1.402Kamu yatırımları rekabet gücünün düşük olduğu

TR10 TR21 TR22 TR31 TR32 TR33 TR41 TR42 TR51 TR52 TR61 TR62 TR63 TR71 TR72 TR81 TR82 TR83 TR90 TRA1 TRA2 TRB1 TRB2 TRC1 TRC2 TRC3

Şekil 42: TRC3 illere göre cari fiyatlarla kişi başına düşen kamu harcamaları kompozisyonu

Kaynak: TEPAV

Diğer Hizmetler

Savunma ve Kamu Düzeni Hizmetleri Sosyal Nitelikli Hizmetler

6.000

Batman Mardin Siirt Şırnak

2.649 Kamu yatırımları rekabet gücünün düşük olduğu

yer-lerde daha az, yüksek olduğu yeryer-lerde ise daha çok gerçekleşmektedir. Gerçekleşen yatırımlar açısından TRC3 Bölgesi illerinin ortalamanın altında yatırım harcaması ve ortalamanın altında rekabet skoruna sahip olan 3’üncü bölgede yer almaktadır (Şekil 40). Altyapı ihtiyaçlarının karşılanma durumu (Fiziki Alt-bölge harcamaların yüksek, ancak endeks

seviye-sinin düşük olduğu illeri göstermektedir. Buna göre sosyal ve ekonomik göstergelere ve endekslere göre son sıralarda yer alan TRC3 Bölgesi illerinin düşük rekabet düzeyi ve yüksek kamu harcamalarına sahip 4’üncü bölgede yer alması gerekirken, düşük rekabet düzeyi ve düşük kamu harcamalarına sahip 3’üncü bölgede yer aldığı görülmektedir (Siirt, Şırnak hariç).

yapı Endeksi) ve seçilen dönemlerde yapılan ve prog-40

ramlanan yatırım harcamaları bazında TRC3 illeri hem endeks değeri hem de yatırım harcaması büyük-lüğü açısından düşük olan 3’üncü bölgede yer almak-tadır. Yatırım programları açısından incelendiğinde Mardin ve Şırnak 3’üncü bölgedeki yerini korurken Batman 4’üncü bölgeye kaymıştır.41

Kamu harcamalarının kompozisyonu ve sıralaması bir diğer analiz konusudur. Buna göre fonksiyonel sı-nıflandırmaya göre 10 kategoriden oluşan hizmetler 1)diğer hizmetler [genel kamu ve ekonomik işler ve hizmetler]

2)savunma, kamu düzeni ve güvenlik hizmetleri 3)sosyal nitelikli hizmetler [çevre koruma; iskân ve toplum refahı; sağlık hizmetleri; eğitim hizmetleri,

sosyal güvenlik ve sosyal yardım hizmetleri; dinlenme, kültür ve din hizmetleri] olarak üç grupta incelenmek-tedir. Aşağıdaki grafikten de görülebileceği gibi “Sa-vunma ve Kamu Düzeni” hizmetleri tüm bölgelerde ince bir kuşak ile gösterilirken özellikle Doğu ve Gü-neydoğu Anadolu Bölgeleri’nde yer alan Düzey 2 Böl-gelerinde daha belirgin olarak yer almaktadır. TRC3 Bölgesi’nde “savunma ve kamu düzeni” hizmetleri, Bölge’deki kamu harcamalarının yaklaşık % 30’unu oluşturmaktadır.

TRC3 Bölgesi’nde reel fiyatlarla 2006-2009 dönemin-de (94 yılı fiyatlarıyla) Batman'da kişi başı 4.016 TL, Mardin’de 3.495 TL, Siirt’te 5.288 TL ve Şırnak’ta 5.299 TL kamu harcaması yapılmıştır. Harcama kompozis-yonu aşağıdaki gibi gerçekleşmektedir. Buna göre

40 2 2

Fiziki altyapı endeksi km başına asfalt yol uzunluğu, km başına demiryolu uzunluğu, kişi başı havayolu yükü, kişi başı havayolu yolcu sayısı, kişi başına otomobil sayısı, kişi başına ticari araç sayısı, kişi başına ADSL, sanayi elektrik tüketim- toplam elektrik tüketim oranı, kirli su arıtma yeterliliği ve katı atık

arıtma yeterliliği değişkenlerinden oluşmaktadır. ⁴¹TRC3 Bölgesi Kamu Harcamaları Analizi, TEPAV – DİKA, 2010

