Kefaya

Mısır’da seküler-liberal ideolojik çevrelerin desteği ile oluşan ve Mübarek karşıtı hareketin ciddi bir yapıya bürünmesine öncülük eden grupların başında Kefaya

57

gelmektedir. 2004’ün Ağustos ayında 300 civarında entelektüelin Mübarek rejiminden anayasal ve ekonomik reformlar yapması talebini dillendirdikleri bir imza kampanyası başlatmasının ardından kurulmasına karar verilen Kefaya Hareketi (Mansour, 2009:207), 22 Eylül 2004’te düzenlenen geniş katılımlı bir konferansla Mısır siyasal hayatında yerini almıştır. Kefaya Hareketi, bu dönemde başta demokratikleşme olmak üzere sosyal sorunları, ekonomik sıkıntıları ve insan hakları ihlallerini dile getirerek Mübarek rejimini bu anlamda reform yapmaya çağırmaktaydı (BBC, 2005a; Al-Anani, 2005: 3; Shaban, 2006: 65). Hareket, Mübarek rejiminin özellikle sivil özgürlüklerin korunması, büyüme ve kalkınmanın yeterli olmayışı, yoksulluğun yaygınlaşması, yolsuzlukların önüne geçilmemesi gibi başlıca sorunları çözemediğini iddia etmekte ve bu bakımdan artık bir değişimin kaçınılmaz olduğunu savunmaktaydı (Shaban, 2006). Hareketin kuruluş manifestosunda özellikle anti-Amerikancı ve İsrail karşıtı tutum açıkça belirtilmiş ve Arap milliyetçisi söylemlere de yer verilmiştir (Mansour, 2009: 207).

Her ne kadar Kefaya hareketinin seküler kimliği baskın olsa da, grup diğer ideolojilere sahip aktivistlere de açıktı. Kefaya hareketi üyeleri arasında İslami kesimden, sosyalist gruplardan ve Kıptilerden de üyeler bulunmaktaydı. Sosyalist bir Kıpti olan ve hareketin ilk Genel Koordinatörü seçilen George Ishaq, İslami bir çevreden gelen Mecit Ahmet Hüseyin, muhafazakar El-Vasat Partisi’nin kurucusu Ebul-Ala Madi, Arap milliyetçisi Abdülhalim Kandil (Reuters, 2009), geçmişinde hem Komünist Parti hem de Müslüman Kardeşler üyeliği tecrübesi bulunan liberal akademisyen Abdülvahab El-Meseyri (The Cairo Post, 2013a) ve Kahire Üniversitesi’nde çalışan ülkenin saygın akademisyenlerinden Mustafa Kamil El-Sayid (Dawoud, 2015a) gibi isimler hareketin önde gelen figürlerindendi (Rand, 2008: 10-15). Kefaya ilk ses getiren gösterilerinden birisini 12 Aralık 2004’te Kahire’de Mısır Cumhuriyet Başsavcısı’nın ofisinin önünde gerçekleştirmişti. “İktidarın Miras Bırakılmasına Hayır” ve “Yıkılsın Mübarek Rejimi” gibi sloganların hemen hemen ülkede ilk kez duyulduğu gösteri güvenlik güçlerinin müdahalesi sonrası dağılmış, ancak etkileri artarak devam etmiştir (Carnegie, 2008: 18; Egypt Independent, 2011). Öyle ki gösterilerin 2005’in ilk aylarında yoğunlaşması sonrasında Hüsnü Mübarek anayasadaki 76. Maddeyi değiştirerek cumhurbaşkanı seçimini birden fazla adayın katılabileceği ve doğrudan halkın oylarıyla belirleneceği bir yöntemde olmasına karar verdi (Associated Press, 2005; BBC, 2005b; Moran, 2005).

58

Cemal Abdülnasır ve Enver Sedat dönemlerinde de benzer biçimde uygulanan 76. Maddeye göre Cumhurbaşkanlığı seçimine katılabilmek için 494 üyeli parlamentoda en az 250 milletvekili tarafından aday gösterilme şartı bulunmaktaydı. Bu maddeden hareketle meclisin büyük çoğunluğuna hakim olan ve Hüsnü Mübarek rejiminin siyasi kanadı vazifesi gören Ulusal Demokratik Parti, her cumhurbaşkanlığı seçimi öncesi sadece Mübarek’in adaylığını onaylıyor ve bu şekilde seçimde sadece tek bir adayın yarışmasını sağlıyordu (Feuille, 2011: 246). 76. Maddenin değişmesinin ardından Eylül ayında gerçekleştirilen başkanlık seçimlerinde Hüsnü Müberak’e rakip olarak Eymen Nur ve Numan Cuma yarışmışlardı. Her ne kadar Mübarek’in iktidarını engelleyecek bir gelişme olmasa da bu karar Kefaya gibi baskı gruplarının rejimi reform konusunda yeni kararlar almaya zorlamasının göstergesidir.

