Katrancı (Alacacı) Camii

Bulunduğu Yer: Ġnnaplı Kütah Mahallesi, Arasa ÇarĢısı‟nda yer almaktadır. Yapım Tarihi: 865 H. 1460 M.

Banisi: Hacı Yusuf Ramazanoğlu Emir Nasreddin Mimarı: Bilinmemektedir.

Çizim No: 72-73 Fotoğraf No: 347-355

Mimari ve Yapım Özellikleri: Eserin eski ismi Küçük Camii olarak bilinmektedir. Yöre halkının söylediğine göre cami bir yangın görmüĢtür. Yangından sonra Katrancı Camii diye adlandırılmıĢtır. 1962 yılında tamamen yıkılarak betonarme olarak yeniden inĢa edilmiĢtir. Cami iki katlıdır (Çizim 72-73). Eski yapıdan günümüze sadece kitabeler gelebilmiĢtir.

Batıdaki yuvarlak kemerli kapı ile avluya girilmektedir (Fotoğraf 347). Avlu düzgün, kesme taĢ ile döĢelidir. Kuzeyinde sivil yapıları ile oluĢmaktadır. 1887 yılında Hanefi lakaplı bir kiĢi camiye dershane yaptırmıĢtır (Bebekoğlu ve Tektuna, 2008: 84). Bu dershane günümüze kadar gelememiĢtir.

Avlunun batısında 1963 yılında yapılan iki Ģerefeli minare yer almaktadır (Fotoğraf 348). Minare kaidesi kare planlı olup köĢeleri pahlıdır. Oldukça yüksek olan kaidenin doğu tarafındaki kapı ile minareye girilmektedir. Pabuç soğanvari Ģeklindedir. Üzeri yan yana dizilen kaval silmelerle hareketlendirilmiĢtir. Gövde, petek ve Ģerefeler yuvarlak planlıdır. Gövde üzerine silmeler ile yivler açılmıĢtır. Üstünde bir kuĢak bulunmaktadır. KuĢak, kaval silmelerle oluĢmuĢ zikzak motifi süslüdür. Altında ve üstünde geometrik motifli silmeler yer almaktadır. Minarenin iki Ģerefesi vardır. Ġki Ģerefenin de altı mukarnaslarla bezelidir. Mukarnasların altı silme ile bölümlere ayrılmıĢtır. Birinci Ģerefede her bölüme altta ve üstte kabartma tekniğinde birer rozet yerleĢtirilmiĢtir. Rozetlerin arasına da iki palmet motifi yapılmıĢtır. Palmetden çıkan saplar iki yana doğru açılmaktadır. Ġkinci Ģerefeni bölümlerinde ise kabartma tekniğinde yapılmıĢ, vazodan çıkan çiçek motifi vardır. Her iki Ģerefenin korkuluğu birbirinin aynısıdır. ġerefe korkuluğunda dönüĢümlü

olarak alt ve üstlü birer beĢ kollu yıldız, ikisinin arasına da baklava motifi iĢlenmiĢtir. Bu süslemeler ajur tekniğinde yapılmıĢtır. Diğer yerlerde de taĢ kabartmalı süslemeler bulunmaktadır. Ġki Ģerefe arasındaki petek bölümü baĢtan sona zikzak motifi ile bezelidir. Üstteki petek ise yan yana ilerleyen silmelerle burmalı olarak yapılmıĢtır. Konik külahın tamamı baklava motifi ile süslü olup hilal motifli alem ile nihayetlendirilmiĢtir. Minarede tamamen kesme taĢ kullanılmıĢtır.

Katrancı Camii iki katlı olarak inĢa edilmiĢtir. Birinci katı mahzen, bodrum ve dükkanlardan oluĢmaktadır (Çizim 72). Batı ve güneyinde dükkanlar, kuzey ve doğusunda ise bodrum ile mahzenler bulunmaktadır.

