Kendini Sabotaj Ölçeği

Araştırmada yönetici ve öğretmenlerin kendini sabotaj eğilimlerini ölçmek amacıyla Jones ve Rhodewalt (1982) tarafından geliştirilen Akın, Abacı ve Akın (2010)

tarafından Türkçe'ye uyarlanan "Kendini Sabotaj Ölçeği" kullanılmıştır. Ölçek 25 maddeden ve tek boyuttan oluşmaktadır. 6'lı likert tipinde olan ölçek “1=Hiç Katılmıyorum”, “2=Katılmıyorum”, “3=Kısmen Katılmıyorum”, “4=Kısmen Katılıyorum”, “5=Katılıyorum” ve “6=Tamamen Katılıyorum” şeklinde derecelendirilmiş olup, katılımcılardan her bir maddede yer alan açıklamaya katılma oranlarını belirlemeleri istenmektedir.

Ölçekte yer alan maddeler, “çaba harcamama, hastalanma, erteleme, alkol veya ilaç kullanma, uykusuzluk ve duygusal problemler” gibi bir dizi kendini sabotaj stratejisini değerlendirmektedir. Ölçekte yer alan 3, 5, 6, 10, 13, 20, 22 ve 23 maddeler ters kodlandıktan sonra tüm maddelerin puanları toplanarak toplam bir kendini sabotaj puanı elde edilebilmektedir. Ölçekten elde edilebilecek puanlar 25 ile 150 arasında değişmektedir. “Kendini Sabotaj Ölçeği” nden alınan yüksek puanlar ilgili katılımcıların sözel ve davranışsal kendini sabotaj eğilimlerinin yüksek olduğunu göstermektedir (Akın, Abacı ve Akın, 2010). Ölçek maddelerine katılımcıların verdiği cevapların değerlendirilmesine ilişkin olarak puan aralıkları hesaplanmıştır. “Puan aralığı= (En Yüksek değer-En Düşük Değer)/Seçenek sayısı= (6-1)/6=0,83”.Yapılan araştırmada “Kendini Sabotaj Ölçeği” hakkında toplanan verilerin gerek analizi gerekse aritmetik ortalamalarının yorumlanmasında kullanılacak olan verilerin puan aralığı, dercelendirme ve düzeyi hakkındaki bilgilere Tablo 3.20’de yer verilmiştir.

Tablo 3.20.Kendini Sabotaj Ölçeği Verilerinin Puan Aralığı, Derecelendirme ve Düzeyi

Puan Aralığı Derecelendirme Düzeyi

1.00 – 1.83 Hiç Katılmıyorum Çok Düşük

1.84 – 2.67 Katılmıyorum Düşük

2.67 – 3.50 Kısmen Katılmıyorum Kısmen Düşük

3.50 – 4.33 Kısmen Katılıyorum Kısmen Yüksek

4.33 – 5.17 Katılıyorum Yüksek

5.17 – 6.00 Tamamen Katılıyorum Çok Yüksek

Tablo 3.20’e göre, “Kendini Sabotaj Ölçeği”ne ilişkin betimsel istatistiklerde, aritmetik ortalamalara ait yorumlar yapılırken tablodaki puan aralığı, derecelendirme ve düzey bilgileri kullanılacaktır.

3.3.2.1 Kendini Sabotaj Ölçeğinin güvenirlik analizi. Ölçeğin orijinal formuna, Türkçe’ye uyarlanmasına ve bu çalışmada elde edilen güvenirlik analizlerine ilişkin bilgilere aşağıda yer verilmiştir.

Kendini Sabotaj Ölçeğinin Orjinal Formuna ilişkin güvenirlik analizi: F.