İlk etapta küçük katılımlarla görece varlıklı semtlerde protestolar düzenleyen Kefaya Hareketi, kuruluşunu izleyen dönemde Mısır’daki 26 vilayetten 24’ünde ofisler açmış ve protesto gösterileri düzenlemiştir. Hareket, 2005 yılı içerisinde etki alanını genişleterek daha geniş kitlelere hitap etmeye başladı. Nisan ayında Kahire, İskenderiye, Süveyş, Minya ve El-Ariş şehirlerinde düzenlenen gösterilerde açık bir biçimde Hüsnü Mübarek’in görevi bırakması çağrısı yapıldı. Gösteriler sırasında onlarca Kefaya üyesi gözaltına alındı (Zenati, 2005). Eylül ayında cumhurbaşkanlığı seçimlerini protesto etmek amacıyla 10 bin kişinin katıldığı bir gösteri yürüyüşü yapıldı. Ayrıca ilk kez Kahire ve İskenderiye gibi büyük kentlerin yanında daha küçük ölçekli şehirlerde de protesto gösterileri düzenlendi (Egypt Independent, 2011). Öte yandan yine 2005 yılında Kefaya hareketinin bu aktivizminden cesaret alan farklı kesimlerden Mısırlılar rejim karşıtı yeni oluşumlar kurmaya başladılar. Mesela bu dönemde Kefaya hareketine destek veren İslami, seküler, liberal ve sosyalist gençlerin girişimiyle kurulan Değişim için Gençlik Hareketi (Sharp, 2005) ilerleyen yıllarda Mübarek rejimine karşı muhalefette öncü olacak devrimci aktivistlerin yetiştiği bir okul işlevi de görmüştür. Bununla birlikte Değişim için İşçiler, Değişim için Öğrenciler, Değişim için Sanatçılar, Değişim için Mühendisler ve Değişim için Gazeteciler gibi değişik alanlarda organize olan hareketlenmeler de Kefaya’nın alt kolları olarak kurulmuşlardır (Shaban, 2006: 70; Mansour, 2009: 207).

59

Mübarek rejiminin baskısından çekinen Kefaya Hareketi farklı yöntemlerle hem genişlemeye hem de aktivitelerini sürdürmeye çaba göstermiştir. Hareket dört temel iletişim stratejisi izlemiştir. Üyeler ve kamuoyuna ulaşmak için etkili bir e-mail haberleşme ağı kurmuştur. Bunun yanında, online ve bağımsız medya aracılığıyla reklamlar vermiş, kendi internet sitesinde ve diğer yayın mecralarında karikatür ve posterler yayınlamıştır. Son olarak da yine internet üzerinden sosyal medya ve bloggerları kullanarak ülkedeki insan hakları ihlallerinin kamuoyuna duyurulması etkin bir yöntem olarak izlenmiştir (Rand, 2008: 21). Bu çerçevede hareket iletişim teknolojilerini daha etkin kullanarak rejimin olumsuz tutumunun etkilerini en aza indirmeye çalışmıştır. Ayrıca, gözaltıları ve tutuklamaları azaltmak için de zaman zaman farklı protesto yöntemleri kullanmıştır. Mesela hareket, 1952 Devrimi’nin kutlamalarının gerçekleşeceği 23 Temmuz 2007 günü Mısırlılara evlerinde kalmaları ve balkonlarından bayrak sallamaları çağrısı yapmıştır (Mansour, 2009: 209). Benzer biçimde kamuoyunda öne çıkan figürlerin desteğiyle Mübarek’in görevi bırakması çağrısının yapıldığı imza kampanyaları düzenlenmiş ve bu sayede halkın desteği alınmaya çalışılmıştır. Bu tarz barışçıl ve operasyonel anlamda risksiz eylemler daha sonraki süreçte 6 Nisan Hareketi gibi diğer devrimci gruplar tarafından da gerçekleştirilmiştir.

Kefaya Hareketi, Mübarek rejimine karşı tutumunu kesintisiz bir şekilde sürdürmüş, kendi içerisinde zaman zaman bölünmeler ve ayrışmalar yaşasa da, Mübarek rejiminin sona ermesi için kararlı bir siyaset izlemiştir. Hareketin gerçekleştirdiği rejim karşıtı gösteriler 2011 öncesi süreçte artmış (Said, 2009), birçok konuda diğer muhalif hareketlerle birlikte ortak hareket edilerek Mübarek rejimine karşı siyasi ve toplumsal baskının artırılması hedeflenmiştir. Bu anlamda Kefaya Hareketi, seçimlerdeki usulsüzlüklere tepki olması ve seçimin meşru olmadığına vurgu yapmak amacıyla 2010 yılında gerçekleştirilen parlamento seçimlerini boykot etme kararı almıştır (Mayton, 2010).