Kavramsal Modele İlişkin Regresyon Analizi Bulguları

Kavramsal modelin analiz sonuçlarına göre anlamsızlaşan yollar modelden çıkartılmış ve yalnızca anlamlı kalan yollara ilişkin standardize edilmiş regresyon katsayıları, standart hatalar ve kritik oranlar Tablo 2’de yer almaktadır.

Tablo 2. Yapısal Eşitlik Modeline İlişkin Regresyon Matrisi ve R2 Değerleri

Değişkenler B β Sh t (Kritik Oran) R2 KullanımGirNiyeti -3,502 -0,453 0,965 -3,630 0,205 ErişimTEA -4,055 -0,947 15021,4 4,693 0,477 KullanımTEA 2,392 0,718 1,006 2,379 GirNiyetiTEA 0,221 0,513 0,049 4,515

Modelde anlamlı olan yollara ait standardize edilmiş regresyon katsayıları için elde edilen sonuçlara göre değişkenler arasında anlamlı nedensel ilişkilerin olduğu belirlenmiştir. Standartlaştırılmış regresyon ağırlıklarına göre değerlendirildiğinde bilgi iletişim teknolojilerine erişim oranlarının TEA üzerinde negatif ve oldukça yüksek bir etkiye (β= - 0,947) sahip olduğu söylenebilir. Benzer şekilde bilgi iletişim teknolojileri kullanım oranlarının da TEA üzerinde pozitif ve güçlü bir etkiye sahip olduğu, girişimsel niyetler üzerinde de negatif ve zayıf bir etkisi olduğu görülmektedir. Girişimsel niyetlerin TEA

üzerinde ise pozitif ve orta kuvvette bir etkisi mevcuttur. Bu sonuçlara göre bilgi iletişim teknolojilerine erişim oranları arttıkça toplam erken aşama girişimcilik etkinliği (TEA) olumsuz etkilenmektedir. Bilgi iletişim teknolojilerinin kullanım oranının artmasıyla da girişimsel niyetler de bir azalma meydana gelirken toplam erken aşama girişimcilik etkinliği (TEA) ise artmaktadır. Girişimcilik niyetindeki artış da toplam erken aşama girişimcilik etkinliği (TEA)’ne önemli oranda pozitif bir etki ettiği anlaşılmaktadır. Bu sonuçlara göre girişimsel niyetlerin bilgi iletişim teknolojileri kullanım oranlarının toplam erken aşama girişimcilik etkinliği (TEA) üzerindeki etkisinde kısmi aracılık rolü söz konusudur (Tablo 2, Şekil 2).

.

Şekil 2. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Kullanımının Aracılık Etkisi

Modelde yer alan değişkenlerin yapısal eşitlik modelindeki katkısını ifade eden R2 değerleri de Tablo 2’de yer almaktadır. Yapısal eşitlik modellerinde açıklanan varyans olarak ifade edilen R2, gösterge değişkenlerinin bağımlı değişkenlerdeki değişmelerin ne kadarını açıkladığını belirleyen katsayıdır (Gürkan, Polat, Demiralay, 2015: 126). R2 _değerleri incelendiğinde toplam erken aşama girişimcilik etkinliği (TEA)’nin daha yüksek bir orana sahip olduğu görülmektedir. Buna göre bilgi iletişim teknolojilerinin erişim oranları, kullanım oranları ve girişimsel niyetler toplam erken aşama girişimcilik etkinliği (TEA)’daki değişimlerin %48’ini açıklamaktadır.

Değişkenler arasında bir aracılık etkisinden söz edebilmek için bağımsız değişkenin bağımlı değişken ve aracı değişken üzerindeki etkilerinin araştırılması gerekmektedir. Bununla birlikte aracı değişkenin de bağımlı değişken üzerinde bir etkiye sahip olması gerekmektedir. Aracı değişken bağımsız değişken ile birlikte modele dahil edildiğinde bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisinde anlamlı bir düşüş oluyorsa kısmi aracılık, tamamen ortadan kalkıyorsa tam aracılıktan bahsedilmektedir (Baron ve Kenny, 1986: 1175). Yapısal