2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.000 10.000 11.000 12.000 13.000 14.000 Şekil 39: Toplam kişi başına reel kamu harcaması ve rekabet endeksi (2006-2009)

Kaynak: TEPAV Toplam Kişi Başına Reel Kamu Harcaması

ANK

1.000 1.1001.200 1.3001.4001.500 1.6001.7001.8001.900 2.000

Rekabet Endeksi

SAM TRBZ ART

MRS KKALE

Şekil 40: Toplam kişi başına reel yatırımlar ve rekabet endeksi (2006-2009)

Kaynak: TEPAV Toplam Kişi Başına Reel Kamu Harcaması

KON

AMSÇNKR ELZ

57 58

ÇNKRTRBZARTELZ MLT

KRBKANDAYD GANTP KÜTRİZBRD

ŞIRNAK

Programlanmış yatırımlar açısından da son yıllarda iyileşmeler görülmektedir. İncelenen 2000-2009 döne-minde Mardin’deki yatırımların % 86,2’si, Siirt’teki ya-tırımların % 92’si, Batman’daki yaya-tırımların % 87,9’u ve Şırnak’taki yatırımların % 85,9’u son 5 yılda gerçek-leşmiştir. Son 5 yılda genel olarak tüm illerde yatırım-larda önemli artışlar gerçekleşmiştir. TRC3 Bölgesi il-lerinde söz konusu dönemde yapılan yatırımların artış oranı Türkiye ortalamasının (% 72,6) üzerindedir ve bu artış oranıyla TRC3 illeri ilk 6 arasında yer almaktadır.

Bu durumun oluşmasında GAP’ın 2012 yılına kadar hızlandırılmış bir şekilde tamamlanması için uygula-nan GAP Eylem Planı dahilindeki programlanmış yatırımların etkili olduğu görülmektedir.

Gerçekleşen yatırımlar konusunda, 2005-2009 yılları arasında kişi başı merkezi yönetim yatırım harca-maları (sermaye giderleri) incelendiğinde, son 5 yılda gerçekleşen kişi başı yatırım harcamaları toplamına göre Türkiye illeri arasında Mardin ve Siirt’in son çey-rek içinde yer aldığını, Batman’ın 45’inci ve Şırnak’ın

37’nci sırada yer aldığı izlenmektedir. Mardin ve Siirt’teki harcamaların son yıllarda artış eğiliminde olduğu aşağıdaki tablodan görülebilmektedir.

Hızlı teknolojik gelişmelerin, dünya sanayiinde yeni buluşların ortaya çıkmasını ve bilginin sanayide kullanımını artırdığı günümüzde fikri ve sınai

mülki-2.4 Markalaşma ve Yenilikçilik

toplam harcamalarda Siirt ve Şırnak yer alırken sos-yal harcamalarda yalnızca Siirt bu bölgede yer almak-tadır.

Bu yerleşimde, güvenlik harcamalarının belirle-yici olduğu anlaşılmaktadır.

Gerçekleşmiş ve programlanmış yatırımlara

bakıldığın-da bakıldığın-da gerçekleşen kamu harcamalarıyla benzer bir bakıldığın- da-ğılım bulunmaktadır. Hatta doğrusal ilişki güçlenmek-tedir. Yatırım program ve harcamalarında eşitsizlik 43

makası açılmaktadır.

Harcama artışları ile yaşam kalitesi endeksi, sosyal ser-maye endeksi ve insani serser-maye endeksi birlikte değer-lendirildiğinde 2006-2009 dönemindeki artışların eşit-sizliği giderici yönde müdahale ettiği anlaşılmaktadır.

Ancak yukarıdaki bölümlerde gösterildiği üzere bu artışlar toplam harcamaları henüz etkilememektedir.

Siirt ve Şırnak’ta güvenlik harcamaları Mardin ve Bat-man’a göre oldukça yüksektir. Mardin sosyal nitelikli harcamalar açısından diğer illerin gerisinde kalmak-tadır.

Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere, TRC3 Bölgesi il-lerinin çeşitli harcama kategorilerine göre Türkiye sı-ralamasındaki yerleri gösterilmektedir. Buna göre 81 il içinde Şırnak ve Siirt güvenlik harcamaları ile top-lam kamu harcama sıratop-lamasında üst sıralara çıkar-ken sosyal nitelikli harcamalarda ortalamaların altın-da kalmaktadır. Sosyal nitelikli harcamalaraltın-da Bat-man 26’ncı sırada yer alırken Mardin 76’ncı sıradadır.

Batman, Siirt ve Şırnak’ta sağlık harcamaları dikkat çekmektedir. Sosyal güvenlik ve sosyal yardım harca-malarında Siirt 18’inci sırada yer alırken Mardin ve Şırnak son sıralardadır. Toplam yatırım harcamaların-da ise Şırnak üst sıralarharcamaların-dadır (36’ncı), Batman orta sı-ralarda yer alırken Mardin ve Siirt ise son sısı-ralarda bulunmaktadır.

Toplam harcamalar ve sosyal harcamalar kullanılarak yapılan analizde yaşam kalitesi ile harcama büyük-42

lüğü arasında doğrusal bir ilişki olduğu, diğer alan-larda da olduğu gibi harcamaların yaşam kalitesini artırıcı bir müdahale aracı olarak kullanılmadığı gö-rülmektedir. Kamu harcamalarının eşitsizliği giderici bir araç olarak kullanıldığını gösteren 4’üncü bölgede

yet hakları da devletlerin gündeminde yer almaktadır.

Bu konuda zaman içerisinde gelişen hukuki altyapı ile rekabette en önemli unsur haline gelen inovasyon (yenilikçilik) ve Ar-Ge’nin çıktıları, faydalı model, pa-tent, endüstriyel tasarım ve marka tescilleri ile koru-ma altına alınkoru-maktadır.

TRC3 Bölgesi, marka olma potansiyeli bulunan çeşitli ve özgün birçok ürüne, varlığa ve kaynağa sahip olma-sına rağmen bunları yeterince değerlendiremediği, faydalı model, patent, endüstriyel tasarım başvurula-rında Bölge’nin düşük performansından anlaşılmak-tadır. Bölge’de üniversitelerin yeni kurulmuş olması, üniversite-özel sektör işbirliği birikiminden de Böl-ge’yi mahrum bırakmıştır.

Markalaşma ve yenilikçilik göstergeleri aşağıda yer alan tablodan incelendiğinde; TRC3 illerinden en çok başvurunun marka alanında ve Mardin ilinden yapıl-dığı, onu sırasıyla Batman, Şırnak ve Siirt illerinin iz-lediği görülmektedir. Aşağıdaki tabloya göre; marka

başvurularında ve tescillerinde 2005 yılından 2010 yılı-na gelindiğinde tüm illerde artış olmuştur.

Aşağıdaki tablo incelendiğinde, TRC3 illeri, patent başvurularında son 5 yılda bir ilerleme sağlanamaz-ken, faydalı model ve endüstriyel tasarım konularında Mardin ve Batman'da ilerlemeler yaşanmıştır.

TRC3 Bölgesi illerinin markalaşma ve yenilikçilik gös-tergelerinde ülke içerisindeki konumuna bakıldığın- Kişi başına düşen kamu harcamalarında ve

yatırımlarında bölgeler arası eşitsizlik gözlemlense de, kamu harcamalarında yaşanan artışlar bu durumu geri kalmış bölgelerin lehine değiştirebilecek şekilde gelişmektedir.

