Karaidemir Baraj Havzası Özellikleri

Çalışma alanı olarak seçilen Karaidemir Baraj havzası, Tekirdağ ilinin batısında, 26°42'-27°2' doğu boylamları, 41°6.5'-40°52' kuzey enlemleri arasında yer almaktadır.

Havza, Tekirdağ iline bağlı Malkara ilçesinin büyük bölümünü ve Edirne iline bağlı Uzunköprü ve Keşan ilçelerinin ise çok küçük bir bölümünü içine almaktadır. Meriç-Ergene havzasının bir alt havzası olan Karaidemir Baraj havzası yaklaşık olarak 401 km² su toplama alanına sahiptir (Şekil 4.1).

Şekil 4.5. Karaidemir Baraj Havzasının Konumu

Karaidemir baraj havzasında yüksek dağlar ve vadiler görülmemektedir. Genel olarak aşınmış tepelerden oluşan havza, yarı ova özelliği gösteren plato görünümündedir.

Doğal göller açısından da yoksun olan havza, yer altı suyu bakımından ise devamsız

54

tabakalar şeklinde zayıf akiferlere sahiptir [90]. Arazinin düz ve engebesiz olması nedeniyle yağmur suları mevcut akarsu ve dere yatakları ile direk akışa geçmektedir, bu sebeple havzada su birikiminin oluşması gölet ve baraj yapılarının yapılması ile mümkündür [91]. Havza toprakları tarıma elverişli olup, karakteristik bitki örtüsünün görülebileceği geniş alanlar bulunmamaktadır. Fakat bitki türü görünümü açısından zengin çeşitlilik göstermekte olan havzada odunsu bitki türleri, bozuk orman alanları ve otsu bitki türleri hakimdir [90]. Şekil 4.2’den görüldüğü gibi havza topografyasına bakıldığında, havzada yükselti farklılıkları 85-331 m aralığında değişmektedir. Ayrıca havzanın kuzey batı ve güney batı bölgesinde yükselti fazla olup, içlere doğru gidildikçe yükselti azalmaktadır. Görüldüğü gibi yükselti farklılıkları az olup, havza düz ve engebesiz bir topografyaya sahiptir.

Şekil 4.6. Karaidemir Baraj Havzası Kot Dağılımı

Topografya özellikleri, iklim özelliklerini etkileyen önemli parametrelerden biridir.

Bu sebeple havzada yükselti farklılıklarının 85-331 m aralığında değişmesine paralel olarak iklimsel parametrelerde değişmeler gözlenmektedir. Konum olarak havzanın kuzey bölümü Ergene-Meriç iklim bölgesinde, güney bölümü Marmara iklim bölgesinde kalmaktadır [92]. Bu durumun da havza iklimine etkisi büyüktür. Akdeniz

55

ve karasal Karadeniz iklimlerinin geçiş bölgesinde yer alan havzada, yarı karasal iklimin hakimiyeti daha fazla görülmektedir [90]. Kış aylarında Sibirya antisiklonu Balkanlar üzerinden gelerek soğuk ve yağışlı havanın etkili olmasına, dönem dönemde kuru ve dondurucu soğukların meydana gelmesine neden olmaktadır. Havza, iç kesimlerde kaldığı için Marmara ikliminin ılıman etkisinden daha az etkilenmektedir.

Yaz ayları genelde sıcak ve kurak olup, ilkbahar ve sonbahar ayları yağışlı geçmektedir. Ayrıca yağış rejimi olarak Akdeniz iklimi yağış rejimi görülmektedir [91].

Çalışma sahasının iklimsel özelliklerini ortaya koyabilmek için, DMİ’den elde edilen 1980-2013 yılları arasında ölçüm yapan Malkara ve Uzunköprü meteoroloji istasyonlarına ait meteorolojik veriler kullanılmıştır. Kıyıya yakın kesiminden iç kesimlere doğru gidildikçe denizden uzaklığın ve yükselti farkının etkisiyle yağış ve sıcaklık parametrelerinde küçük farklılaşmalar görülmüştür. Havzada güneyden kuzeye doğru gidildikçe yıllık ortalama yağış değerleri birbirinden az miktarda farklılık göstermektedir. Havzanın güney bölümü Marmara denizi kıyısına yakın olmasından dolayı içlerde kalan kuzey bölümüne göre nispeten daha fazla yağış almaktadır. Bunun yanında havzada yükselti farkının fazla olmaması havzanın kuzey ve güney bölgesindeki yıllık ortalama yağış miktarının az miktarda farklılık göstermesine neden olmaktadır (Örneğin; Malkara’da 684 mm iken, Uzunköprü’de 632 mm’ye düşmüştür). Havzada toplam yıllık yağış miktarları da yıldan yıla farklılık göstermekte olup, minimum yağış 2013 yılında 124 mm iken maksimum yağış 2005 yılında 1168 mm olarak bulunmuştur. Bu da havzada genellikle Marmara ikliminden karasal iklime geçiş ikliminin baskın olmasından kaynaklanmaktadır. Havza bütününe bakıldığında yıllık ortalama yağış 683 mm civarındadır. Bu miktar da ülke yıllık ortalama yağış miktarının üzerinde bir değere tekabül etmektedir. Şekil 4.3’den görüldüğü gibi havzada ortalamadan daha düşük ve daha yüksek miktardaki yağış sıklıkları uzun dönemler halinde görülmüş ve yakın geçmişe yaklaştıkça ise kısa dönemler halinde devam etmiştir. Ayrıca, ortalama yağışın altında kalan yağışların nispeten fazla olmasının yanı sıra kısa dönemler halinde ortalama yağışın çok üzerinde yağış meydana geldiği görülmektedir.