143

eşitlik modeli analizi sonucunda doğrudan etkilerle birlikte dolaylı etkileri de belirlenebilmektedir. Araştırma modelinde bilgi iletişim teknolojilerinin kullanım oranlarının toplam erken aşama girişimcilik etkinliği (TEA) üzerindeki etkisinde girişimsel niyetlerin kısmi aracılık rolüne ilişkin standardize edilmiş doğrudan, dolaylı ve toplam etkiler Tablo 3’te yer almaktadır. Buna göre bilgi iletişim teknolojilerinin kullanım oranlarının toplam erken aşama girişimcilik etkinliği (TEA) üzerindeki doğrudan etkisi 0,718, dolaylı etkisi -0,232 ve toplam etkisi 0,486 olarak hesaplanmıştır.

Tablo 3. Toplam, Doğrudan ve Dolaylı Etkiler

Erişim Kullanım GirNiyeti

Top. Doğrudan Dolaylı Top. Doğrudan Dolaylı Top. Doğrudan Dolaylı

G irNiy et i 0,000 0,000 0,000 -0,453 -0,453 0,000 0,000 0,000 0,000 TEA -0,947 -0,947 0,000 0,486 0,718 -0,232 0,513 0,513 0,000

Belirlenen ilişkiler çerçevesinde bilgi iletişim teknolojilerine erişim oranları, kullanım oranları, kullanma becerileri, girişimsel niyetler ve toplam erken aşama girişimcilik etkinliği (TEA) arasındaki nedensellik ilişkilerini belirlemek amacıyla oluşturulan YEM modeli Şekil 2’de gösterilmektedir. Şekil 2’de gösterilen modele ait uyum iyiliği değerleri, modelin iyi uyum sağlandığını göstermekte ve yapısal eşitliği doğrulamaktadır (χ2/df=0,209, RMSEA=0,000, GFI=0,995, CFI=0,997) (Tablo 4).

Tablo 4. Yapısal Eşitlik Modellemesi İçin Uyum İyiliği İndeksleri

Uyum İndeksi İyi Uyum Kabul Edilebilir Uyum Model χ2/df (CMIN/df) ≤ 3 ≤4-5 0,209

GFI ≥0,90 0,89-0,85 0,995

CFI ≥0,97 ≥0,95, ≥0,90 0,997

RMSEA ≤0,05 0,06-0,08 0,000 Kaynak: Meydan, 2011.

Bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki dolaylı etkisinin anlamlı olup olmadığı Sobel testi ile değerlendirilmiştir. Sobel testi sonuçlarına göre bilgi iletişin teknolojilerinin kullanım oranlarının toplam erken aşama girişimcilik etkinliği (TEA) üzerindeki etkisinde (z=-2,83, p=0,0047<0,05) aracılık rolünün anlamlı olduğu ve kısmi aracılık etkisinin doğrulandığı ifade edilebilir.

Araştırma hipotezleri değerlendirildiğinde, bilgi iletişim teknolojileri erişim oranlarının toplam erken aşama girişimcilik etkinliği (TEA) üzerinde anlamlı bir etkisi olduğu yönündeki hipotez (H4), bilgi iletişim teknolojilerinin kullanım oranlarının TEA üzerinde anlamlı bir

etkisi olduğu yönündeki hipotez (H5), bilgi iletişim teknolojilerinin kullanım oranlarının girişimsel niyetler üzerinde anlamlı bir etkisi olduğu yönündeki hipotez (H2), girişimsel niyetlerin TEA üzerinde anlamlı bir etkisi olduğuna yönelik hipotez (H7) ve aracılık etkisini test eden H9 hipotezi doğrulanmıştır.

5. Sonuç ve Öneriler

Araştırma sonucunda elde edilen bulgular literatürdeki diğer araştırmalar ile karşılaştırılarak değerlendirildiğinde bazı açılardan farklılıklar elde edilirken bazı açılardan da bulguların

örtüştüğü görülmektedir. Özellikle farklılıklar literatürde yer alan çalışmaların genellikle mikro verilerle gerçekleştirilmiş olmasına dayandırılabilir.

