Kaptanın Yeterliğ

Kaptan yeterliği kavramı Uluslararası STCW 78 Sözleşmesi ve 95 değişikliklerinde açıkça belirtilmektedir (IMO, 1996). Sözleşmede kaptanın yeterliğinden bahsederken özellikle gemilerin groston olarak büyüklükleri referans alınmıştır.

Tablo 1.4. Gemi Kaptanı Yeterlikleri ve Gemilerin Donatılması SEFER BÖLGELERİ GEMİ TİPİ ve BÜYÜKLÜĞÜ (Groston) UZAK Y O L K A PTA N I KAPT AN SINI RLI KA PTANI 15.000 grt’den büyük X 3.000 –15.000 grt. arası X 500 – 2.999 grt. arası X Yük Gemisi 500 grt’den küçük X Uzak Sefer Yolcu Gemisi X 3.000 grt. ve daha büyük X 500 – 2.999 grt. arası X Yük Gemisi 500 grt’den küçük X 3.000 grt. ve daha büyük X 500 – 2.999 grt. arası X Yakın Kıyısal Sefer Yolcu Gemisi 500 grt’den küçük X 3.000 grt. ve daha büyük X 500 – 2.999 grt. arası X Yük Gemisi 500 grt’den küçük X 3.000 grt. ve daha büyük X 500 – 2.999 grt. arası X Kabotaj Yolcu Gemisi 500 grt’den küçük X 3.000 grt. ve daha büyük X 500 – 2.999 grt. arası X Yük Gemisi 500 grt’den küçük X 3 000 grt. ve daha büyük X 500 – 2.999 grt. arası X Liman Seferi Yolcu Gemisi 500 grt’den küçük X

(Kaynak : T.C. Ulaştırma Bakanlığı, 02.08.2002’den uyarlama).

Bu açıdan 500 den küçük, 500–3000 arası ve 3000 grostondan büyük olmak üzere gemi kaptanlarının edinmesi gerekli bilgi, beceri ve becerinin gösterileceği düzeyler belirlenmiştir. Kaptan yeterlikleri konusundaki bölgesel sınırlamalar, yaş, bilgi düzeyi, sınav değerlendirme esasları vb. standartları ülke idarelerinin kararına

bırakılmıştır (IMO, 1996).

STCW 78 Sözleşmesi ve 95 değişikliklerinde belirtilen gemi kaptanı yeterliklerinin dışında Büyük Biritanya’da kullanılan ve gemi kaptanları arasında önemli bir yeterlik olarak kabul edilen “extra master” yeterliği vardır. Bu yeterlik tanım olarak; “kaptan olarak sertifikalandırılacak olan gemi kaptanı adaylarından

çok daha geniş kapsamlı pratik ve teorik mesleki bilgi gerektiren ve gönüllü olarak girilen bir sınavı başarı ile geçen sertifikalandırılmış gemi kaptanını” ifade

etmektedir (McEwen ve Lewis, 1994; 333).

Ülkemizde STCW 78/95 kurallarının, Türk Hukukundaki düzenlemesinin Gemiadamları Yönetmeliği olduğu bahsedilmişti. İngiliz Hukukunda ise STCW 78/95 uluslararası sözleşmesinin, mevcut hukuksal düzene uyumlandırma çalışmaları için İngiltere Denizcilik ve Sahil Güvenlik Kurumu tarafından MGN (Maritime Guidance Notes) 92 rehberi hazırlanmıştır (https://mcanet.mcga.gov.uk/public /c4/mld/section03/Mgn0092.pdf, erişim 14.03.2005). Ülkemiz ise 20.04.1989 tarihinde STCW 78, 29.09.2003 tarihinde de STCW 78/95 uluslararası sözleşmesine taraf olmuştur (T.C. Resmi Gazete, 29.09.2003 tarih, 25244 sayılı). 26 Haziran-07 Temmuz 1995 tarihleri arasında Londra’da yapılan STCW 78 sözleşmesinin 1995 değişikliklerinin görüşüldüğü toplantının sonucunu, taraf ülke sıfatıyla, 71 taraf ülke ile birlikte imzalamıştır. STCW 78/95 sözleşmesinin gereklerini yerine getirecek ülke kurumu “İdare” olarak kabul edilmektedir (IMO, 1996). Sözleşmeye göre ülkemizde “İdare”, T.C. Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığıdır (T.C. Resmi Gazete, 31.07.2002 tarih, 24832 sayılı). T.C. Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı, Uluslararası STCW 78 Sözleşmesi ve 95 değişikliklerinin uyulması zorunlu maddelerini sözleşmenin tarihi gelişmesi ile paralel olarak yıllar içerisinde çıkartmış olduğu Gemiadamları Yönetmelikleriyle takip etmeye çalışmıştır. Bunlar sırayla, 18.04.1992 tarih ve 21203 sayılı T.C. Resmi Gazete, 30.01.1997 tarih ve 22893 sayılı T.C. Resmi Gazete, 22.09.2000 tarih ve 24178 sayılı T.C. Resmi Gazete, ve 31.07.2002 tarih ve 24832 sayılı T.C. Resmi Gazete’de yayımlanan Gemiadamları Yönetmelikleri’dir. Yukarıda sayılan yönetmelik değişiklikleri incelendiğinde gemi kaptanlarının yeterliklerine ait maddelerde devamlı olarak değişiklikler yapıldığı

görülmektedir. Özellikle gemi kaptanlarının yeterlik seviyelerine ulaşmalarında belirlenen standartların ve yeterlik adlarının devamlı olarak değiştirildiği görülmektedir.

