Hacı DerviĢ Camii

Bulunduğu Yer: Büyükkütah Mahallesi, Cumhuriyet Caddesi‟nde bulunmaktadır.

Yapım Tarihi: 959 H. 1551 M. Banisi: Abdullah oğlu Hacı Mustafa Mimarı: Bilinmemektedir.

Çizim No: 11 Fotoğraf No: 82-90

Mimari ve Yapım Özellikleri: Hacı DerviĢ Camii harimi mihraba paralel olarak uzanan tek sahınlı, dikdörtgen planlı bir Ģemaya sahiptir (Fotoğraf 82). Caminin üç gözlü son cemaat yeri vardır (Çizim 11). Cami Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restorasyonu yapılmıĢtır. Restorasyondan önce yapının sadece beden duvarı ile minarenin kaide ve gövdesi varmıĢ (Fotoğraf 83).

Gövdeden sonrası yıkılmıĢ olan minare aslı Ģekline göre restore edilmiĢtir. Caminin batısında yer alan minare camiye bitiĢiktir. Minareni kaidesi kare planlı olup köĢeleri pahlıdır. Pabuç kısmı çokgen planlıdır. Hemen üstünde yer alan bilezik de çokgendir. Pabuç ve üstündeki bilezik sekizgen formda yapılmıĢ fakat minare camiye bitiĢik olduğu için bazı kenarları görünmemektedir. Gövde kalın ve kısa olup yuvarlak planlıdır. ġerefe yuvarlak planlı olup altı mukarnaslar ile bezelidir. Minarenin petek kısmı baldaken planlıdır. Petek dört ayak üzerine binen yuvarlak kemerlidir. Üzeri kubbe ile örtüdür. Minare tamamen düzgün kesme taĢtan yapılmıĢtır (Fotoğraf 84).

Hacı DerviĢ Camii kesme taĢtan yapılmıĢtır. Doğu ve batı cephesinde harime açılan, basık kemerli birer pencere mevcuttur. Ayrıca cephelerde çörtenler vardır. Caminin güney cephesinde pencere yoktur. Cepheler oldukça sadedir.

Caminin düzgün kesme taĢtan yapılmıĢ bir avlusu vardır. Avlunun kuzeybatısında bir Ģadırvan yer almaktadır. Dört meyilli kırma çatı, dört tane sekizgen ayağın üzerine oturmuĢtur. Avlu da Ģadırvan da son yıllarda yapılmıĢtır.

Caminin doğusunda bir hücre yer almaktadır. Hücreye basık kemerli bir kapıdan girilmektedir. Kapının yanında oldukça büyük, basık kemerli iki pencere mevcuttur. Hücre düz damlı olup kesme taĢtan inĢa edilmiĢtir (Fotoğraf 85).

Oldukça harap olan son cemaat yeri son yıllarda restore edilmiĢtir. Üç gözlü son cemaat yeri sivri kemerler ile avluya açılmaktadır (Çizim 11). Son cemaat yeri çapraz tonoz ile örtülüdür. Çapraz tonozlar ortada iki serbest, yanlarda gömme ayaklar ve harimin kuzey duvarındaki konsollara binmektedir. Doğu duvarda bir niĢ vardır. Son cemaat yerinden harime açılan kapı basık kemerlidir. Kemer ve sövelerde iki renkli taĢ münavebeli olarak kullanılmıĢtır. Üstünde de bir niĢ yer almaktadır. Kapının sağ ve solunda oldukça büyük, basık kemerli birer pencere vardır (Fotoğraf 86).

Harim eninde dikdörtgen planlı, mihraba paralel tek sahınlıdır. Üç çapraz tonoz ile örtülüdür. Çapraz tonozlar kuzey ve güney ile köĢelere yerleĢtirilen gömme ayaklar tarafından taĢınmaktadır. Gömme ayaklar yaklaĢık birer metre dıĢa taĢırılmıĢtır. Ayaklar arasında derin niĢler oluĢmuĢtur. Bu eyvan Ģeklindeki niĢler Tekye Camii hariminde de görülmektedir. Caminin doğu ve batı cephesinde basık kemerli pencereler vardır. Camide herhangi bir süsleme mevcut değildir (Fotoğraf 87-88). Camii düz damlıdır.

Süslemesi olmayan mihrap yarım daire planlıdır. Sivri kemerli mihrabın kavsarası çeyrek küre formundadır. Vaaz kürsüsü yoktur. Minber son yıllarda yapılmıĢ olup oldukça sadedir (Fotoğraf 89).