Araştırmanın bulgularından biri bilgi iletişim teknolojilerinin kullanım oranlarının toplam erken aşama girişimcilik etkinliği (TEA) üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisinin olmasıdır. Literatürde bilgi iletişim teknolojilerinin daha çok girişimsel faaliyetin bir işletmeye dönüşmesinden sonra rekabet avantajı yaratıcı, yenilikçi bir unsur olduğu üzerinde durulmaktadır (Çakar, 2018; Ekinci, 2006; Kohli&Devaraj, 2003). Elde edilen sonuç bu bağlamda değerlendirildiğinde yeni bir işletmenin uzmanlaşmamış girişimcisi veya patron- yöneticisi olan 18-64 yaş arası nüfus yüzdesi olan TEA değişkeninin girişimcilik faaliyetinin hayata geçirilmiş hali olan yeni işletmeleri kapsıyor olması ile örtüşmektedir.

Diğer bir bulgu da bilgi iletişim teknolojilerinin erişim oranlarının toplam erken aşama girişimcilik etkinliği (TEA) üzerinde negatif ve oldukça yüksek bir etkisinin olmasıdır. Beklenenin tersine bir etki gibi görünmekle birlikte erişim oranlarının artması ancak gelişmiş ülkelerde yaşanan bir durumdur. Gelişmiş ülkelerde de yeni iş kurma ve işletmeler açısından bir doygunluk seviyesi olması toplumu daha çok maaşlı bir iş bulmaya yöneltmektedir. Literatür taramasında yer alan pek çok araştırmanın gelişmekte olan ülkelerde yapılmış ve az sayıda olması da bu açıklamayı desteklemektedir.

Benzer şekilde bilgi iletişim teknolojilerinin kullanım oranlarının girişimsel niyetler üzerindeki etkisinin negatif olması da erişim ve kullanım oranlarının artmasıyla birlikte insani gelişmişlik düzeyinin arttığı yönünde Yavaş ve Yalnızer (2012)’in çalışması ile örtüşmektedir. Yavaş ve Yalnızer (2012), İnsani Gelişme Endeksi ile erken aşama girişimcilik oranları arasında (TEA) negatif yönde bir korelasyon olduğunu tespit etmiştir.

Girişimsel niyetlerin erken aşama girişimcilik oranları (TEA) üzerinde pozitif ve orta kuvvette bir etkisi olduğu araştırmanın sonuçları arasındadır. Tüm bu aktarımlardan yola çıkarak; bilgi iletişim teknolojileri her ne kadar insanlar üzerinde değişime açıklık ve inovatif bir yapı oluştursa da, bilgi iletişim teknolojilerine kullanım oranlarının artması girişimsel niyetlerde

145

bir artış sağlamamaktadır. Ancak girişimsel niyetin faaliyete geçtiği işletme aşamasındaki girişimcilik faaliyetleri için olumlu bir etkiye sahip olduğu söylenebilir.

Bilgi iletişim teknolojilerine erişimin artması ülkelerin gelişmişlik düzeyi ile doğrusal bir ilişki içerisindedir. Bu nedenle gelişmiş ülkelerdeki girişimcilik faaliyetleri sınırlı sayıdadır. Diğer yandan işletmelerin yeni teknolojilere ayak uydurması ve teknoloji kabulü konusunda sıkıntılar ortaya çıkmaktadır. Yapılan araştırmalar bilgi teknolojisinin işyerlerine dahil edilmesinin her zaman beklenilen olumlu sonuçları getirmeyebileceğini, teknoloji kullanıcısı bu yeni olguyu benimsemez ve kullanmaz ise işyerinde yeniliğe yatırımın hiçbir getirisi olmayacağını öne sürmektedir (Çakar, 2018).