Gemiadamları Yönetmeliği, 20/4/1989 tarihli ve 3539 sayılı Kanun ile taraf olduğumuz “Gemiadamlarının Eğitim, Belgelendirme ve Vardiya Standartları Hakkında Uluslararası 1978 Sözleşmesi” (STCW-78) ve STCW-95 değişimi ile 10/6/1946 tarihli ve 4922 sayılı Denizde Can ve Mal Koruma Hakkında Kanunun 7/2/1990 tarihli ve 3612 sayılı Kanunla değişik 2. Maddesi’nin (D) bendine dayanılarak hazırlanmıştır (T.C. Resmi Gazete, 31.07.2002 tarih, 24832 sayılı).

Birçok maddesi değişmiş olsa da şu an yürürlükte olan Gemiadamları Yönetmeliği, 31.07.2002 tarih ve 24832 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan yönetmeliktir. Gemiadamları Yönetmeliği, gemi kaptanlarının yeterlikleri için Uluslararası STCW 78 Sözleşmesi ve 95 değişikliklerinde bulunan gemi büyüklüğüne göre yeterlik ayrımına yer verdiği gibi gemi kaptanı yeterliği için bölge sınırlamaları da yapılmıştır (T.C. Resmi Gazete, 31.07.2002 tarih, 24832 sayılı). Gemiadamları Yönetmeliği’nde dört farklı sefer bölgesi tanımlanmıştır. Bunlar, Liman Seferi, Kabotaj Seferi, Yakın Kıyısal Sefer ve Uzak seferdir (T.C. Resmi Gazete, 31.07.2002 tarih, 24832 sayılı). Yukarıda bahsedilen yönetmelik değişikliklerinde, sefer bölgelerinin de devamlı olarak değiştirildiği yapılan incelemelerle tespit edilmiştir (Yazar).

Şekil 1.1’de bu sınırlardan liman seferi bölgeleri görülmektedir. Gemiadamları Yönetmeliği’nde Liman Seferi, “Sınırları belirli limanlar içinde yapılan seferleri kapsar” olarak tanımlanmaktadır (T.C. Resmi Gazete, 31.07.2002

tarih, 24832 sayılı). Liman seferinin sınırları için her limanın kendine ait Liman Tüzüğü’ne bakmak gerekir. İzmir Liman Tüzüğü, İstanbul Liman Tüzüğü, İskenderun Liman Tüzüğü vb. Sekil 1.1’de İzmir Limanı Nizamnamesi’ne göre İzmir Liman Sahası görülmektedir. Bu saha Sazburnu (380 27,5’ N, 270 05,5’E) ile Güzelyalı arası hattın doğusunda kalan sahadır (T.C. Resmi Gazete, 14.03.1935 tarih, 2954 sayılı). Bu sahada sefer yapacak olan gemiler, gemiadamı donatılma

prensiplerine uygun olarak hangi kaptan yeterliği ile donatılacağı, Gemiadamları Donatım Yönergesi maddelerine bakılarak karar verilir (Ulaştırma Bakanlığı, 02.08.2002).

Şekil 1.1. İzmir Liman Sahası

(Kaynak: T.C. Resmi Gazete, 14.03.1935 tarih, 24832 sayılı’dan uyarlama).

Kabotaj seferi, Gemiadamları Yönetmeliği’nde Liman sefer bölgesi sınırları aşılarak Türkiye limanları arasında yapılan sefer olarak tanımlanmıştır (T.C. Resmi Gazete, 31.07.2002 tarih, 24832 sayılı).

Diğer bir sefer bölgesi ise Yakın Kıyısal seferdir. Tez hazırlandığı sure içerisinde, 10/8/1993 tarihli ve 491 sayılı Denizcilik Müsteşarlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamesinde yapılan değişikliklerin sonucu olarak çıkartılan “Gemiadamları Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile yakın kıyısal tanımı değiştirilmiştir (T.C. Resmi Gazete, 02.09.2005 tarih, 25924 sayılı). Eski tanımı; “Kabotaj sefer bölgesi sınırları aşılarak,

Karadeniz’de ve Akdeniz’de Mataban Burnundan Girit’in batısındaki Krio Burnuna ve oradan İsrail’in Yafa şehrinin güney sınırına çekilen çizginin kuzeyinde kalan deniz alanında yapılan seferlerdir” şeklindeydi (T.C. Resmi Gazete, 31.07.2002 tarih, 24832 sayılı). Şekil 1.2’de eski tanıma göre yapılan eski Yakın Kıyısal sefer bölgesinin haritası görülmektedir. Yeni tanıma göre Yakın Kıyısal Sefer, “Kabotaj sefer bölgesi sınırları aşılarak, Karadenizde, Akdenizde ve Kızıldenizde yapılan seferleri” tanımlamaktadır (T.C. Resmi Gazete, 02.09.2005 tarih, 25924 sayılı).

Sekil 1.2. Eski Yakın Kıyısal Sefer Bölgesi.

(Kaynak: T.C. Resmi Gazete, 31.07.2002 tarih, 24832 sayılı’dan uyarlama)

Uzak sefer tanımı ise, “Yakın Kıyısal sefer bölgesi sınırları aşılarak yapılan seferleri” ifade eder. Yani uzak seferin kapsamı tüm dünya denizleridir (T.C. Resmi Gazete, 31.07.2002 tarih, 24832 sayılı).