Rhodewalt (1990) Kendini Sabotaj Ölçeği'nin orjinal formuna ait iç tutarlılık güvenirlik katsayısını .79, bir ay arayla elde edilen test-tekrar test güvenirlik katsayısını ise .74 olarak bulmuştur. Diğer çalışmalarda ölçeğin iç tutarlılık güvenirlik katsayısının .71 ile .74 arasında değiştiği, 7 hafta arayla elde edilen test-tekrar test güvenirlik katsayısının ise .94 olduğu görülmüştür (Knee & Zuckerman, 1998; Zuckerman ve diğerleri, 1998). Kendini Sabotaj Ölçeği’nin ölçüt bağıntılı geçerliğini inceleyen araştırmalarda (Hirt ve diğerleri, 1991; Rhodewalt, 1990; Rhodewalt ve diğerleri, 1984; Rhodewalt ve Hill, 1995; Strube, 1986) kendini sabotajın; öz-saygı (r= -.50), ve sosyal istenirlik (r= -.43) ile negatif, sonuçları çevresel faktörlere yükleme (r=.20) ve beden işlevlerinin farkında olmayla pozitif ilişkili olduğu bulunmuş; ancak başarı ihtiyacı ile kendini sabotaj arasında ise anlamlı bir ilişki bulunamamıştır.

Ölçeğin Türkçe’ye Uyarlanmasına İlişkin Güvenirlik Analizleri: Kendini Sabotaj

Ölçeği’nin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik analizleri Akın, Abacı ve Akın (2010) tarafından, iki çalışma grubundan elde edilen veriler üzerinde gerçekleştirilmiştir. İlk grup Sakarya Üniversitesinin Fen-Edebiyat (N=197), Mühendislik (N=172) ve Eğitim (N=216) fakültelerinde öğrenim gören 585 üniversite öğrencisin, 257’si kız, 328’i erkek öğrenci olup, bu grubun yaş ortalaması 21.1’ dir. Ayrıca ölçeğin test-tekrar test çalışması için bu gruptan 128 öğrenciye ölçek üç hafta arayla tekrar uygulanmıştır. Ölçeğin ölçüt uyum geçerliği için yine bu gruptan 378 öğrenci araştırmaya dahil edilmiştir. İkinci çalışma grubunu ise ölçeğin dilsel eşdeğerlik çalışmasının yürütüldüğü 86 İngilizce öğretmeni oluşturmaktadır. Yaşları 23 ile 48 arasında değişen öğretmenlerin 39’u bayan, 47’si ise erkektir. Akın, Abacı ve Akın (2010) ise ölçeğe ait iç tutarlılık güvenirlik katsayısını .90, test-tekrar test güvenirlik katsayısını ise .94 olarak hesaplamıştır. Bu sonuç, orjinaline göre ölçeğin Türkçe formunun daha yüksek güvenirlik katsayılarına sahip olduğunu göstermektedir. Jones ve Rhodewalt (1982) tarafından geliştirilen Kendini Sabotaj Ölçeği tek boyutlu olduğu için, Açımlayıcı Faktör Analizinde asal eksenlere göre döndürülmüş temel bileşenler analizini kullanmış olup, Türkçe formun düzeltilmiş madde-test korelasyonlarının .30 ile .63 arasında, 25 maddenin faktör yüklerinin ise .34 ile .69 arasında sıralandığını tespit etmiştir (Akın, 2012).

Bu çalışmada elde edilen veri setine ilişkin güvenirlik analizi sonuçları: Bir

ölçeğin güvenirliği, ölçeğin tesadüfi hatadan ne kadar arınık olduğunun bir göstergesi olup; ölçeğin güvenirliği için genellikle test-tekrar test ya da iç tutarlılık güvenirliğine

bakılmaktadır (Pallant, 2015). Bu çalımada elde edilen “güvenirlik, gerçekte ölçme aracının değil, ölçme aracından elde edilen verilerin bir özelliği olup, güvenilir olarak adlandırılacak şey, ölçme aracının kendisi değil, ölçme aracından elde edilen verilerdir” (Can, 2014; Kalaycı, 2009; Linn ve Miller, 2005). Güvenirlik analizi ile “maddelerin tutarlılığını ya da bir testin kararlılığını betimleyen” (Borg ve Gall, 1989; Balcı, 2018) iç tutarlılık güvenirlik katsayısı (cronbach alfa) hesaplaması yapılmıştır. Bu araştırmada “Kendini Sabotaj Ölçeği” ile toplanan verilerin güvenirliğini belirlemek amacıyla madde silindiğinde oluşacak ölçek ortalaması ve varyansı, Cronbach Alfa iç tutarlılık güvenirlik katsayısı ile her bir madde için elde edilen madde toplam korelasyonuna ait güvenirlik analizi sonuçları Tablo 3.21 ve Tablo 3.22’de verilmiştir.

