Bilimsel Yönetim dönemi olarak bilinen dönemde üretim ve verimlilik ile ilgili çalışmalarıyla ilk akla gelen kişi Frederick Winslow Taylor’dır. Taylor, işi küçük parçalara ayırarak iş analizleri ve iş tanımlarını geliştirmiştir. Bu sebepten TKY’nin başlangıcı da temelinde buna dayanır (Bursalıoğlu, 1985:22). Taylor, verimlilik esasına dayanan ücretlendirme sistemini geliştirmiştir. Belirli bir zaman aralığında bir işçinin ne kadar iş üretebileceğini saptamaya çalışmıştır (Erkoç, 2006:459).
Walter Andrew Shewhart 1920’li yıllarda Bell Atlantic firmasında kalite geliştirme ve sorun çözme konularında istatistiksel metotları kullanmıştır. Shewhart; W.E.Deming ve J.M.Juran’ı istatistiksel araçlar kullanımı yönüyle etkilemiştir. W.E.Deming, Bell Atlantic laboratuarlarında Shewhart ile birlikte çalışmışlardır (Besterfield, 2004:4; Ertuğrul, 2006:102). Shewhart istatistiksel kalite kontrol yöntemlerinin kullanılmasıyla belli başlı şu avantajların elde edilebileceğini ifade etmiştir (Çolak, 2007:2);
Mal/Hizmet üretiminden sonra kalite maliyetlerinde azalma, Mal/Hizmetin tüketiciler tarafından iadesinde azalma, Mal/Hizmet üretiminden en çok faydayı sağlama,
Mal/Hizmet üretiminde dolaylı olarak yapılan kalite ölçümlemede tolerans değerlerinde azalmadır.
Bir fizik mühendisi olan William Edwards Deming doktora çalışmasını Western Electric Hawtorne tesislerinde A.Shewhart ile birlikte çalışmıştır. 1946 yılında özel danışmanlık firması kurmuş ve A.B.D. Savaş Bakanlığının danışmanı olarak Japonya’ya gitmiştir (Ertuğrul, 2014:103). Deming Hawthorne fabrikasında otoriter Taylor yönteminin insanların çalışma hevesini kırdığını ve çalışanların yönetim ve fabrika çıkarlarına ters düşen bazı eylemler yapıldığını gözlemlemişti (Bonstingl, 2000:8). Japonların davetiyle Deming istatistiksel süreç kontrolünü kalite ve verimliliğin iyileştirilmesi ve maliyetleri düşürülmesi amacıyla eğitimler vermiştir. Deming’in TKY uygulamalarına sunduğu yeniliklerden biri de 14 ilkesidir. Bu ilkeler şunlardır (Halis, 2013:84-87);
Ürünü gerçekleştirmek için amaç tutarlılığı oluşturmak, Yeni bir felsefe benimsemek,
Toplu kontrole güvenmekten vazgeçmek,
Etiket fiyatı temelli ödüllendirmeden vazgeçmek, Üretim ve hizmet sistemini sürekli geliştirmek, Eğitimi kurumsallaştırmak,
Liderliği benimseyip kurumsallaştırmak, Korkuyu yok etmek,
Departmanlar arası bariyerleri yok etmek,
Sloganlardan ve çalışanlar için belirlenen hedeflerden vazgeçmek, Çalışanlar için belirlenen kotalardan vazgeçmek,
İşi yapma zevkinden mahrum bırakan engelleri yok etmek, Herkes için eğitimi ve bireysel gelişimi desteklemek, Değişimi gerçekleştirmek için harekete geçmektir.
Deming döngüsü her işte kolaylıkla uygulanabilecek faaliyetler zinciridir. Bu döngüyü bir çember şeklinde göstererek daha anlaşılır yapmıştır. Bu döngü her dönüşünde işlerin daha kaliteli yapılmasını sağladığını ifade etmiştir. Bu döngü şekil 3.4’de şematize edilmiştir (Özevren, 2000:21).
Şekil 3.4: Deming Döngüsü
Kaynak: Özevren:2000:21
Ayrıca Deming’e ait olan kaliteyi iyileştirerek daha çok kârı anlatan zincirleme reaksiyonu şekil 3.5’de sunulmuştur.
