Ünite Soruları
3.11. Karın Boşluğu (Abdomen) ve Periton
Karın boşluğu (abdomen) büyük kısmı kas yapıdan oluşmuş, vücudun b r bölümüdür. Ön ve yanlardan öneml ve kuvvetl kaslar le çevr lm şt r. Bu boşluğu göğüs boşluğundan, d aphragma ayırır. Aşağıda se pelv s le devam eder. Tar f ed len bu boşluk ç nde; b rb rler le öneml topoğraf k l şk de bulunan karın organları yer alır. Karın duvarı ç yüzden nce b r örtü (per ton) le döşenm şt r. Bu örtü, bazı yerleden karın boşluğu ç nde bulunan organların üzer ne de atlar. Organların bazılarını tamamen kuşatır (Res m 9). Bu organlara per ton ç oluşumlar den r. Fakat bazen de per ton örtüsü ya organı sadece b r bölümü le örter, veya h ç örtmeden (sarmadan) devam eder. Normal olarak bu seröz örtü ç nde ve karın boşluğunda az
m ktarda seröz sıvı bulunur. Böylece, b rb rler le bazen çok sıkı komşuluk durumunda bulunan organların, lüzumlu hareketler kolaylaştırılır. Bazı hastalık durumlarında karın boşluğu ç nde, l treler le bel rt leb lecek kadar fazla sıvı toplandığıda görülür. Karın duvarlarının ç yüzey n ve yer yer de bazı organları döşeyen per tonun kl n k bakımdan çok öneml b r özell ğ vardır. Karın ç hastalık etkenler n n tes r le, per ton örtüsü lg l bölgede b rb r üzer ne yapışarak bu etkenler n sınırlı kalmasını sağlar.
Ancak, per tonun genel lt hab b r durumu (d us per ton t s) söz konusu se, çok kuvvetl b r hastalık tablosu ortaya çıkar.
Res m 9: Per ton ve karın boşluğu
Bölüm Özeti
Organ zmanın canlılığını devam ett rmes ç n gerekl gıdanın alınması, lg l yerlere let lmes ve bell yerlerde b rtakım değ ş kl klere uğratılması gerekmekted r. Gıda maddeler n n değ ş kl klere uğratılarak (k myasal, f z ksel ve b yoloj k) s nd r lmes şlem , farklı kademelerde olur. Bunun ç n aynı şe yönel k olmak üzere, değ ş k organlar b raraya gelerek s nd r m s stem n (systema d gestor um) oluşturmuşlardır.
Bu s stem, b rb rler n tamamlayan bölümler hal nde; ağız boşluğu, yutak, yemek borusu, m de ve barsaklar olmak üzere ayrılır. Bunlara ek olarak karac ğer ve pankreas, s nd r mde öneml görevler yüklenm ş salgı bezler olarak fonks yon görürler.
S nd r m n başlangıcı ağız boşluğudur. Ağız boşluğunun duvarları; yanda yanaklar, önde dudaklar, yukarıda sert ve yumuşak damak, tabanda se d l ve ağız tabanı kaslarından oluşur. Önde ağız açıklığı (r ma or s) le dışarıya, arkada yutak darlığı ( sthmus fauc um) le yutağa bağlantı sağlayan bu boşluk, bütün olarak cav tas or s adı le bel rt l r. Ancak bu büyük boşluk, d ş kemerler ve d şler le yen den k ye ayrılır. Dudaklar ve yanaklar le d ş kav sler arasında kalan dar aralığa vest bulum or s, d ş kemerler ve d şler n ardından yutağa kadar uzanan gen ş aralığa se cav tas or s propr a den r. D şler yapısal (morfoloj k) olarak dört gruba ayrılır; kes c d şler = dentes nc s v , köpek d şler = dentes can n ,küçük azılar = dentes praemolares ,büyük azılar = dentes molares. Ağız boşluğunun bu kısmı, d şler ve d ş kemerler n n arkasından, yutak darlığına (ısthmus fauc um) kadar devam eder. Uvula'nın her k yanında, b rb r arkasında olmak üzere yana ve aşağıya doğru devam eden çıkıntılı mukoza kabartılarından b r s d le, d ğer se yutağın yan duvarına kadar lerler (arcus palatoglossus ve palatopharyngeus). Bu k çıkıntı arasında oluşan boşluk (fossa tons llar s) ç ne de bademc kler (tons lla palat nae) oturmuştur. Ağız solunum yoluna kaçmasını önleyen ep glott s sm nde kıkırdak b r kapak bulunur.