Tablo 3.21. Kendini Sabotaj Ölçeğinin Bu Çalışmadaki Güvenirlik Analizi Sonuçları

Madde Madde Silindiğinde Ölçek Ortalaması Madde Silindiğinde Ölçek Varyansı Madde Toplam Korelasyonu Cronbach Alfa KE NDİ Nİ SAB OT A J ( 25 m ad de)

1. “Yanlış bir şey yaptığımda ilk tepkim, içinde

bulunduğum şartları suçlamaktır.” 66.91 146.929 .343 .723 2. “İşlerimi son ana kadar ertelerim.” 66.89 145.881 .331 .723 *3. “Bir sınava gireceğim zaman önceden iyi bir şekilde

hazırlanırım.” 66.79 149.004 .250 .728

4. “ Birçok insana göre daha keyifsizim.” 66.67 143.568 .384 .719 *5. “Ne olursa olsun her zaman elimden gelenin en

iyisini yapmaya çalışırım.” 67.28 149.032 .294 .726 *6. “Bir derse veya önemli bir etkinliğe kayıt olmadan

önce gerekli hazırlığı yaptığımdan emin olmaya çalışırım.”

67.06 149.575 .298 .726

7. “Bir sınava girmeden önce kendimi son derece

kaygılı hissederim.” 65.69 146.342 .293 .725 8. “Okumaya çalışırken duyduğum sesler veya

hayallerim kolaylıkla dikkatimi dağıtır.” 65.85 144.234 .341 .722 9. “Yarışmaya dayanan aktivitelerden kaçınmaya

çalışırım, böylece kaybettiğimde veya kötü performans sergilediğimde çok fazla incinmemiş olacağım.”

66.37 143.580 .374 .719

*10. “Potansiyelimle takdir görmek yerine iyi yaptığım

işlerle saygı görmeyi tercih ederim.” 66.74 156.339 -.004 .744 11. “Daha fazla çalışsaydım daha iyisini yapardım.” 65.13 147.746 .217 .731 12. “Şu andaki küçük zevkleri gelecekteki büyük

zevklere tercih ederim.” 65.99 146.444 .239 .729 *13. “Başarılı olmamı güçleştirecek ortamlarda

bulunmayı istemem.” 66.06 163.493 -.204 .762 14. “Belki bir gün kendimi tamamen toparlayabilirim.” 66.19 142.290 .347 .721 15. “Üzerimdeki sosyal baskıyı ortadan kaldırdığı için,

bazı zamanlar bir iki günlüğüne hafif bir rahatsızlık bana zevk verir.”

66.89 142.500 .425 .716

Tablo 3.21. Kendini Sabotaj Ölçeği Güvenirlik Analizi Sonuçları (Devamı) Madde Madde Silindiğinde Ölçek Ortalaması Madde Silindiğinde Ölçek Varyansı Madde Toplam Korelasyonu Cronbach Alfa KE NDİ Nİ SAB OT A J ( 25 m ad de)

16. “Duygularım engel olmasaydı, daha iyi şeyler

yapabilirdim.” 66.36 139.065 .476 .711

17. “Herhangi bir işte başarısız olduğumda, başka işlerde iyi olduğumu hatırlayarak kendimi avuturum.”

65.97 144.543 .334 .722

18. “Kabul ediyorum ki, diğerlerinin beklentisini karşılayamadığımda bu sonucu mantıklı hale getirmeye çalışırım.”

65.92 145.157 .319 .723

19. “Sıklıkla spor, şans oyunu ve yetenek gerektiren diğer alanlarda şansımın kötü olduğunu düşünürüm.”

66.19 142.827 .348 .721

*20. “Mantıklı düşünmemi ve doğru şeyler yapmamı engelleyecek herhangi bir sakinleştirici veya ilaç almayı tercih etmem.”

66.94 150.767 .141 .736

21. “Yiyecek ve içecek maddelerine olması

gerekenden daha fazla düşkünüm.” 66.35 145.335 .293 .725 *22. “Sınav veya iş görüşmesi gibi önemli anlardan

önceki geceler mümkün olduğunca uykumu almaya çalışırım.”

66.69 150.798 .197 .731

*23. “Şu anda yaşadığım duygusal problemlerin, yaşamımın başka anını etkilemesine asla izin vermem.”