Tablo 38: TRC3 kişi başına düşen kamu harcamaları niteliğine göre sıralamalar

73

Sosyal Güvenlik ve Sosyal Yardım

Harcamaları

Savunma ve Kamu Düzeni

Harcamaları

Eğitim Harcamaları

(1)

Kaynak: TEPAV

Kaynak: TEPAV (Aralık, 2010)

* Son 5 yıldaki artışa göre Türkiye sıralamasındaki yeri

2003

Tablo 39: Son 10 yıldaki enerji hariç programlanmış kişi başı reel fiyatlarla kamu yatırımlarının yıllara göre dağılımı

Mardin

2000 2001 2002 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Son 5 Yıl Sıra*

% 5,5

% 5,1

% 5,8

% 1,8 Tablo 41: İllerin marka, patent, faydalı model, endüstriyel tasarım sayılarının dağılımı (2005-2010)

Kaynak: Türk Patent Enstitüsü Mardin Başvuru Tescil Başvuru Tescil Başvuru Tescil Başvuru Tescil

Marka Patent Faydalı Model Endüstriyel

Tasarım

42Yaşam kalitesi skorunun oluşturulması için şu göstergeler kullanılmaktadır: 1)Kişi Başına Düşen Kamu Harcaması, 2)Yetişkin Başına Düşen Otomobil Sayısı, 3)Kişi Başına Düşen Konut Sayısı, 4)Kişi Başına Düşen Ortalama Kira Geliri, 5)Havayolu Kullanım Oranı, 6)İşsizlik Oranı, 7) Kişi Başına Düşen Vergi, 8)Kişi Başına Düşen Mevduat Miktarı,9) Kişi Başına Düşen Hane Elektriği Tüketimi, 10)Rekabet Gücü, 11)Okur-yazar oranı,12) Okul öncesi öğretmen başına düşen öğrenci sayısı,13) Okul öncesi derslik başına düşen öğrenci sayısı,14) İlköğretimde öğretmen başına düşen öğrenci sayısı, 15)İlköğretimde derslik başına düşen öğrenci sayısı, 16)Ortaöğretimde öğretmen başına düşen öğrenci sayısı, 17)Ortaöğretimde derslik başına düşen öğrenci sayısı, 18)Yetişkin nüfus içindeki üniversite mezunu oranı, 19)Bin kişiye düşen doktor sayısı, 20)Bin kişiye düşen hastane yatak sayısı, 21)Tiyatro seyircisinin nüfusa oranı, 22) Tiyatro salonu toplam koltuk kapasitesinin nüfusa oranı, 23)Sinema seyircisinin nüfusa oranı, 24) Sinema salonu toplam koltuk kapasitesinin nüfusa oranı, 25)Opera ve bale izleyicisinin nüfusa oranı, 26)Opera ve Bale salonu koltuk kapasitesinin nüfusa oranı, 27)Müze ziyaretçi sayısının nüfusa oranı, 28)Kütüphane ve toplam eser sayısının nüfusa oranı, 29)Kentteki trafik kaza oranı, 30)Ormanlık alan oranı, 31)Hava Kalitesi, 32)Kentteki boşanma hızı, 33)Beş yıldızlı otel sayısını kent alanına oranı, 34) AVM sayısının kent alanına oranı, 35) Lisanslı sporcu sayısının nüfusa oranı, 36) Suç oranı, 37)Deprem riski

43Gerçekleşmiş yatırım harcamaları/yaşam kalitesi için R2 0,30, programlanmış yatırımlar/yaşam kalitesi için R2=0,18'dur. R2 toplam harcamalar/yaşam kalitesi için 0,11; sosyal harcamalar/yaşam kalitesi için 0,09 olarak bulunmuştur.

59 60

*2005 ve 2009 yılları arası kişi başı toplam sermaye giderine göre

Tablo 40: Son 5 yılda gerçekleşen kişi başı reel fiyatlarla merkezi yönetim yatırım harcamalarının yıllara göre dağılımı

% 12,7

2005 2006 2007 2009

% 13,0

rında ise Mardin ve Siirt’te azalma meydana gelirken Batman ve Şırnak'ta artış yaşanmıştır.

Yatırımların maliyetini düşürmeye ya da kârlılığını artırmaya yönelik önlemler olan devlet teşvikleri, geri kalmış bölgelerin potansiyellerinin değerlendirilme-sine imkân sağlayarak bölgeler arası gelişmişlik fark-larının giderilmesi ve sanayi sektörünün geliştirilme-sine yardımcı olmayı hedeflemektedir. Bu araç yo-luyla da girişimciliğin artması beklenmektedir. Teşvik aracıyla devlet, yatırımcı açısından çeşitli nedenlerle cazip görülmeyen TRC3 Bölgesi gibi az gelişmiş bölgelere özel sektör yatırımlarını çekebilmeyi sağla-yacak bir takım mali ve vergisel düzenlemeler yap-maktadır.