Bilgi iletişim teknolojilerinin erişimi, kullanımı ve becerilerinin artması ülkelerin hem teknik hem de ekonomik gelişmelerinin yanı sıra okullaşma oranlarını da içeren bir bilgiyi kapsamaktadır. Çalışma sonuçları ve literatürdeki diğer çalışmalardan hareketle bilgi iletişim teknolojileri ülkelerin gelişmişlik ve refah düzeyleri ile yakından ilişkili olması nedeniyle bireyler herhangi bir işte maaşlı olarak çalışarak da belli bir yaşam standardını yakaladıkları için girişimsel bir niyet içerisinde bulunma gereği duymadıkları görüşü ön plana çıkmaktadır. Ancak gelişmekte olan ve girişimcilik açısından fırsatlar sunan ülkelerde bilgi iletişim teknolojilerinin bilinçli ve optimum olarak erişim ve kullanımının sağlanması girişimsel niyetlerin de sağlıklı ve verimli birer girişimcilik faaliyetine dönüşmesini sağlayacağı düşünülmektedir. Bu amaçla bilgi iletişim teknolojilerinin nicel göstergelerden ziyade niteliksel olarak doğru bir şekilde yatırım yapılması yoluna gidilmesi girişimcilik alanındaki etkisini de pozitif olarak etkileyecektir.

KAYNAKÇA

Alparslan, A. M., Özmen, M. (2017). Kişisel Değerlerin Girişimcilik Eğilimine Etkisi: Demografik Özelliklerin Özellikleri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6 (2), 957-976.

Asongu, S. A. ve Nwachukwu J. C. (2017). Openness, ICT and Entrepreneurship in Sub- Saharan Africa. Information Technology&People, 31(1), 278.

Bahrami, S. (2014). Entrepreneurshıp Intentıons And Perceptıons In The UAE: A Study Of Moderatıng Effects Of Gender, Culture And Famıly. International Journal of Small Business and Entrepreneurship Research, 2 (4), 37-50.

Baron, R. M. and Kenny, D. (1986). The Moderator-Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic, and Statistical Considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.

Bayram, N. (2010). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş AMOS Uygulamaları. Ezgi Kitabevi, Bursa.

Botha, M. ve Bignotti A. (2016). Internships enhancing entrepreneurial intent and self- efficacy: Investigating tertiary-level entrepreneurship education programmes. The Southern African Journal of Entrepreneurship and Small Business Management. ISSN: (Online) 2071-3185

Çakar, M.M. (2018). Girişimcilerin Bilgi Teknolojilerini Kullanma Nedenlerinin Teknoloji Kabul Modeli Kapsamında Analizi: Manisa İli Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir.

Çelik, H. E.; Yılmaz, V.; Pazarlıoğlu, V. (2010). Teknoloji Kabul Modeli ve Bir Uygulama. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 47 (540), 35-44.

Çetinkaya Bozkurt, Ö. (2014). Planlanmış Davranış Teorisi Çerçevesinde Öğrencilerin Girişimci Olma Niyetlerinin İncelenmesi. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3 (1), 27-47.

Dangolani, S. K. (2011). The Effect of Information Technology in the Entrepreneurship. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 30 (2011), 10-12

Ekinci, H. (2006). Bilgi Teknolojilerinin Rekabet Açısından Önemi ve Değişim Yönetimindeki Etkilerine İlişkin Yöneticilerin Algılarını Ölçmeye Yönelik Bir Araştırma. Kocaeli Üniversitesi SBE Dergisi, 11 (2006/1), 54-70.

Ferreira, J.; Fernandes C. I.; Ratten, V. (2017). The influence of entrepreneurship education on entrepreneurial intentions. DOI: 10.1007/978-3-319-47949-1_2

Global Entrepreneurship Monitor. (2017). 2017 Global Report.s.105

Gürkan, Ç., G., Polat D. ve Demiralay T. (2015). Turistlerde Çevre Bilincinin Çevreye Duyarlı Müşteri Davranışı ve Çevreye Duyarlı Konaklama İşletmelerinde Kalma Tercihleri Üzerindeki Etkisi. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 65-90. Kohli, R., Devaraj, S. (2003). Measuring information technology payoff: A meta-analysis of

structural variables in firm-level empirical research. Information systems research, 14(2), 127-145.

Marangoz, M.; Kaya, F.; Bakan, H. (2014). Eğitim Alanı Girişimcilik Niyetini Nasıl Etkilemektedir? Üniversite Öğrencilerine Yönelik Bir İnceleme. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi. 3 (1), 75-96.