66.31 148.548 .242 .729

24. “Çoğunlukla bir işi iyi yapacağıma ilişkin kaygı

yaşadığımda iyi sonuç elde ederim.” 65.50 151.661 .128 .736 25. “Bazı zamanlar çok kolay işleri bile başarmamı

zorlaştıracak düzeyde karamsar olurum.” 66.25 140.308 .459 .713 * Bu maddeler olumsuz olup, tersten kodlanmıştır.

Tablo 3.22. Kendini Sabotaj ÖlçeğininYapılan Çalışmalarda Elde Edilen Güvenirlik

Analizi Sonuçları

Madde

Sayısı Cronbach Alfa ( )

Rhodewalt (1990)

Akın, Abacı ve

Akın (2010 Bu çalışma için KENDİNİ SABOTAJ

ÖLÇEĞİ

25 .79 .94 .74

Tablo 3.21 ve Tablo 3.22 incelendiğinde, 25 maddelik “Kendini Sabotaj Ölçeği” için Cronbach Alpha iç tutarlılık güvenirlik katsayısı hesaplanmış ve maddelerin analizi yapılmıştır. Güvenirlik katsayısının, 0 ile 1 arasında değer alması ve eğitim araştırmalarında kullanılacak verilerin güvenilir kabul edilebilmesi için güvenirlik katsayısının en az .70 değerini sağlaması önerilmektedir (Akbulut, 2010; Bayram, 2009; Bursal, 2017; Büyüköztürk, 2016; Morgan, Leech, Gloeckner ve Barrett, 2004; Pallant, 2015; Seçer, 2017; Sipahi, Yurtkoru ve Çinko, 2008; Tavşancıl, 2014). Ölçeği geliştiren

Rhodewalt (1990) iç tutarlılık güvenirlik katsayısını .79; ölçeği uyarlayan Akın, Abacı ve Akın (2010) ise iç tutarlılık güvenirlik katsayısını .94 olarak hesaplamıştır. Bu araştırma için, “Kendini Sabotaj Ölçeği” nin Cronbach Alpha iç tutarlılık güvenirlik katsayısı .74 olarak hesaplanmıştır. İç tutarlılık güvenirlik katsayılarının farklı çıkmasında uygulanan örneklem grubu ya da zamanın etkili olduğu kadar katılımcıların ölçek maddelerini samimi cevaplama düzeylerinin de etkili olduğu düşünülmektedir. Dolayısıyla bu çalışmada, genel kabule göre iç tutarlılık güvenirlik katsayısı .70’in üzerinde olduğu için veri setinden elde edilen verilerin güvenilir olduğu görülmektedir.

Alan yazın incelendiğinde madde toplam puan korelasyonu ile ilgili farklı görüşlerin olduğu görülmektedir. Baz araştırmacılar, herhangi bir madde puanının, toplam puanla korelasyonunun negatif olması ya da .20’den küçük ise bu madde doğrudan ölçme aracından çıkarılması gerektiği; Madde puanı ile toplam puan arasındaki korelasyon katsayısı .20 ile .30 arasında olan maddelerin çıkarılmasının güvenirliği arttıracağı, ancak kapsam geçerliliği gibi ölçme aracında kalmasının gerekli olduğu durumlarda, bu madde üzerinde düzeltme yapılması gerektiği; genel bir kural olarak .30’dan düşük maddelerin ölçme aracından çıkarılması güvenirliği arttıracağı belirtilmektedir (Akbulut, 2010; Bursal, 2017; Büyüköztürk, 2016; Can, 2014; Pallant, 2015; Tavşancıl, 2014). Ancak Pallant (2007) ise, madde çıkarma işleminin ölçme aracının geneline ait güvenirlik katsayısı.70’den daha düşük olduğu durumlarda yapılmasını önermektedir (akt. Bursal, 2017). Tablo 3.22’de yer alan madde toplam korelasyonları incelenmiş; 10., 20, 22. ve 24. Maddelerin .20’den düşük olduğu görülmektedir. Ancak, ölçeğin geneline ait güvenirlik katsayısı .70’in üzerinde olması sebebiyle düşük maddeler ölçekten çıkarılmamıştır (Bursal, 2017).