2009 yılında yürürlüğe giren yeni teşvik sistemine göre TRC3 Bölgesi illerinin de içinde bulunduğu iller KDV istisnası, gümrük muafiyeti, yatırım yeri tahsisi, faiz desteği, SSK primi işveren hissesi desteği ve vergi indirimi uygulamalarından faydalanma hakkına sahiptir. Söz konusu teşviklerden Bölge’de maden-cilik ve taşocakçılığı, entegre hayvancılık yatırımları, seracılık, otelcilik, eğitim kurumları, öğrenci yurtları, hastaneler, huzurevleri, lisanslı depoculuk, tehlikeli atık geri kazanım tesisleri, gıda ürünleri ve içecek imalatı, tekstil ürünleri imalatı, derinin tabaklanması ve işlenmesi, plastik ve kauçuk ürünleri imalatı, me-talik olmayan mineral ürünlerin imalatı, metal eşya ve mobilya imalatı sektörlerinde faaliyet gösteren ve 45

500.000 TL asgari sabit yatırım tutarına sahip işlet-meler 2012 yılına kadar faydalanabilmektedir.

Yeni teşvik sisteminden TRC3 Bölgesi'nin yararlanma rakamlarına bakıldığında; 2010 yılında en fazla artışın Mardin’de tarım ve hizmetler sektörlerinde yaşandığı görülmektedir. Batman’da ve Şırnak’ta imalat sektö-ründe Yatırım Teşvik Belgesi (YTB) kullanımı düşer-ken, Siirt’te 2009 yılında hiç teşvik belgesi kullanıl-mayan tarım, madencilik ve hizmetler sektörlerinde YTB kullanılmıştır. 2010 yılında TRC3 Bölgesi gene-linde YTB kullanımı bir önceki yıla göre yaklaşık % 31 oranında artış göstermiştir. YTB kullanımının en fazla da illerin tescil sayısı az olmasına rağmen Bölge’nin

düşük sanayileşme düzeyi ile kıyaslandığında birçok ili geride bıraktığı ve sıralamalarda ilerlemekte oldu-ğu görülmektedir.44

Bir diğer markalaşma göstergesi olan “Coğrafi İşa-retler”de ise TRC3 Bölgesi ülke genelindeki 139 coğrafi işaretten aşağıda yer alan 9 tanesine sahiptir.

Bunlar yanında “Mardin Taşı” için de başvuru yapıl-mış ancak henüz tescillenmemiştir. Batman ve Şırnak coğrafi markalaşma becerisine göre diğer iki ilin gerisinde kalmaktadır.

TRC3 Bölgesi'nde girişimcilik konusunda bir artış gözlemlendiği söylenebilir.

Öte yandan, Batman’da kapanan şirket ve kooperatif sayısında da yüksek bir artış göze çarpmakta fakat bu artışın yeni kurulan işyeri sayısındaki artıştan fazla olmadığı görülmektedir. Son iki yılda yalnızca Şır-nak’ta kurulan şirket ve kooperatif sayısında bir dü-şüş görülmüştür. Kurulan ticaret ünvanlı işyeri sayıla-

2.5 Girişimcilik ve Teşvikler

olduğu sektör ise her iki yılda da imalat sektörü olmuştur.

Aşağıdaki tabloda yer alan 2011 yılı ilk üç ayın verileri-ne göre söz konusu döverileri-nemde en fazla YTB kullanımı

Batman ve Mardin illerinde gerçekleşmiş, Batman’da imalat sektöründe daha fazla başvuru olurken Mar-din’de hizmetler sektörünün daha önde olduğu görül-mektedir.

