Karaidemir Baraj Havzasında Tarımsal Kuraklık Analizi

4. 4.1.1.4.1. Karaidemir Baraj Havzasında Aylık Ortalama Zemin Nemi Verileri ile Farklı Zaman Ölçeklerindeki SYİ Değerlerinin Karşılaştırılması

Çalışmanın bu bölümünde tarımsal kuraklığı takip etmek amacıyla kuraklık çalışmaları için önemli bir parametre olan zemin nemi verileri ile çalışılmıştır.

Bilindiği gibi zemin nemi ölçümleri üç farklı metot kullanılarak yapılmaktadır. Bu metotlar, uydu gözlemleri (uzaktan algılama), hidrolojik modeller ve istasyonlardan yapılan direk ölçümlerdir [64]. Çalışmada iki farklı şekilde elde edilen aylık zemin nemi verileri kullanılmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde AMSR-E uydusundan mikrodalga bandında gerçekleştirilen gözlemlerin kullanıldığı LPRM algoritması ile elde edilen 2003-2011 yılları arasındaki aylık ortalama zemin nemi verileri ve farklı zaman ölçeklerindeki SYİ değerleri ile çalışılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde ise gözlem istasyonlarından yapılan direk ölçümlerden elde edilen 2008-2013 yılları arasındaki aylık ortalama zemin nemi verileri ve farklı zaman ölçeklerindeki SYİ değerleri ile çalışılmıştır [28-29]. Söz konusu gözlem istasyon verileri için havza

78

merkezine en yakın kalibre edilmiş zemin nemi verileri kullanılmıştır Seçilen gözlem istasyonlarının havza merkezine olan uzaklıkları bazı istasyonlar için 70 km mesafeyi bulabilmektedir. Daha sonra farklı şekilde elde edilen aylık zemin nemi değerleri standartlaştırılmıştır ve elde edilen sonuçlar değerlendirilmiştir.

Havzada tarımsal kuraklık takibi için en uygun SYİ zaman ölçeğini tespit etmek amacıyla standartlaştırılmış aylık ortalama zemin nemi değerleri ile aylık SYİ değerleri ile karşılaştırılmıştır. Çalışmada standartlaştırılmış zemin nemi değerleri ilk önce sürekli veriler olarak ele alınmış ve farklı zaman ölçeklerinde SYİ değerleri ile karşılaştırılmıştır. Daha sonra, standartlaştırılmış zemin nemi değerleri ay bazında ele alınarak aynı aya karşılık gelen farklı zaman ölçeklerindeki SYİ değerleri ile karşılaştırılma yapılarak mevsimsel değişimler incelenmiştir.

4.1.1.4.1.1. Karaidemir Baraj Havzasında Uydu Kaynaklı Gözlemlerden Elde Edilen Standartlaştırılmış Zemin Nemi Verilerinin Sürekli Veriler Olarak Ele Alınarak Farklı Zaman Ölçeklerindeki SYİ Değerleri ile Karşılaştırılması

AMSR-E uydusundan mikrodalga bandında gerçekleştirilen gözlemlerin kullanıldığı LPRM algoritması ile elde edilen 2003-2011 yılları arasındaki aylık ortalama zemin nemi verilerinden elde edilen standartlaştırılmış aylık zemin nemi değerleri ile farklı zaman ölçeklerinde SYİ değerleri arasında elde edilen korelasyonlar analiz edilmiş ve korelasyon değerlerinin değişimi (korelogram) Şekil 4.16’da gösterilmiştir. Bilindiği üzere 1-3 aylık toplam yağışta meydana gelebilecek eksilme, zemin nem düzeyine hemen etki etmektedir. Böylece zemin nemi 1-3 ay bazındaki kuraklıktan daha çok etkilenmektedir. Elde edilen bulgulara göre, zemin nemi ve SYİ arasında kısa zaman ölçeklerinde (1-3 aylık) nispeten yüksek korelasyonların olduğu görülmektedir.