Meydan, Cem H. ve Şeşen H. (2011). Yapısal Eşitlik Modellemesi - AMOS Uygulamaları. Detay Yayıncılık.

Miralles, F.; Riverola, C. (2012). Entrepreneurial intention: An empirical insight to nascent entrepreneurs. The XXIII ISPIM Conference – Action for Innovation: Innovating from Experience – in Barcelona, Spain on 17-20 June 2012

Moghavvemi, S. ve Salleh, N. A. M. (2012). Malaysian entrepreneurs propensity to use IT innovation. Journal of Enterprise Information Management, 27 (2), 139-157.

Mole K. and Ram M. (2012). Perspectives in Entrepreneurship: A Critical Approach. Palgrave Macmillan Publishers Limited. 30.

Mukamanzi, F. ve Ndikubwimana, P. (2018). The effects of ICT adoption on Small and Medium sized enterprises in Rwanda: A Case study oof Kigali City. East Africa Research Papers in Business, Entrepreneurship and Management. Sweden, EARP- BEM No.2018:18

Ngoasong, M. Z. (2015). Digital Entrepreneurship in Emerging Economies: The role of ICTs and local context. In: 42nd AIB-UKI Conference, 16-18 Apr 2015, Manchester Metropolitan University, UK.

Olukayode, A. O. (2015). Does Information Technology (IT) Influence Entrepreneurial operations Efficiency: An Empirical Investigation of the Nigerian Small and Medium Businesses SMBs. IOSR Journal of Business and Management, 17 (4), 19-24

Özbek, V.; Alnıaçık Ü.; Koç, F.; Akkılıç, M. E.; Kaş, E. (2014). Kişilik Özelliklerinin Teknoloji Kabulü Üzerindeki Doğrudan Ve Dolaylı Etkileri: Akıllı Telefon

147

Teknolojileri Üzerine Bir Araştırma. International Review of Economics and Management, 2 (1), 36-57.

Paço, A. D.; Ferreira, J. M.; Raposo M.; Rodrigues, G. R.; Dinis, A. (2013). Entrepreneurial intentions: is education enough?. International Entrepreneurship and Management Journal. New York, DOI 10.1007/s11365-013-0280-5

Park, C. (2017). A Study on Effect of Entrepreneurship on Entrepreneurial İntention Focusing on ICT Majors. Asia Pacific Journal of İnnovation and Entrepreneurship. Vol. 11 No. 2 S. 159-170 https://doi.org/10.1108/APJIE-08-2017-024

Shamsudin, A. S.; Adelaja, A. A.; Minai, M. S. (2018). Conceptualızıng The Effect Of Entrepreneurıal Educatıon And Industrıal Interface Mıx In Enhancıng The Entrepreneurıal Intentıon Amongst Graduates. ournal of Entrepreneurship Education, 21 (3).

Yavaş, Ö. ve Demiralay, T. (2012). Gelişmekte Olan Ülkelerde Hizmet Sektöründe Girişimcilik Potansiyeli: Türkiye İle Seçilmiş Ülke Gruplarının Karşılaştırılması. 4. Uluslararası Girişimcilik Kongresi, Celal Bayar Üniversitesi & Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, 139-147

Yavaş, Ö. ve Yalnızer, Ö. (2012). Girişimcilik Potansiyelinin Belirlenmesinde İnsani Gelişme Endeksi’nin Önemi: Türk Dünyası Ülkeleri ile Seçilmiş Ülke Gruplarının Karşılaştırılması. 10. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, Akmescit- Kırım-Ukrayna

Yeşilay, R. B. ve Yavaş, V. (2017). Öğrencilerin Girişimcilik Niyetinin Planlanmış Davranış Teorisi Çerçevesinde İncelenmesi: Sivil Havacılık Alanında Öğrenim Gören Önlisans Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. Girişimcilik ve İnovasyon Yönetimi Dergisi, 6(1), 145-172.

2nd _{International EMI Entrepreneurship & Social Sciences Congress, 09-11 November 2018, Cappadocia}

Beş Faktör Kişilik Özellikleri ve Temel Motivasyon Kaynakları Arasındaki