Yukarıdaki iki tablodan elde edilen verilere göre TRC3 Bölgesi’nde Yatırım Teşvik Belgesi kullanımında artış olduğu görülmektedir. Teşvik Yasası’nda Bölge ille-rinin de yer aldığı 4’üncü Bölge’de (28 il) kullanılan YTB miktarı 2010 yılında % 43 artış göstermiş ve 4’üncü Bölge’nin kullandığı toplam YTB içerisinde TRC3 illerinin oranı % 17,3 olmuştur. 2010 yılında ise bu oran % 15,7’ye düşmüştür. Buradan da anlaşılmak-tadır ki TRC3 Bölgesi’nde YTB kullanımı artış göster-se dahi 4’üncü Bölge’nin geneline göre bu artış yavaş bir şekilde olmaktadır. Sonuç itibariyle, TRC3 Bölge-si’nin teşviklerden yeterince faydalanabilmesi için Bölge’de temel altyapı eksikliklerinin giderilerek iş ve yatırım ortamının geliştirilmesi gerekmektedir. Ancak bu durumda teşviklerin bölgelerarası eşitsizlikleri gi-dermede etkin bir müdahale aracı haline gelmesi sağ-lanabilecektir.

Bölge’de üretilen katma değerde ve Bölge’nin ülkede üretilen katma değerden aldığı payda 2004-2008 yılları arasında büyüme gerçekleşirken, genel istihdam oranında 2004-2007 yılları arasında düşüş, 2007-2009 yılları arasında artış yaşanmıştır. 2005 yılından bu 47

yana Bölge’de mevcut sektörlerin istihdamında yaşa-nan yığınlaşmadaki artış ve bu sektörlerin istihdam-dan aldıkları payların incelenmesi Bölge’nin sektörel ihtisaslaşma yapısını ortaya koymaktadır. Aşağıdaki şekilde, yatay eksen 2008 yılındaki yoğunlaşma

2.6 Sektörel Yığınlaşmalar

katsayısını dikey eksen ise, yoğunlaşma katsayısında 2005-2008 yılları arasındaki farkı vermektedir. Daire büyüklükleri toplam istihdamdan sektörlerin aldığı payın büyüklüğüne göre değişmektedir. Sektörler NACE rev. 1.1'e göre sınıflanmıştır.

Bölge istihdamı diğer bölgelerle kıyaslandığında da-ha çok “eğitim”, “elektrik ve su dağıtımı”, “posta ve te-lekomünikasyon” gibi kamu hizmetlerinde yoğunlaş-maktadır. Kamu dışında istihdamda diğer bölgelere göre yığınlaşmış olan alanlar, son yıllarda Irak'la artan ticaret hacmine bağlı “kara taşımacılığı”, Bölge'de mevcut çimento fabrikalarını ve taşa toprağa dayalı diğer ürünlerin işlenmesini kapsayan “metalik olma-yan diğer mineral ürünler imalatı” ve “perakende tica-ret” sektörleridir. Yine bu grupta yer alan “kömür ma-denciliği” sadece Şırnak'ta yapılmakta olup “eğitim”

sektörüyle birlikte 2005'ten bu yana sağladığı istih-damda en çok yığınlaşma artışı yaşanan sektör ol-muştur. “Eğitim” sektörünün sağladığı istihdamın yığınlaşmasında yaşanan artışlar, bu sektöre hem ka-mu hem özel sektörün yaptığı yatırımların artmış ol-masıyla açıklanabilir.

Bölge sanayisinde mevcut işletmelerin büyük kıs-mının faaliyet gösterdiği alan olan “gıda ürünleri, içe-cek ve tütün” sektörü ve sanayinin diğer

sektörlerin-TRC3 Bölgesi'nde Türkiye ortalamasının üzerinde yığınlaşma gösteren sektörler “kara taşımacılığı,”

“elektrik üretimi ve dağıtımı”, “suyun toplanması, arı-tılması ve dağıarı-tılması”, “posta ve telekomünikasyon”,

“perakende ticaret”, “metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı”, “kömür madenciliği” ve “basım ve yayım” sektörleridir.

Bölge illerinde kurulan şirket ve kooperatiflerin sayı-larına bakıldığında; 2008-2009 yılları arasında bir artış olduğu, en yüksek artışın % 26’lık oranla Mardin ve daha sonra da % 24’lük oranla Batman’da gerçekleşti-ği görülmektedir.