İncelenen zaman ölçeklerindeki korelasyonlar kıyaslandığında en iyi sonuç 2 aylık zaman ölçeğinde bulunmuştur. Maksimum korelasyon 2 aylık zaman ölçeğinde R=0.29 olarak elde edilmiştir. Bu demektir ki küçük ölçekli söz konusu havzada herhangi bir aydaki zemin nemi üzerinde bu ve geçmiş aydaki yağış toplamları belirleyici rol oynamaktadır. Ayrıca, Karaidemir Baraj havzasında kısa zaman ölçekli

79

SYİ ve standartlaştırılmış zemin nemi arasında nispeten kuvvetli bir ilişkinin olduğu ve uzun zaman ölçeklerinde ilişkinin giderek zayıfladığı görülmüştür.

Şekil 4.20. Karaidemir Baraj Havzasında Uydu Kaynaklı Gözlemlerden Elde Edilen Standartlaştırılmış Zemin Nemi Değerleri ile Farklı Zaman Ölçeklerindeki SYİ Değerleri Arasında Korelasyon

4.1.1.4.1.2. Karaidemir Baraj Havzasında İstasyon Ölçümlerinden Elde Edilen Standartlaştırılmış Zemin Nemi Verilerinin Sürekli Veriler Olarak Ele Alınarak Farklı Zaman Ölçeklerindeki SYİ Değerleri ile Karşılaştırılması

Havza merkezine en yakın istasyonlardan yapılan direk ölçümlerden elde edilen 2008-2013 yılları arasındaki kalibre edilmiş aylık ortalama zemin nemi verilerinin standartlaştırılmış değerleri ile farklı zaman ölçeklerinde SYİ değerleri arasında elde edilen korelasyonlar analiz edilmiş ve korelasyon değerlerinin değişimi (korelogram) Şekil 4.17’de gösterilmiştir. Daha öncede belirtildiği gibi 1-3 aylık toplam yağışta meydana gelebilecek eksilme, zemin nem düzeyine hemen etki etmektedir, yani zemin nemi 1-3 ay bazındaki kuraklıktan daha çok etkilenmektedir. Yapılan çalışmada, zemin nemi ve SYİ arasında kısa zaman ölçeklerinde (1-2 aylık) daha anlamlı korelasyon olduğu görülmektedir. İncelenen zaman ölçeklerindeki korelasyonlar

80

kıyaslandığında en iyi sonuç 1 aylık zaman ölçeğinde bulunmuştur. Maksimum korelasyon 1 aylık zaman ölçeğinde R=-0.06 olarak elde edilmiştir. Bu demektir ki küçük ölçekli söz konusu havzada herhangi bir aydaki zemin nemi üzerinde bu aydaki yağış toplamları belirleyici rol oynamaktadır. Karaidemir Baraj havzasında kısa zaman ölçekli SYİ ve standartlaştırılmış zemin nemi arasında daha anlamlı bir ilişkinin olduğu ve uzun zaman ölçeklerinde ilişkinin giderek daha da zayıfladığı görülmüştür.

Şekil 4.21. Karaidemir Baraj Havzasında İstasyon Ölçümlerinden Elde Edilen Standartlaştırılmış Zemin Nemi Değerleri ile Farklı Zaman Ölçeklerindeki SYİ Değerleri Arasında Korelasyon

4.1.1.4.1.3. Karaidemir Baraj Havzasında Uydu Kaynaklı Gözlemlerden Elde Edilen Standartlaştırılmış Zemin Nemi Verilerinin Farklı Zaman Ölçeklerindeki SYİ Değerleri ile Aylık Karşılaştırılması

Uydu kaynaklı gözlemlerden elde edilmiş zemin nemi verilerindeki mevsimsel değişimlerin incelenmesi amacıyla aylık karşılaştırmalar yapılmıştır. Şekil 4.18’de uydu kaynaklı gözlemlerden elde edilen aylık ortalama zemin nemi verilerinin standartlaştırılmış değerleri ve farklı zaman ölçeklerinde aylık SYİ değerleri arasında korelasyon değerleri gösterilmektedir. Burada zemin nemi değerlerinin farklı zaman ölçeklerinde SYİ ile mevsimsel değişim gösterdiği göze çarpmaktadır. Yani zemin

81

neminin farklı zaman ölçeklerindeki SYİ’e verdiği tepkide önemli mevsimsel farklılıklar vardır.