Cami ikinci katta yer almaktadır (Çizim 73). Batı cephesinde, dükkanların üstünde sivri kemerli, üç pencere harime açılmaktadır (Fotoğraf 349). Güney cephede mihrap dıĢa taĢırılmıĢtır. Sağ ve soluna harime açılan, sivri kemerli ikiĢer pencere yerleĢtirilmiĢtir.

Caminin son cemaat yeri yoktur. Kuzey cephede, alt katta bulunan kapılar ile bodrum ve mahzenlere girilmektedir (Fotoğraf 350). Ġkinci katta, harime açılan iki kapı vardır. Her biri kapıya ayrı birer merdiven ile çıkılmaktadır. Kapılardan bir sivri kemerli diğer ise atnalı kemerlidir. Kuzeydoğuda yer alan sivri kemerli kapı, kemer hizasında bir atkı taĢı koyularak iki bölüm haline getirilmiĢtir. Atnalı kemerli kapı daha geniĢ olup hemen hemen cephenin ortasındadır. Doğusunda bir, batısında iki sivri kemerli pencere yer almaktadır. Ayrıca kuzeydoğuya bu pencerelerden çok daha küçük, sivri kemerli bir pencere yerleĢtirilmiĢtir. Kuzey cephede, üst örtünün oturduğu üç sütun bulunmaktadır.

Cami, kareye yakın dikdörtgen plan Ģemasına sahiptir. Plan Ģeması oldukça sadedir. Harimi ortasında çokgen planlı, iki tane sütun ahĢap tavanı taĢımaktadır (Fotoğraf 351). Atnalı kemerli giriĢ kapısının üzerine ahĢap bir müezzin mahfili yerleĢtirilmiĢtir. Doğu taraf boydan boya kadınlar mahfili olarak düzenlenmiĢtir. Betonarme olarak yapılan mahfile, kuzeydoğudaki merdiven ile çıkılmaktadır. Korkuluğu demirden yapılmıĢtır. Mahfil, çokgen planlı, bir sütun üzerine oturmuĢtur. Doğu duvarın sol üst köĢesinde bir pencere vardır. Kuzey ve güneyde dörder, batıda

ise üç, sivri kemerli pencere ile harim aydınlatılmaktadır. Batı ve doğu tarafında oturma sekilesi yer almaktadır. Cami dört yönde kırma çatı ile örtülüdür.

Yarım daire planlı mihrap sivri kemerlidir (Fotoğraf 352). Mihrap çerçeveli olup en dıĢında, dört kollu yıldız motifli bir bordür dolanmaktadır. Daha sonra iki silme mihrabı çevrelemektedir. Bir diğer bordür ise badem mukarnaslıdır. Sivri kemerin üstünde silmeler mevcuttur. En yukarısına bir rozet yerleĢtirilmiĢtir. Kavsara çeyrek küre formundadır. Ġçi badem mukarnaslar ile süslüdür. Uç kısmında ise istiridye kabuğu motifi vardır. Hücrenin her iki yanında bire sütunce yer almaktadır.

Mihrabın hemen batısında klasik tarzda yapılmıĢ, mermer minber bulunmaktadır (Fotoğraf 352). Minberin kapısı kaĢ kemerli olup ahĢaptan yapılmıĢtır. KaĢ kemer iki ayak üzerine oturmuĢtur. Merdiven korkuluğu ajur tekniğinde yapılmıĢ süslemeler mevcuttur. Yan aynalık ve süpürgelik bölümü bir bütün olarak değerlendirilmiĢtir. Burada iç içe geçmiĢ, üç üçgen bulunmaktadır. Beyaz, kırmızı ve yeĢil renk kullanılmıĢtır. Geçit bölümünün açıklığı basık kemerlidir. Üzerinde birbirini ters yönde tamamlayan palmet motifleri ile süslüdür. KöĢk bölümünde dört sütun yer almaktadır. Sütunlar birbirine basık kemer ile bağlıdır. Basık kemerlerin üzeri birbirini ters yönde tamamlayan palmetler ile süslüdür. Üzeri kubbe ile örtülüdür. Kubbe ay-yıldız motifli bir alemle sonlandırılmıĢtır.