Ağız boşluğu le m de arasında bağlantıyı sağlayan, kas yapılı boru şekl nde b r organdır. Yemek borusu sadece b r geç ş yolu olarak fonks yon görür. Boyun, göğüs ve karın olmak üzere üç bölüme ayrılır. Yemek borusu üç yerde darlık göstermekted r. Subl ngual, submand buler ve parot s olarak 3 ç tükrük bez bulunur.
Yemek borusu le barsakların lk kısmı arasında bulunmaktadır. S nd r me hazırlanan gıdaların depo ed ld ğ yer olarak da görev yapar. Ağızda parçalanan ve tükrük le yumuşatılan gıdalar, yemek borusu le m deye aktarılır. Burada toplanan gıdalar b r süre daha bel rl şlemlere tab tutulur ve daha sonra bel rl aralıklar le barsağın b r nc kısmına aktarılır. M de mukozasında akut veya kron k nflamasyona bağlı mukozal hasarla g den patoloj ler gastr t olarak adlandırılır.
İnce barsaklar m den n pylorus kısmından başlar, kalın barsaklara kadar uzanırlar. İnce barsağın ç yüzünde, barsak boşluğuna doğru çıkıntı yapmış, s rküler tarzda mukoza pl kaları görülür. Bunlara pl cae c rculares adı ver l r. Bu yapılar barsak yüzey n n gen şlemes n sağlarlar. Bu çıkıntıların yanısıra, daha nce yapıdak uzantılara se v ll ntest nales den r. İnce barsak uzunluğu boyunca üç bölümde ele alınır (duodenum, jejunum, leum). İleum kapak yapıda b r oluşum le kalın barsağa açılır. Bu kapağa valva
leocaecal s (Bauh n) adı ver l r..
Karın boşluğunun büyük bölümü nce barsak tarafından doldurulmuştur. Kalın barsak, ancak b r çerçeve g b bu yapıyı dışarıdan kuşatacak şek lde yer alır. Caecum, colon ve rectum olmak üzere üç bölümde ncelen r. Caecum; kalın barsağın, nce barsak le b rleşt ğ yer n altında kalan kısmıdır. Barsak duvarında meydana gelm ş kör b r çıkıntı hal nded r. Karın boşluğunun sağ alt kısmında yer alır. Yaklaşık 6- 7 cm kadar boyundadır ve kalın barsağın hemen hemen en gen ş kısmını oluşturur. Bu kısmın arka yüzünde solucan görünümünde, boyu yaklaşık 7-12 cm kadar olan b r çıkıntı daha vardır. Buna append x
Karac ğer n alt (v sseral) yüzünde en ne der n b r yarık görülür. Bu açıklık karac ğer kapısı (porta hepat s) adı le s mlend r l r. Buradan karac ğere öneml oluşumlar g rer ve çıkarlar. Karac ğer n fonks yonu le safra yapılır. Buradan, kend ne a t b r takım yolları tak p ederek, safra karac ğerden dışarıya çıkar. Sağ ve sol karac ğer loblarından gelen oldukça büyük safra yolları (ductus hepat cus dexter ve s n ster) karac ğer kapısında b rleş rler. Böylece daha büyük safra kanalı (ductus hepat cus commun s) meydana gel r.
Safra keses ; karac ğer n alt yüzünde ve kend s ne a t b r çukurlukta bulunur. Bu kas l fler n n çalışmaları le kese ç ndek safra barsağa (duodenum) akıtılır. Fakat safranın akıtılmasında daha başka etkenler de rol oynar (Odd sph ncter g b ). Karac ğer tarafından yapılan safrayı dışarıya leten safra yolları, porta hepat s'de b rleşerek ductus hepat cus commun s adı ver len kanalı meydana get r rler. Bu kanal, aşağıya ve b raz da sola doğru devam ederken; safra keses nden gelen, daha nce d ğer b r safra kanalı le (ductus cyst cus) b rleş r. Böylece daha da kalınlaşan safra kanalı ductus choledochus adını alır. Ductus choledochus en büyük safra kanalıdır. Duodenum ve pankreas başının arka yüzler le sıkı b r komşuluk
ç nde aşağıya doğru uzanan bu büyük safra kanalı duodenum'un k nc bölümüne açılarak sonlanır.
