTextF ileContent
Aycan Z., Berry JW., (1996), Impact of Employment-Related Experiences on Immigrants’
Psychological Well-Being and Adaptation to Canada, Can J Behav Sci, 28:240-251.
Barın, T., (2011), Çokkültürcülük Teorisi ve Ulus Devlet Anlayışına Etkileri, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
Bartram, D., Poros, M. V., ve Monforte, P., (2017), Göç Meselesinde Temel Kavramlar, Ankara, Hece İnceleme.
Betts, A., (2017), Zorunlu Göç ve Küresel Politika, (M. Türkaslan, Çev.), Ankara: Hece Yayınları.
Berber, F., (2011), “19. Yüzyılda Kafkasya’dan Anadolu’ya Yapılan Göçler”,
Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 31, s. 17-49. http://cerkesarastirmalari.com/wp- content/uploads/2013/03/19-yy-da-kafkasyadananadoluya-yapilan-gocler-ferhat-berber.pdf [Erişim: 22 Mart 2020]
144 Berry, J. W., (1997), Immigration, Acculturation, and Adaptation, Applied Psychology, 46(1),
5-34.
https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/handle/1887/16610
Berry, J. W., (2006), Stress Perspectives on Acculturation, The Cambridge Handbook Of Acculturation Psychology, 1, 43-56.
Berry, J. W., (2006), Contexts of Acculturation, The Cambridge Handbook of Acculturation Psychology, 27, 42.
https://eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/PPP101/%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE
%BB%CE%B9%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AF%CE%B1/The%
20Cambridge%20handbook%20of%20acculturation%20psychology%20%28Sam%20%26%
20Berry%2C%202006%29.pdf#page=52
Berry, JW., Phinney, JS., Sam, DL., Vedder, P., (2006), Immigrant Youth: Acculturation, Identity, and Adaptation, Appl Psychol, 55:303- 332.
Berry, JW., (2006a), Stres Perspectives on Acculturation, In The Cambridge Handbook of Acculturation Psychology, 2nd ed. (Eds DL Sam, JW Berry): 43-57, Cambridge, Cambridge University Press
Besen, Y., (2019), “Arap Baharının Türkiye-Suriye İlişkilerine Etkileri”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Batman, Batman Üniversitesi.
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alındı
Biner, Ö., (2016), Türkiye'de Mültecilik İltica, Geçicilik Ve Yasallık:”Van Uydu Şehir Örneği”, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Bozkurt, N., (2013), Göçmen Kimliği Bağlamında, Kişilerarası İletişim Dinamiklerinin İncelenmesi: Türkiye'deki Balkan Göçmenleri Üzerine Bir Araştırma, Yüksek Lisans
145 Tezi, Ankara, Türkiye: Ankara Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
adresinden alındı
Buran, H., (1993), Baskı Grupları, Türkiye'de Dernekleşme ve Balkan Göçmen ve Mülteci Dernekleri Örneği, Doktora Tezi, İstanbul, Türkiye: İstanbul Üniversitesi.
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alındı
Candan, M., (2007), “Kayıt Dışı İstihdam, Yabancı Kaçak İşçi İstihdamı ve Toplumumuz Üzerindeki Sosyo-Ekonomik Etkileri”, (Basılmamış Uzmanlık Tezi), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü.
Castles, S., Miller, J. M., (2008), Göçler Çağı: Modern Dünyada Uluslararası Göç
Hareketleri, (B. U. Bal, Çev.), İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi.
Cevizci, E. Ş., (2007), 1950 Sonrası Türkiye'ye Makedonya’dan Göç Eden Vranofçalılar Üzerine Sosyo-Kültürel Bir Kimlik İncelemesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Türkiye:
Hacettepe Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alındı
Chambers, I., (2014), Göç, Kültür, Kimlik, 2.baskı, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
Cohen, J., ve Sirkeci, İ., (2011), “Cultures of Migration: The Global Nature of Contemporary Movement”. Austin, Texas, USA, University of Texas Press.
https://www.researchgate.net/profile/Ibrahim_Sirkeci/publication/311280617_Cultures _of_Migration_The_global_nature_of_contemporary_mobility/links/58611f7908ae8fc e4906c0f4/Cultures-of-Migration-The-global-nature-of-contemporary-mobility.pdf
[Erişim: 8 Nisan 2020]
Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K., (2017), Research Methods In Education. Routledge.
146 Colson, E., (2003), “Forced Migration And The Anthropological Response”. Journal of Refugee
Studies, 16(1), 1-18.
http://web.mnstate.edu/robertsb/308/forced%20migration%20and%20the%20anthropo logical%20response.pdf [Erişim: 12 Nisan 2020]
Condor, S., (1990), Social Stereotypes And Social Identity, Social Identity Theory:Construtive and Critical Advances, (der.) D.Abrams and M.A.Hogg; Harvester Wheat Sheaf, London.