Tarihlendirme: Katrancı Camii inĢa kitabesinde 865 H. 1460 M. yılında Hacı Yusuf Ramazanoğlu Emir Nasreddin tarafından yaptırıldığı yazılıdır. Memluk dönemine ait caminin mimarı hakkında herhangi bir bilgi mevcut değildir. 1070 H. 1659 M. yılında Kilis Zabıtı Murtaza Ağa tarafından tamir edilmiĢtir. 20.12.1937 tarihinde Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından satılmıĢtır (Dündar, 1999: 216). Günümüzde ise mülkiyeti Gaziantep Vakıflar Bölge Müdürlüğü‟ne aittir. 1962 yılında cami yıkılarak, bugünkü eser yapılmıĢtır. 2016 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmiĢtir.

Caminin üç kitabesi mevcuttur.

1.Kitabe: Harim kapısının sol üst köĢesinde yer almaktadır (Fotoğraf 353). 0.90x0.38 m. ölçüsündedir. Sülüs hatlı, Arapça kitabede Ģunlar yazılıdır:

Bi‟smi‟llahi‟r-rahmâni‟r-rahim. İnşâ hazihi El-mekân‟ul-mübârek el fakir ilallah el-emir

Nasru‟ddin Muhammed bin Yûsuf el-hac Ramâzan Men hassal irâd vel üzn

Be târîh seneti hamse ve sittin ve seman mâye Türkçesi: Esirgeyen ve bağıĢlayan Allah‟ın adıyla Bu mübarek yeri Allah‟ın lütfuna muhtaç

Yusuf Hacı Ramazan oğlu Nasru‟ddin Mehmet izin ve irade sağladıktan sonra

865 H. 1460 M. yılında yaptırdı (Bebekoğlu ve Tektuna, 2008: 84).

2. Kitabe: Ġbrahim Hakkı Konyalı‟nın bahsettiği kitabedir. Yakın tarihe kadar kayıp olan kitabe birkaç yıl önce cami avlusunda bulunmuĢtur (Fotoğraf 354). Cami bodrumunda muhafaza edilmektedir. Sülüs hatlı kitabede Ģunlar yazılıdır:

Muallâ dersgâhı tevlîyetle eyledi inşâ

Hanfiyy‟ül-lekab mullây-ı dânâ ğıpta imtisâl Müferrih dil-küşâ her câmide nezâre-i ra‟na Kapusundan ider feyzû ferah kim gelse istikbâl Hanefeyye Dürerden nakl eder târîhini Kâmil Bu dershâne ola her dershâne merci‟i âmal 1305

Günümüz Türkçesi: Bu yüksek ders yerini mütevellisi yaptırdı Hanefi isimli imrenilecek bilgin kiĢi

Her tarafa bakan, güzel ve ferahlık veren gönül açıcı Kapısına kim gelse feyz alıp gönlü Ģenlenir

Hanefeyye Dürerden nakleder tarihini Kamil Bu dershane, her isteklilerinin baĢvuracağı yer ola

Bu dershaneyi Hanefi lakaplı bilgin kiĢi 1305 H. 1887 M. yılında yaptırmıĢtır (Bebekoğlu ve Tektuna, 2008: 84).

3. Kitabe: Harimin doğu duvarında yer almaktadır (Fotoğraf 355). 0.45x0.55 m ölçüsünde olup celi sülüs hatlıdır. Arapça kitabede Ģunlar yazılıdır:

Ceddede hezâ‟l-mescid

el-mübârek Murtaza

Ağa zâbıt-ı Kilis fi sene 1070

Türkçesi: Bu mübarek mescidi 1070 H. 1659 M. yılında Kilis zabıtı Murtaza Ağa yeniledi (Bebekoğlu ve Tektuna, 2008: 84).