56

Şekil 4.7. Karaidemir Baraj Havzası Yıllık Yağış Serisi

Çizelge 4.1’de, uzun yıllara ait yağış verilerine göre havzada en fazla yağış kış mevsiminde aralık ayında ve sonbahar mevsiminde ise kasım ayında, en az yağış ise yaz mevsiminde temmuz ve ağustos aylarında görülmektedir. Kış mevsiminden sonra en yağışlı mevsimin sonbahar mevsimi olduğu gözlemlenmiştir

Çizelge 4.4. Karaidemir Baraj Havzasına Ait Aylık Ortalama Yağış Değerleri (mm)

Havzanın kuzeyinde sıcaklık güneyine göre nispeten daha fazladır. DMİ’den elde edilen aylık ortalama sıcaklık verilerine göre, havzada yıllık sıcaklık ortalaması ise 13.2 ºC’dir. En sıcak aylar, temmuz ve ağustos, en soğuk aylar ocak ve şubat olup, havza içinde yaşanan en yüksek değer ile en düşük değer arasındaki fark 10 ºC’nin üzerindedir. Temmuz ve ağustos aylarında sıcaklık yaklaşık 23~24 ºC olmakla beraber ocak ve şubat aylarında sıcaklık 3~4 ºC civarına düşmektedir.

OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK

Yıllık Ortalama

Yağış Yüksekliği

(mm)

73.1 67.0 73.1 48.5 42.0 39.8 24.2 10.2 38.5 61.3 99.4 105.5 682.6

57

Malkara ilçesi sınırları içerisinde doğan Poğaça (Karaidemir) deresi üzerinde 1981 yılında sulama ve taşkın koruma amaçlı olarak hizmete alınan Karaidemir Barajı, normal su kotunda 15.50 km²göl alanına, 120.30 hm³göl hacmine sahiptir [93]. Baraja gelen aylık ortalama akım miktarı ise yaklaşık olarak 1.62 m³/s, maksimum gelen aylık ortalama akım miktarı 21.33 m³/s ve minimum gelen aylık ortalama akım miktarı 0.00 m³/s’dir.

Çalışma kapsamında, ilk olarak farklı zaman ölçeklerinde elde edilen SYİ serileri ile meteorolojik kuraklık analizi yapılarak, daha sonra ise havzadaki nehir akımları ve hazne hacimleri üzerinde kuraklık etkisi incelenerek hidrolojik kuraklık takibi için en uygun SYİ zaman ölçeği tespit edilmiştir. İkinci olarak ise yine farklı zaman ölçeklerinde elde edilen SYİ serileri kullanılarak havzadaki zemin nemi üzerinde kuraklık etkisi incelenerek, tarımsal kuraklık takibi için en uygun SYİ zaman ölçeği tespit edilmiştir. Bu çalışmanın yanı sıra, nehir akımlarıyla zemin nemi verileri arasındaki ilişki araştırılmıştır. Çalışmada, DMİ’den elde edilen mevcut aylık ortalama yağış verileri, DSİ’nden elde edilen aylık ortalama akım ve hazne hacim verileri, uydu kaynaklı aylık ortalama zemin nemi gözlem değerleri ve havza merkezine en yakın gözlem istasyonların direk ölçümlerinden elde edilen kalibre edilmiş aylık ortalama zemin nemi değerleri kullanılmıştır [28-29]. Çalışmada kullanılan veriler ile ilgili bilgiler Çizelge 4.2’de verilmiştir.

Çizelge 4.5. Karaidemir Baraj Havzası Çalışmasında Kullanılan Veri Aralıkları

Havza

1980-2013 1982-2013 1982-2013 2003-2011 2008-2013

58