Tarihlendirme: Hacı DerviĢ Camii 959 H. 1551 M. yılında Abdullah oğlu Hacı Mustafa tarafından yaptırılmıĢtır. Mimarı bilinmemektedir.

Davut Ağa 1090 H. 1678 M. yılında caminin onarımını yaptırmıĢtır. 1327 H. 1909 M. yılında da Usta Osman tamir ettirmiĢtir. 1966 yılında camide yangın çıkmıĢtır. Cami o yıllarda özel mülkiyet olup sahibi avlunun etrafındaki hücreleri yıktırmıĢtır. Yerine dükkan yaptırmıĢtır (Dündar, 1999: 114).

Hacı DerviĢ Camii‟nin avlu kapısındaki Vakıflar Genel Müdürlüğü‟ne ait levhada “Vakıflar Genel Müdürlüğü‟nce 1940 yılında Kilis Belediyesine satılmıĢ

olup Belediye tarafından da üçüncü Ģahıslara satılmıĢtır. Harap ve yok olmaya yüz tutan yapı, Vakıflar Genel Müdürlüğü‟nün giriĢimleri sonucu Koruma Kurulu kararı ile 2001 yılında Cami Parseli Dini Tesis Alanı olarak tadil edilmiĢtir. Cami mülkiyeti Hacı DerviĢ Camii Yapma YaĢatma ve Koruma Derneği tarafından Ģahıslardan 2010 yılında satın alınarak, Vakıflar Genel Müdürlüğü makamının oluru ile Hacı DerviĢ Oğlu Camii Vakfı adına tescil edilmiĢtir. 2013 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restorasyonu yapılmıĢtır” yazısı yazılıdır.

Hacı DerviĢ Caminin üç tane kitabesi varmıĢ. Günümüzde yalnız bir tanesi camide yer almaktadır (Fotoğraf 90).

1. Kitabe: Son cemaat yerinde bulunan sülüs hatlı Arapça kitabede Ģunlar yazılıdır:

İnşâ hezâ‟l mekân el mübârek Hâcî Mustafâ bin Abdullah Fi seneti tis‟e ve hamsin ve tis‟e miye (Bebekoğlu ve Tektuna, 2008: 78).

Türkçesi: Bu mübarek yeri 959 yılında Abdullah oğlu Hacı Mustafa yaptı (Bebekoğlu ve Tektuna, 2008: 78).

Bu camiyi Hacı Mustafa adlı bir hayırsever 959 H. 1551 M. yılında yaptırdığını bu kitabeden anlıyoruz.

2. Kitabe: Son cemaat yerindeki sülüs hatlı kitabede Ģunlar yazılıdır: Ol sâ‟i hayr-i ebed

Ehl-i kerem Dâvud Ağa

Hayrıyla yâd olmadığı çün Bu mescidi kıldı binâ Şafak toharkan mısrâın. Târîh edüp Ayşî dedi Tecdîd-i mescid hayırla Çün oldu kâmil es-salâ

Sene 1089 (Bebekoğlu ve Tektuna, 2008: 78).

Günümüz Türkçesi: Ġyilik, sonsuz cömertlik sahibi Davut Ağa iyi bir çalıĢma ile Hayırla anılmak için bu mescidi yaptı

ġafak vakti mısraın tarih edip AyĢi dedi Hayırlı mescid yenilendi

Sala okunması tamam oldu

1089 H. 1678 M. (Bebekoğlu ve Tektuna, 2008: 78). 3. Kitabe: Ta‟lik hatlı bir diğer kitabede Ģunlar yazılıdır: Zehî hayrât-ı cârî avn-i Bârî lütf-i Yezdânî

Muvaffak eyledi bu hayra Mevlâ usta Osmânî Nükût-ı hamiyyetle eyledi te‟sisine gayret Bihamdillâh îtmâm eyledi bâ avn-i Rabbânî Yazarken geldi üçler söyledi târîhini Hâmî Ne ra‟nâ eyledi tecdîd haremle bak bu eyvânî 1327 (Bebekoğlu ve Tektuna, 2008: 78).

Günümüz Türkçesi: Ne güzel akıcı olan hayır Yaratıcı olan Allah‟ın yardımıyla

Mevla bu iyi iĢte Usta Osman‟ı baĢarılı eyledi Parası ve çalıĢması ile tamirine gayret eyledi Allah‟ın yardımı ile tamam eyledi

Yazarken tarihin üçler Hamiye söyledi Bu caminin yenilenmesi ne güzel oldu