Çakır, S., (2011), “Geleneksel Türk Kültüründe Göç ve Toplumsal Değişme”,
Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.24, Aralık 2011, s.129-142. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/117878 [Erişim: 05 Mart 2020]
Çalışkan, B., (2018), İstanbul'da Yaşayan Bir Grup Arnavut Kökenli Göçmenin Göç Deneyimleri ve Vatandaşlık Algıları, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Türkiye: Marmara Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alındı
Çolak, B., (2019), Suriyeli Sığınmacıların Emek Piyasasına Dâhil Oluşunun Türkiyeli Emekçilerin Göçmen Algısına Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Türkiye: İstanbul Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alındı
Dağaşan, E. ve Aydın, S., (2017), “Göçün Sosyal Hayata Yansımaları: 93 Harbi Döneminde Oltu’dan Tokat’a Bir Göç Hikayesi”, Köse, O., (Ed.), Geçmişten Günümüze Göç içinde (737), Samsun, Canik Belediyesi Kültür Yayınları ISBN 978-605-81912-2-8.
Demirhan, Y., ve Aslan, S., (2015), “Türkiye’nin sınır ötesi göç politikaları ve yönetimi”, Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 23-62.
147 Demirtaş, M. (2019). Suriyelilerin Türkiye’ye göç süreci ve ilişkiler ağı: Ulubey
Mahallesi (Master's thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
Demirtaş, H., (2003), Sosyal Kimlik Temel Kavram ve Kuramı Varsayımlar, Ankara Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, (1) Bahar Sayısı, Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi.
Deniz, O., (2009), “Mülteci Hareketleri Açısından Van Kentinin Durumu Ve
Kentteki Mültecilerin Demoğrafik Profili”, Doğu Coğrafya Dergisi, 14(22), 187-204.
Doosje, B., & Ellemers, N., (1997), Stereotyping Under Threat: The Role of Group
Identifıcation, The Social Psychology of Stereotyiıng and Group Life. (der.) R. Spears, Blackwell, Oxford.
Erbaş, H., (2019), “Metodoloji Tartışmaları Işığında Göç Ve Etnisite”, (içinde), Gidişlerden Kaçışlara: Göç ve Göçmenlik, Ankara, Phoenix Yayınevi.
Erbaş, H., ve Türker, Ö. A. (2019), Göç Araştırmaları Alanında Kavramsal Sorunlar ve Etik/Politik Sorumluluk. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 59(2), 883-911.
Erdoğan, M. M., (2015), Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal Kabul ve Uyum,
İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Erdoğan, M. M. (2018), Suriyeliler Barometresi: Suriyelilerle Uyum İçinde Yaşamın Çerçevesi: SB 2017, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
148 Erdoğan, M. M., (2019), “Türkiye’deki Suriyeli Mülteciler”, TAGU – Türk-Alman
Üniversitesi
https://www.kas.de/documents/283907/7339115/T%C3%BCrkiye%27deki+Suriyeliler .pdf/acaf9d37-7035-f37c-4982-c4b18f9b9c8e?version=1.0&t=1571303334464
Ertan, K. A. ve Ertan, B., (2017), “Türkiye’nin Göç Politikası”, İktisat ve Sosyal
Bilimlerde Güncel Araştırmalar, 1(2), 7-39.
Esser, H, (2004), Does the “New” Immigration Require a “New” Theory of Intergenerational Integration? 1. International migration review, 38(3), 1126-1159.
European Union, (2004), “Common Basic Principles For İmmigrant İntegration Policy In The European Union”, 19 November 2004, (Erişim tarihi:28/06/2020) https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/MEMO_05_290
Fairchild, H. P., (1927), Immigrant Background, the University of Michigan.
https://dspace.gipe.ac.in/xmlui/bitstream/handle/10973/33288/GIPE-112572.pdf?sequence=3
Gencer, T. E., (2017), “Göç Ve Eğitim İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme: Suriyeli
Çocukların Eğitim Gereksinimi Ve Okullaşma Süreçlerinde Karşılaştıkları Güçlükler”, Journal of International Social Research, 10(54).
Genel, M., (2014), “Almanya'ya Giden İlk Türk İşçi Göçünün Türk Basınındaki
İzdüşümü ‘Sirkeci Garı'ndan Munchen Hauptbahnhof’a”, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 8(3), 301-338.
Giddens, A., (2008), Sosyoloji, (C.Güzel, Çev.), İstanbul, Kırmızı Yayınları.