Şekil 4.22. Karaidemir Baraj Havzasında Uydu Kaynaklı Gözlemlerden Elde Edilen Standartlaştırılmış Aylık Zemin Nemi Değerleri ve Farklı Zaman Ölçeklerindeki Aylık SYİ Değerleri Arasında Korelasyon Katsayıları

Çalışmada zemin nemi verileri kısa zaman ölçeklerinde tepki verdiği için 1-24 aylık zaman ölçekleri kullanılarak analiz yapılmış fakat 1-6 aylık kısa zaman ölçeklerindeki elde edilen korelasyonlar değerlendirilmiştir. Değerlendirilen zaman ölçeğinde her aya ait maksimum korelasyon değerleri (sadece kasım-aralık ayı için 6 aylık zaman ölçeği geçerlidir) 1-4 aylık zaman ölçeğinde bulunarak R=0.30 değerini (aralık ve şubat ayları hariç) aşmıştır.Şekil 4.18’den görüldüğü gibi incelenen zaman periyodunda en yüksek korelasyon değerleri (0.63≤R≤0.85) sonbahar mevsiminde (eylül-ekim), ilkbahar mevsimi başlangıcında (mart) ve yaz mevsiminde (temmuz-ağustos) görülmektedir. Maksimum korelasyonlar sonbahar mevsiminde 3 aylık zaman ölçeğinde eylül (R=0.66) ile 4 aylık zaman ölçeğinde ekim aylarında (R=0.64), ilkbahar mevsiminde 1 aylık zaman ölçeğinde mart ayında (R=0.71) ve yaz mevsiminde ise 1 aylık zaman ölçeğinde temmuz (R=0.65) ile 2 aylık zaman ölçeğinde

82

ağustos aylarında (R=0.85) elde edilmiştir. Özellikle kış mevsimi başlangıcı ve sonunda korelasyon değerleri (R<0.10) diğer aylara göre çok daha düşük olup özellikle 3-6 aylık zaman ölçeklerinde negatif korelasyonlar bulunmuştur. Kış mevsiminde maksimum korelasyon 6 aylık zaman ölçeğinde aralık ayında (R=-0.23) ve 2 aylık zaman ölçeğinde şubat ayında (R=0.11) elde edilmiştir.

Mevsimsel olarak bakıldığında, kış mevsimin başlangıcında aralık ayında korelasyon değerleri çok düşüktür. Diğer mevsimlere göre en düşük korelasyon değerleri (R<0.10) aralık ayında bulunmuş ve maksimum korelasyon değeri 6 aylık zaman ölçeğinde elde edilmiştir. Ayrıca aralık ayının bütün korelasyon değerlerinin negatif olması dikkat çekmiştir. Ocak ve şubat aylarında nispeten yükselen korelasyon değerleri 1 ve 2 aylık zaman ölçeklerinde maksimum korelasyon değerlerine (0.11≤R≤0.36) ulaşmış olup, bu aylarda 2 aylık zaman ölçeğinden uzun zaman ölçeklerinde negatif korelasyonlar elde edilmiştir. İlkbahar mevsiminde mart ayında en yüksek korelasyon değerlerinin (R≤0.71) bulunduğu aylardan biri olmasına rağmen, korelasyon değerleri nisan ayında biraz düşerek (R≤0.32) mayıs ayında tekrar yükselişe (R≤0.55) geçmiştir. Maksimum korelasyonlar mart ayında 1 aylık, nisan ayında 2 aylık ve mayıs ayında 1 aylık zaman ölçeklerinde elde edilmiştir. Yaz mevsiminde ise, haziran ayında diğer yaz aylarına göre nispeten daha düşük korelasyonlar görülmüş fakat yine de değerlendirilen zaman ölçeğinde nispeten yüksek korelasyonlar (R≤0.35) elde edilmiş olup, maksimum korelasyon değerine 4 aylık zaman ölçeğinde ulaşılmıştır. Temmuz ayında yükselen korelasyon değerleri (0.43≤R≤0.65) 1 aylık zaman ölçeğinde maksimum korelasyon değerine ulaşmaktadır.