Kaynak: Türk Patent Enstitüsü

4514/04/2011 tarihli “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar”ile Bölge'de desteklenebilecek sektörler arasına “su ürünleri yetiştiriciliği, tıbbi aletler ve hassas optik aletler (saat hariç) ve çağrı merkezleri, ağaç ve mantar ürünleri ile kağıt ürünleri”

sektörleri eklenmiştir.

44Marka başvurularında 35., Patent başvurularında 23., Faydalı Model başvurularında 29. ve Endüstriyel Tasarım başvurularında 43. sıradadır.

46http://www.hazine.gov.tr/irj/portal/anonymous?NavigationTarget=navurl://80da2871d78cbc11a7fcc626e323d0a9&LightDTNKnobID=187785698

47Bkz. “İşgücü ve İstihdam” Bölümü Tablo 42: Kurulan ve kapanan şirket ve kooperatifler

Kaynak: TÜİK

Mardin Batman Şırnak Siirt TRC3

2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009

217 Kurulan Şirket ve Koop. Toplam

Kapanan Şirket ve Koop. Toplam Kurulan Tic. Ünv. İşy. Sayıları Kapanan Tic. Ünv. İşy. Sayıları

Tablo 44: Yatırım teşvik belgelerinin sektörlere göre dağılımı (2011 ilk 3 ay)

Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Yatırım Teşvik İstatistikleri

Mardin Batman Şırnak Siirt TRC3

2011 (Ocak-Mart)

Madencilik İmalat Hizmetler İmalat Hizmetler Tarım Enerji HizmetlerMadencilik Hizmetler Toplam

2 2 4 5 3 2 1 2 2 1 24

TRC3 Bölgesi Coğrafi İşaretler

Mardin: Sembusek, Kibe, Mardin Kaburga Dolması, Mardin İmlebbes (Yöresel yemekler)

Siirt: Pervari Balı, Siirt Battaniyesi, Siirt Fıstığı, Siirt Büryan Kebabı, Siirt Perde Pilavı

Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Yatırım Teşvik İstatistikleri46

Tablo 43: Yatırım teşvik belgelerinin sektörlere göre dağılımı (2009-2010)

2009

Tarım Maden-cilik

İmalat Hizmet-ler

Tarım Maden-cilik

İmalat Hizmet-ler

Tarım Maden-cilik

İmalat Toplam

61 62

Şekil 43: TRC3 Bölgesi sektörel yığınlaşma

Kaynak: TÜİK

-0,5 0,0 0,5 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0

Eğitim

Perakende Ticaret

Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünler

Basım ve Yayım Oteller ve Lokantalar

Kara Taşımacılığı

Elektrik Üretimi ve Dağıtımı

Posta ve Telekominikasyon

Suyun Toplanması, Arıtılması ve Dağıtılması

ramlarına dâhil edilmeye başlanmıştır. Aynı üretim zincirinde yer alan, birbirlerine katma değer sağlayan ve birbirleriyle ilişkili ürünleri üreten ve satan, coğrafi yakınlıkları bulunan kuruluşların oluşturduğu küme-ler, rekabet edilen ama aynı zamanda işbirliği yapılan bir iş ortamı yaratmaktadır. Girdi temini, bilgi ve tek-nolojiye erişimde kolaylık, girişimciler/yeni işletmeler için hazır bir fiziksel altyapı ve müşteri potansiyeli, var olan tedarikçi zincirinden dolayı oluşan küme içi pa-zardan faydalanma olanağı, firmalar arasında bilgi akışı açısından kolaylık gibi özellikleri nedeniyle kü-meler, bölgesel gelişme politikalarının araçlarından biri olarak kabul görmektedir.

Türkiye’de Sekizinci Kalkınma Planı ile bölgesel ge-lişme konusunda bölgelerin içsel potansiyeline veri-len önem artmış, Dokuzuncu Kalkınma Planı’nda ise bölgesel gelişmenin sağlanması ve rekabet gücünün

Türkiye’de Sekizinci Kalkınma Planı ile bölgesel ge-lişme konusunda bölgelerin içsel potansiyeline veri-len önem artmış, Dokuzuncu Kalkınma Planı’nda ise bölgesel gelişmenin sağlanması ve rekabet gücünün

Belgede Mevcut Durum Analizi (sayfa 38-43)