Şekil 3.5: Deming’in Zincirleme Reaksiyonu Kaliteyi İyileştir Maliyetler Azalır
Verimlilik Pazar Payı Artar Fiyatlar Düşer Artar
Şirket Ömrü Uzar
Daha Çok İş Olanağı Daha Çok Kâr Kaynak: Işığıçok, 2004:25
Joseph M.Juran; 1924 yılında Minnesota Üniversitesi’den mezun olduktan sonra Bell telefon şirketinde kalite kontrol ve muayene kısmında çalıştı. II.Dünya savaşından sonra Japonya’nın kalkınmasına kalite konusunda katkıları olmuştur. Juran kaliteyi; müşteri ihtiyaçlarını tatmin eden özellikler ile hatalardan arınmışlık olarak ifade etmiştir. Juran’ın kurumsal değişim ve dönüşüm piramidi şekil 3.6’da gösterilmiştir (Halis, 2013:77)
Planla
Uygula
Kontrol
et
Önlem
al
Şekil 3.6: Kurumsal Değişim-Dönüşüm Piramidi
Kaynak: Halis, 2013:77
Juran kaliteyi kullanıma uygunluk olarak tanımlamış, tasarımdan satış sonrası hizmetlere kadar geniş yelpazeyi kapsayan kalite programının fikir öncülerindendir. Juran’ın kalite programının amacı, uygunluğun artırılması, kalitesizlik nedeniyle çıkabilecek maliyetlerin düşürülmesidir (Rossiter, 1998:8; Peşkircioğlu, 1997:7).
Toplam Kalite Yönetiminin isim babası olan Dr. Armand V. Fiegenbaum; Amerikan General Electric şirketinde yöneticilik ile Amerikan Ulusal Kalite Akademisi’nin kuruculuğunu yapmıştır. Müşteri tatminine ilişkin organizasyonlarda pazarlama, mühendislik, yönetim ve hizmetlerde etkinlik elde edilmesi için kalite bakımı ve kalite geliştirme çalışmaları yapmıştır (Ertuğrul, 2014:108). Bu çalışmaların temel dayanak noktaları şunlardır;
Kalite iyileştirme süreçleri yapılandırılmalı ve desteklenmeli, Kalite müşterinin algıladığı gibi anlaşılmalı ve tanımlanmalı, Kalite eski teknoloji ile değil, yeni teknoloji ile uygulanmalı, Kalite icadın bir parçası olmalı,
Üstün özellikli ürün tasarımı ön planda olmalı,
Etkili kalite programıyla yeni ürün meydana gelmelidir (Erkoç, 2006:172-173). Genichi Taguchi, tasarımda güvenilirlik ve kaliteyi öne çıkaran metodolojisi, kalite kayıp fonksiyonu, proto tipleme teknikleri, istatistiksel deney tasarımını üretim süreçlerine uygulamıştır (Halis,2013:88).
Kültürü değiştir Etkinliği artır Müşteri tatminini artır Süreç etkinliğini artır z a m a n
Japonya’da Toplam Kalite Kontrol felsefesinin gelişmesinde ciddi katkıları olan, şirketler düzeyinde Kalite Kontrol düşüncesini geliştiren, kalite çemberlerinin mucidi ve tüm bunların Japonya çapında yaygınlaşmasına katkıda bulunan kalite uzmanlarından biri de Prof. Dr. Kaoru Ishikawa’dır. (Erkoç, 2006:209; Peşkircioğlu, 1997:9). Ishikawa, kalite çemberlerini formasyon geliştirici bir sistem olarak müşteri istek ve beklentilerine yönelik ortaya koymuştur (Efil, 2016:93). Ishikawa‘ya göre TKY‘de başarı için şu hususlara dikkat edilmelidir (Coşkun, 2000:18);
Organizasyondaki herkesin katılımının sağlanması, Kalite çemberlerinin kullanılmasına öncelik verilmesi, Kalite kontrol eğitimlerinin eksiksiz uygulanması,
Kalite kontrol çalışmalarının senede en az 2 defa denetimi, İstatistiksel metotların kullanımı,
Değişim için radikal olunması,
Kalite kontrol uygulamalarının yurt genelinde yaygınlaştırılması çabalarının desteklenmesidir.