Ağustos ayında ise korelasyon değerleri yükselmeye devam ederek, tüm ayların en yüksek maksimum korelasyon değerine 2 aylık zaman ölçeğinde (R=0.85) ulaşılmıştır.

Sonbahar mevsiminde ise eylül ve ekim aylarında korelasyon değerleri yüksektir. Bu aylarda maksimum korelasyon değerlerine 3 ve 4 aylık zaman ölçeklerinde ulaşılmış olup, birbirine yakın değerler (0.64≤R≤0.66) elde edilmiştir. Kasım ayında ise, korelasyon değerleri düşüş (R≤0.33) göstererek sonbahar mevsiminin en düşük korelasyon değerleri elde edilmiştir. Kasım ayında maksimum korelasyon değerine 6 aylık zaman ölçeğinde ulaşılmıştır.

83

İncelenen 1-6 aylık kısa zaman ölçeklerinde her mevsim için en yüksek korelasyon değerleri 1-3 aylık zaman ölçeğinde bulunarak, maksimum korelasyon değerlerine yaz mevsiminde (R=0.85) 2 aylık zaman ölçeğinde ağustos ayında, sonbahar mevsiminde (R=0.66) 3 aylık zaman ölçeğinde eylül ayında, kış mevsiminde (R=0.36) 1 aylık zaman ölçeğinde ocak ayında ve ilkbahar mevsiminde (R=0.71) 1 aylık zaman ölçeğinde mart ayında ulaşılmaktadır. Görüldüğü gibi, her mevsim için bulunan en yüksek korelasyon değerleri R=0.30 değerini aşmıştır. Sonuç olarak, yaz mevsiminde ağustos ayında en yüksek maksimum korelasyon değeri (R=0.85) ve kış mevsiminde ise aralık ayında en düşük maksimum korelasyon değeri (R=-0.23) elde edilmiştir.

Çalışmada, ekim ve kasım aylarında özellikle 12 aylık zaman ölçeğinden daha uzun zaman ölçeklerinde yüksek korelasyon değerlerinin (R≤0.45) görülmesi dikkat çeken bir durumdur. Ayrıca özellikle yaz mevsiminde, ilkbahar ve kış mevsimlerine göre daha yüksek korelasyonların görülmesi dikkat çeken diğer bir durumdur.

Şekil 4.19’da 2 aylık zaman ölçeğinde SYİ ile ağustos ayının standartlaştırılmış zemin nemi değerleri birlikte gösterilmiştir. Burada, bu zaman ölçeğinde SYİ yardımıyla havzada daha önce kuraklık sebebiyle zemin neminde meydana gelen önemli değişimler (2009, 2010 ve 2011 kuraklıkları) kolayca ayırt edilebilmektedir. Buradan anlaşılan şudur ki, havzadaki kuraklık takibinde ağustos ayında zemin neminde meydana gelen değişmeler üzerinde temmuz ayından itibaren meydana gelen yağış toplamları daha açıklayıcı bir etkiye sahiptir.

84

Şekil 4.23. Karaidemir Baraj Havzasında 2 Aylık Zaman Ölçeğinde SYİ ile Ağustos Ayının Standartlaştırılmış Zemin Nemi Değerleri

4.1.1.4.1.4. Karaidemir Baraj Havzasında İstasyon Ölçümlerinden Elde Edilen Standartlaştırılmış Zemin Nemi Verilerinin Farklı Zaman Ölçeklerindeki SYİ Değerleri ile Aylık Karşılaştırılması

İstasyonlardan yapılan direk ölçümlerden elde edilen kalibre edilmiş zemin nemi verilerindeki mevsimsel değişimlerin incelenmesi amacıyla aylık karşılaştırmalar yapılmıştır. Şekil 4.20’de istasyon ölçümlerinden elde edilen aylık ortalama zemin nemi verilerinin standartlaştırılmış değerleri ve farklı zaman ölçeklerinde aylık SYİ değerleri arasında korelasyon değerleri gösterilmektedir. Burada zemin nemi değerlerinin farklı zaman ölçeklerinde SYİ ile mevsimsel değişim gösterdiği göze çarpmaktadır. Yani zemin neminin farklı zaman ölçeklerindeki SYİ’e verdiği tepkide önemli mevsimsel farklılıklar vardır.