Pankreas çok fonks yonlu b r bezd r. Hem s nd r m s stem le lg l b r organ olarak fonks yon görür. Hem de ç salgı yapan b r bez olarak görülür. Daha gen ş olan baş kısmı sağ yanda duodenum'un kav s ç nde yer almaktadır. Sola ve yukarıya doğru uzanan kuyruk bölümü se bazen dalak le çok yakından komşuluk yapar. Pankreas'ın yapısı ç nde bulunan değ ş k hücre t pler , kan şeker üzer ne etk yapan öneml hormonları yaparlar (Insül n ve Glukagon hormonları). İnsül n hormonunda herhang b r patoloj le sekresyon bozukluğu olursa d yabetes mell tus t p 1 den len yüksek kan şeker le seyreden hastalık ortaya çıkar.
Karın boşluğu (abdomen) büyük kısmı kas yapıdan oluşmuş, vücudun b r bölümüdür. Ön ve yanlardan öneml ve kuvvetl kaslar le çevr lm şt r. Bu boşluğu göğüs boşluğundan, d aphragma ayırır. Aşağıda se pelv s le devam eder. Tar f ed len bu boşluk ç nde; b rb rler le öneml topoğraf k l şk de bulunan karın organları yer alır. Karın duvarı ç yüzden nce b r örtü (per ton) le döşenm şt r. Bu örtü, bazı yerleden karın boşluğu ç nde bulunan organların üzer ne de atlar.
Kaynakça
Ozan, Hasan(2014) ; Anatom ,S nd r m S stem , 12.Baskı, İstanbul:Kl n syen Tıp K tapev Tağıl, S.Murat(2017); İnfotus Anatom , 5.Baskı, İstanbul:Tust me Yayıncılık
Arıncı,Kaplan; Elhan,Alaatt n(2020); Anatom ,1.C lt, İstanbul:Güneş K tapev
Karabek r,N.Göçmen(2019);Sağlık B l mler ne Yönel k Anatom , İstanbul:Güneş Tıp Kıtapev Moore,K.Leon(2014);Essent al Cl n cal Anatomy,Internat onal Ed t on, USA:Lww
Gray’s Anatomy(2015),The Anatom cal Bas s Of Cl n cal Pract ce,41th Ed t on, USA:Elsev er Harr son’s Pr nc ples Of İnternal Med c ne(2015),19th Ed t on, USA:Mac Graw H ll
Sargon,M.Fevz (2016), Sobotta, Anatom Konu K tabı İstanbul:Güneş Tıp K tapevler
Yıldırım,Mehmet(2016); Çek rdek Eğ t m Programı Çerçeves nde Temel İnsan Anatom s , ,İstanbul:Nobel Tıp K tapevler
Abraham’s,Peter(2018); Mcm nn & Abrahams İnsan Anatom s Kl n k Atlası, USA:Elsev er
Ünite Soruları
1.
Aşağıdak lerden hang s s nd r m s stem nde görev alan organlardan değ ld r?A) Ağız
B) Burun
C) Yutak
D) Yemek borusu
E) M de
2.
Aşağıdak lerden hang s s nd r m s stem eklent organlarındandır?A) Ağız
B) Yutak
C) Pankreas
D) Kalın barsak
E) M de
3.
Yet şk n b r nsanda kaç adet d ş vardır?A) 8
B) 16
C) 20
D) 24
E) 32
4.
Ağız boşluğunda, d şler ve d ş kemerler n n arkasından, yutak darlığına (ısthmus fauc um) kadar devam eden kısmına ne ad ver l r?A) Vest bulum or s
B) Cav tas or s propr a
C) Yutak
D) Yemek borusu
E) M de
5.
Özefagusta kaç darlık bulunmaktadır?A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
6.
M de çer ğ n n, normal olmayan alt özofagus sf nkter neden yle özofagusa gel p mukozal hasar vermes ne ne den r?A) Reflü özofaj t
B) Gastr t
C) Ülser
D) Fıtık
E) Kanama
7.
M de mukozasında akut veya kron k nflamasyona bağlı mukozal hasarla g den patoloj lere ne den r?A) Reflü özofaj t
B) Gastr t
C) Ülser
D) Fıtık
E) Kanama
8.
Valva leocaecal s leum le hang yapıyı b rb r ne bağlar?A) Çıkan kolon
B) İnen kolon
C) Yatay kolon
D) Caecum
E) Rektum
9.
Karın ç organları saran zara ne ad ver l r?A) Plevra
B) Per ton
C) Per kard
D) Dura mater
E) P a mater
10.
Ana safra kanalı olarak b l nen ductuc choledochus barsağın hang bölümüne dökülür?A) M de
B) Jejunum
C) İleum
D) Duodenum
E) Kolon
CEVAP ANAHTARI
1. b 2. c 3. e 4. b 5. c 6. a 7. b 8. d 9. b 10. d