Masaaki Imai, 1950 yılında Tokyo Üniversitesi’nden mezun olduktan sonra ABD’de bulunan Japon verimlilik merkezinde çalışmıştır. ABD işletmelerindeki verimlilik sırlarını inceleyerek Japon işadamlarına refakat etmiştir (Imai, 1994:54). Imai, Japonca’da değişim (Kai) ve iyi (Zen) kavramını bir yaşam felsefesi olarak dünyaya tanıtmıştır. Kaizen; sürekli gelişme anlamındadır. Bu aynı zamanda her Japon’un evinde, işinde ve sosyal hayatında bir önceki günden daha iyi olması için gayret etmesi anlamına gelir (Özevren, 2000:36). Rekabette önde olmak için ise sürekli gelişmek gerekir. Bunun için 3 şart önemlidir (Kavrakoğlu, 1992:15);
Hali hazırdaki durumdan memnun olmamak, daha iyisini istemek, İnsan kaynağını geliştirmek,
Bilimsel metodolojiyi kullanmaktır.
1952 yılında Philip Crosby şirketinin imalat kısmında kariyerine başlayan Crosby, Persing füzelerinin kalite yönetici iken geliştirdiği “sıfır hata” programı ile başarıya ulaşmıştır. 1979 yılında “Kalite ücretsizdir” kitabı ile adından söz ettirmiştir (Rossiter, 1999:16). Bu kitaba göre kalite yönetiminin uygulanmasını 4 aşamadan oluşturmuştur. Bu aşamalar (Ertuğrul, 2014:110);
Belirsizlik; yönetimin kalite bilgisinden yoksunluğudur,
Uyanma; yönetimin kalitenin önemini anlayıp kaynak ayırmamasıdır, Geçiş; kalite yönetimi için değişikliliklerin yapılmasıdır,
Kesinlik; yönetimin kaliteyi hayati bir unsur olarak görmesidir.
Türkiye’de TKY konusunda yaptığı çalışmalardan dolayı ilk akla gelen Prof. Dr. İbrahim Kavrakoğlu; Management Institute, Kalite Derneğinin kurucusu, çeşitli sektörlerde faaliyet sürdüren 200'den fazla işletmeye danışmanlık sunan, hem kamuda hem de özel sektörde rekabetçi uygulamalar ile işletme performansı artırıcı faaliyetler yapan bilim adamıdır. Araştırmaları;
Makine Mühendisliği (Termodinamik, Akustik ve Akışkanlar Mekaniği), Yöneylem Araştırması (Matematik Modelleme, Karar Destek Sistemleri), Ekonomi (Makroekonomik Simülasyonlar, Ekonometri),
İşletme (Strateji ve Finans) alanlarını kapsamaktadır.
Çoğu uluslararası olan 130'u aşkın bilimsel yayını ve 22 kitabı bulunan Kavrakoğlu çok sayıda ulusal projede de görev almıştır (kavrakoglu.com.tr).
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI VE ÖRGÜTSEL YENİLİKÇİLİĞİN TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ UYGULAMALARI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: TR33 ZAFER KALKINMA AJANSI BÖLGESİNDEKİ İŞLETMELERDE BİR
4.1. ARAŞTIRMANIN AMACI VE KAPSAMI
Değişimin ve rekabetin çok hızlı yaşandığı günümüz düyasında işletmeler bunun üstesinden gelmek için çeşitli usuller ile cevap aramaktadırlar. Bu cevaplardan biri de çalışanlardır. Çalışanların iş gereklerinde yazılmayan, beklenenin ötesinde gönüllü faaliyetleriyle desteği buna bir cevaptır. Bu faaliyetlere işletme içindeki uygulamaların yeni bilgi ve teknoji ile değer yaratacak çıktılara dönüştürülmesi ise diğer bir cevaptır. Küreselleşme, yoğun rekabet ve değişimin baskısı altındaki işletmelerin sürdürülebilirliğini sağlamalarında kalite bir başka cevap niteliği taşımaktadır. İşletmeler fırsatlar ve tehditler içeren rekabete karşı kaliteyle cevap verebilirler. Faaliyet gösterdikleri sektörlerde müşteri tatminini önceleyen, kaliteli mal/hizmet sunan, sürekli iyileştirme yapan, tedarikçiden tüketiciye kadar uzanan zincirdeki süreçleri yöneten işletmeler rekabet avantajı elde edeceklerdir. TKY uygulamaları bu avantajların elde edilebilmesine yönelik çalışmaların temelini oluşturmaktadır. Bu araştırmanın amacı; Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Örgütsel Yenilikçiliğin Toplam Kalite Yönetimi uygulamalarına üzerindeki etkisini araştırmaktır. Bu amaçla 2010-2017 yılları arasında TR33 Zafer Kalkınma Ajansından destek, hibe ve teşvik almış olan ve Toplam Kalite Yönetimi uygulayan 24 işletmedeki beyaz ve mavi yakalı çalışanlara anket uygulanmıştır.