85

Şekil 4.24. Karaidemir Baraj Havzasında İstasyon Ölçümlerinden Elde Edilen Standartlaştırılmış Aylık Zemin Nemi Değerleri ve Farklı Zaman Ölçeklerindeki Aylık SYİ Değerleri Arasında Korelasyon Katsayıları

Çalışmada zemin nemi verileri kısa zaman ölçeklerinde tepki verdiği için yapılan 1-24 aylık zaman ölçekleri incelenmiş fakat 1-6 aylık kısa zaman ölçeklerindeki elde edilen korelasyonlar değerlendirilmiştir. Değerlendirilen zaman ölçeğinde her aya ait maksimum korelasyon değerleri 1-3 aylık zaman ölçeğinde bulunmuştur (sadece mart ve nisan ayı için 4 ve 5 aylık zaman ölçeği geçerlidir).Şekil 4.20’den görüldüğü gibi incelenen zaman periyodunda en yüksek korelasyon değerleri (0.42≤R≤0.45) sonbahar mevsiminde (kasım), kış mevsimi sonunda (şubat) ve ilkbahar mevsimi başlangıcında (mart) görülmektedir.En yüksek korelasyon değerlerine sonbahar mevsiminde 2 aylık zaman ölçeğinde kasım ayında (R=0.42), kış mevsiminde 3 aylık zaman ölçeğinde şubat ayında (R=0.45) ve ilkbahar mevsiminde 4 aylık zaman ölçeğinde mart ayında (R=0.43) ulaşılmıştır. Bu zaman ölçeklerinde, özellikle yaz mevsiminde ve sonbahar mevsiminde (eylül ve ekim) ise korelasyon değerleri (R<0.10) diğer aylara göre çok daha düşük çıkmıştır. Bu aylarda, incelenen zaman ölçeklerindeki bütün korelasyon değerlerinin negatif değer aldığı görülmüştür. Maksimum korelasyon değerlerine (R≥-0.69) yaz mevsiminde haziran ayında 3 aylık zaman ölçeğinde, temmuz ve ağustos

86

aylarında 1 aylık zaman ölçeğinde, sonbahar mevsiminde ise eylül ayında 1 aylık zaman ölçeğinde ve ekim ayında 2 aylık zaman ölçeğinde ulaşılmıştır.

Mevsimsel olarak değerlendirildiğinde, kış mevsimi başlangıcında aralık ayında düşük olan korelasyon değerleri (R≤0.14), 1 aylık zaman ölçeğinde maksimum değere ulaşmıştır. Ocak ayında yükselmeye başlayan korelasyon değerleri (R≤0.36), şubat ayında tüm ayların en yüksek korelasyon değerlerine (0.10≤R≤0.45) ulaşmıştır.Ocak ve şubat aylarında maksimum korelasyon değerleri 2 ve 3 aylık zaman ölçeklerinde elde edilmiştir. Kış mevsiminde maksimum korelasyon değerinde artış olurken, bulunduğu zaman ölçeğinde de basamak şeklinde bir artış olduğu dikkat çekmiştir.

İlkbahar mevsiminde mart ayında maksimum korelasyon değeri, şubat ayında bulunan maksimum korelasyon değerine (R≤0.43) yakın çıkmıştır. Fakat, nisan ayından itibaren korelasyon değerlerinde nispeten düşüş görülmüş (0.12≤R≤0.34) ve maksimum korelasyon değerine 5 aylık zaman ölçeğinde ulaşılmıştır. İlkbahar mevsimi sonunda (mayıs) korelasyon değerleri düşmeye (R≤0.30) devam etmiş ve mevsimin en düşük maksimum korelasyon değerine 1 aylık zaman ölçeğinde ulaşılmıştır. Burada mayıs ayında özellikle 12 aylık zaman ölçeğinden daha uzun zaman ölçeklerinde yüksek korelasyon değerlerinin (R≤0.43) görülmesi dikkat çekmiştir. Yaz mevsimi başlangıcı haziran ayında korelasyon değerleri ciddi bir düşüş (R≥-0.69) göstermiş ve tüm mevsimlerde görülen en düşük korelasyon değerleri elde edilmiştir. Bu ayda korelasyon değerleri maksimuma 3 aylık zaman ölçeğinde ulaşmıştır. Temmuz ve ağustos aylarında ise 1 aylık zaman ölçeğinde bulunan ve yaklaşık aynı değere sahip olan maksimum korelasyon değerlerinde haziran ayına göre nispeten artış (R≥-0.29) görülmüştür. Sonbahar mevsiminde eylül ve ekim aylarında yaz mevsimi sonuna göre düşüş gösteren (-0.50≤R≤-0.44) maksimum korelasyon değerleri 1 ve 2 aylık zaman ölçeklerinde elde edilmiştir. Kasım ayında ise korelasyon değerleri ciddi bir yükseliş göstererek, mevsimin en yüksek korelasyon değerlerine (0.29≤R≤0.42) ulaşmış ve maksimum korelasyon değeri 2 aylık zaman ölçeğinde bulunmuştur.

İncelenen 1-6 aylık kısa zaman ölçeklerinde, her mevsim için en yüksek korelasyon değerleri 1-4 aylık zaman ölçeklerinde bulunarak, maksimum korelasyon değerlerine yaz mevsiminde 1 aylık zaman ölçeğinde temmuz ayında (R=-0.284), sonbahar

87

mevsiminde 2 aylık zaman ölçeğinde kasım ayında (R=0.42), kış mevsiminde 3 aylık zaman ölçeğinde şubat ayında (R=0.45), ilkbahar mevsiminde 4 aylık zaman ölçeğinde mart ayında (R=0.43) ulaşılmıştır. Sonuç olarak, kış mevsiminde şubat ayında en yüksek maksimum korelasyon değeri (R=0.45) ve yaz mevsiminde ise haziran ayında en düşük maksimum korelasyon değeri (R=-0.69) elde edilmiştir. Çalışmada mayıs ayında özellikle 12 aylık zaman ölçeğinden daha uzun zaman ölçeklerinde yüksek korelasyon değerlerinin (R≤0.43) görülmesi dikkat çekmiştir.

Şekil 4.21’de 3 aylık zaman ölçeğinde SYİ ile şubat ayının standartlaştırılmış zemin nemi değerleri birlikte gösterilmiştir. Burada, bu zaman ölçeğinde SYİ yardımıyla havzada daha önce kuraklık sebebiyle zemin neminde meydana gelen önemli değişimler (2008 ve 2012 kuraklıkları) kolayca ayırt edilebilmektedir. Buradan anlaşılan şudur ki, havzadaki kuraklık takibinde şubat ayında zemin neminde meydana gelen değişmeler üzerinde aralık ayından itibaren meydana gelen yağış toplamları daha açıklayıcı bir etkiye sahiptir.

Şekil 4.25. Karaidemir Baraj Havzasında 3 Aylık Zaman Ölçeğinde SYİ ile Şubat Ayının Standartlaştırılmış Zemin Nemi Değerleri

Uydu kaynaklı gözlemler mekânsal olarak geniş alan kapsayabilmekte fakat zamansal olarak daha seyrek olarak sağlanabilmekte olup, istasyonlardan yapılan ölçümlerin ise

88

zamansal çözünürlüklerinin iyi olmasına karşın mekânsal çözünürlükleri daha düşük olduğu bilinmektedir [64]. Bu çalışmada ise, her iki farklı yöntemle elde edilen aylık zemin nemi verileri kullanılmıştır. Çalışmanın bu bölümünde iki farklı yöntemle elde edilen aylık zemin nemi verilerinin standartlaştırılmış değerleri sürekli ve ay bazında ele alınarak farklı zaman ölçeklerindeki SYİ değerleri ile karşılaştırılması sonucu bulunan korelasyonlar değerlendirilmiştir. Fakat, uydu ve istasyon kaynaklı zemin nemi verilerinin değerlendirilen zaman periyodları farklı olduğu için bu iki veri seti birbirleri ile kıyaslama yapılmamıştır. Genel olarak bu bölümde yapılan analizleri özetlemek gerekirse, küçük bir havza olan Karaidemir Baraj havzasında her iki farklı yöntemle elde edilmiş aylık zemin nemi değerlerinin yağış verileri ile uyumu araştırılmıştır. Çalışmada, uydu kaynaklı zemin nemi verilerinin yağış ile karşılaştırılması sonucu önemli sonuçlar elde edilmiştir. İstasyon ölçümleri kaynaklı zemin nemi verilerinden elde edilen korelasyonların düşük çıkmasının nedeninin ise verilerin değerlendirilen zaman aralığının (2008-2013) kısa olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Bilindiği gibi 1-3 aylık toplam yağışta meydana gelebilecek eksilme, zemin nem düzeyine hemen etki etmektedir, yani zemin nemi 1-3 ay bazındaki kuraklıktan daha çok etkilenmektedir. İki farklı şekilde elde edilen aylık ortalama zemin nemi veri serisinin sürekli veri olarak ele alınarak farklı zaman ölçeklerindeki SYİ değerleri ile yapılan karşılaştırmada kısa zaman ölçeklerinde (1-2 aylık) maksimum korelasyon değerine ulaşılmıştır. Daha önce literatürde kuraklık takibi için yapılan çalışmalarda, zemin nemi için 1-3 aylık SYİ zaman ölçeği tespit edilmiştir.

Görüldüğü gibi her iki çalışmada da kuraklık takibinde kullanılmak amacıyla elde edilen SYİ zaman ölçekleri teorik çalışmalarda belirtilen sınırlar içerisindedir.

Mevsimsel karşılaştırmalarda ise, incelenen kısa zaman ölçeklerinde uydu kaynaklı zemin nemi verileri ile yapılan çalışmada en yüksek maksimum korelasyon değerine yaz mevsiminde 2 aylık zaman ölçeğinde ağustos ayında (R=0.85) ve en düşük maksimum korelasyon değerine 6 aylık zaman ölçeğinde kış mevsiminde aralık ayında (R=-0.23) ulaşılmıştır. Çalışma sonucu elde edilen bulgulara göre, en yüksek korelasyon değerleri sonbahar mevsiminde (eylül ve ekim), ilkbahar mevsimi başlangıcında (mart) ve yaz mevsiminde (temmuz ve ağustos) ve en düşük korelasyon değerleri ise kış mevsimi başlangıcı ve sonunda bulunmuştur. İstasyon kaynaklı zemin nemi verileri ile yapılan çalışmada ise en yüksek maksimum korelasyon değerine kış mevsiminde 3 aylık zaman ölçeğinde şubat ayında (R=0.45) ve en düşük maksimum

89

korelasyon değerine 3 aylık zaman ölçeğinde yaz mevsiminde haziran ayında (R=-0.69) ulaşılmıştır. Yine çalışma sonucu elde edilen bulgulara göre, en yüksek korelasyon değerleri sonbahar mevsiminde (kasım), kış mevsimi sonunda (şubat) ve ilkbahar mevsimi başlangıcında (mart) ve en düşük korelasyon değerleri ise yaz mevsiminde ve sonbahar mevsiminde (eylül ve ekim) bulunmuştur. 2 aylık zaman ölçeğindeki SYİ değerleri ile ağustos ayına ait standartlaştırılmış uydu kaynaklı zemin nemi değerlerinin ve 3 aylık zaman ölçeğindeki SYİ değerleri ile şubat ayına ait standartlaştırılmış istasyon kaynaklı zemin nemi değerlerinin karşılaştırılması sonucunda; havzada yaşanan 2008, 2009, 2010, 2011 ve 2012 yıllarındaki yağış eksikliğinden kaynaklanan çeşitli büyüklükteki kuraklıkların zemin nemi üzerinde etkisinin olduğu görülmüştür.

4.1.1.5. Karaidemir Baraj Havzasında Standartlaştırılmış Aylık Zemin Nemi