rezervlerinin tamamına sahiptir
Harita 14: İllere göre kayıp-kaçak elektrik oranları
Kaynak: TEDAŞ-2009 Yılı Verileri
% 70 ve Üzeri
ölçekli planlarda rastlanabilecek, enerji tasarrufunu yüksek değerlere çıkaran, elektrik üretimi yanında ısı üretimi de bir çıktısı olan kojenerasyon sistemlerinin sanayi bölgelerinde yaygınlaştırılması hedefi ülke ve bölge ekonomisi için yüksek öneme sahiptir.
Bölge’de enerji altyapısını çoğunlukla elektrik ener-jisi sistemi oluşturmakta ve elektrik enerener-jisi sistemini petrol boru hatları takip etmektedir. Bu altyapı yatı-rımlarından en önemlisi olan Diyarbakır-Batman- Siirt doğalgaz boru hattının yapımı devam etmektedir.
GAP Eylem Planı kapsamında yer alan Mardin Doğal-gaz Boru Hattı Projesi’nin ise mühendislik çalışma-larının tamamlanmasının ardından yapım ihalesine çıkılması planlanmaktadır. Bunun yanında Mardin ve Şırnak illerinin en geç 2015 yılında tamamlanması planlanan Irak-Türkiye boru hattı ile doğalgaz altya-pısına kavuşması beklenmektedir.
Ülke genelinde elektrik enerjisi altyapısı oldukça kompleks bir şebeke yapısına sahiptir. 2010 yılı Tür-kiye Enerji ve Enerji Verimliliği Çalışmaları Raporu’na göre Türkiye, 1 milyon km uzunluğunda elektrik ile-tim ve dağıtım hattına sahiptir. Bu ağ üzerinde 300.000’den fazla trafo vardır. Bu kompleks yapıda 30 milyondan fazla abone güç talep etmektedir. Akıllı şebekelerle bilişim teknolojisinin birleştirilebilmesi amacıyla şebekedeki mevcut yapının incelenmesi ve AB SmartGrids kapsamında geliştirilen standartların ülkemizdeki yapıya uygun hale getirilmesi çalışma-ları başlatılmalıdır. Bölge’de genel intiba bir trafoda aşırı yük varken en yakınındaki trafonun kapasite-sinin çok altında yük taşıdığı yönündedir. Dolayısıyla sistem optimizasyonu ve şebeke yatırımlarını plan-lamayı zorlaştırmaktadır. Ülke genelinde, özellikle de Bölge’de uzun yıllardan beri ciddi
an-lamda tesis ve yenileme çalışmaları yapılmamış, dağıtım şebekelerinde iyileştirmeye gidilmemiş, elektrik alt-yapısı kendi haline bırakılmış ve ka-musal denetim mekanizması yeterin-ce uygulanamamıştır.
2009 yılı yayımlanan “Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Stratejisi Belgesi” iletim altyapısının yeterli-liği, elektrik arz güvenliğinin sağlan-ması ve iyi işleyen bir elektrik piyasa-sının oluşması için elektrik iletimin-den sorumlu kuruluş TEİAŞ’ın ku-rumsal kapasitesinin artırılarak ile-tim şebekesinin geliştirilmesi gerek-liliğinin üzerinde durmuştur. Ülke genelinde yaşanan iletim kayıpları 5.1.2 Enerji Altyapısı
ülkelerine kıyasla enerjiyi çok daha verimsiz kullanan ülke ortalamasının 3 katından fazla bir enerji yoğun-luğuna sahip Bölge’de bu değerleri aşağıya çekecek organize çalışmaların da olmadığı söylenebilir.
2007 tarihli Enerji Verimliliği Kanunu’na göre binalar-da enerji verimliliği amaçlı ısı yalıtımı konusunbinalar-da yap-tırımlar yer almakta olup enerji yöneticilerinin ve e-nerji verimliliği danışmanlık şirketlerinin işlevi ile E-nerji Kimlik Belgesi uygulamasına geçişin sağlan-ması vurgulanmıştır. Fakat Temmuz 2010 yılında bek-lenen uygulamaya geçiş 2011 yılı Temmuz ayında baş-lamak üzere bir yıl ertelenmiştir. Ülke genelinde halen istenen kimlik belgesi veren şirket sayısına ulaşıla-mamıştır.
Sanayi alanında ise iş süreçlerinde enerji kullanımını düşürerek verimliliği artıracak uygulamalar yaygın değildir. Ülke genelinde neredeyse tüm stratejik üst trik enerjisi değeri, yıllar itibariyle düzensiz bir grafik
oluşturmaktadır. İl’de tarımsal sulamada kullanılan kaçak elektriğin temel sebebi ise kuyu suyu pompa-lama sistemleridir. Tarım sektörü dışında kaçak elek-trik değerlerini yükselten diğer bir neden konutlarda ısınma amaçlı tüketilen enerjideki israftır. Son yıllar-da klima kullanımının sıklığı ve yazın yıllar-da mesken tüke-timinde yıllar itibariyle gözlenen yüksek ve düzensiz tüketim değerleri, konutlarda kaçak kullanımın bu alanda da yoğunlaşabileceğine işaret etmektedir. Ka-mu kurumlarının Bölge’nin yüksek olan güneş enerji-si potanenerji-siyelini soğutmada kullanmak amacıyla mali-yeti düşük solar enerji sistemlerine geçiş yapabilme-si, kaçak elektriğin yüksek değerlere ulaştığı soğut-ma asoğut-maçlı tüketim alanında farkındalık yaratabilecek öneme sahiptir.
Yukarıda bahsi geçen olumsuzlukların da etkisiyle Bölge’de enerji yoğunluğu oldukça yüksektir. Avrupa
standartların (% 2) çok az da olsa üzerindedir. Böl-ge’de sorumlu kuruluş Batman merkezli 16’ncı İletim Tesis ve İşletme Grup Müdürlüğü ile yapılan görüş-mede Bölge kayıp değerlerinin hemen hemen ülke geneli ile aynı oranda olduğu sonucuna varılmıştır.
İletim ağından daha çok dağıtım şebekesinde kayıp-ların olduğu TEİAŞ ve DEDAŞ ile yapılan görüşme-lerde ortaya çıkmıştır. DEDAŞ’ın eski ve yıpranmış da-ğıtım şebekesinin iyileştirilmesi için bir yatırım yap-maması, kaçak kullanımın yanında elektrik enerji da-ğıtım altyapısını da önemli bir sorun haline getiren gerekçelerdendir.
Sanayi alanında enerji sektörünün önemi giderek da-ha da büyümektedir. Doğalgaz, kömür ve elektrik ile birlikte doğalgaz hatları ve elektrik iletim-dağıtım alt-yapısı işletmelerin maliyetlerini doğrudan etkileyen önemli kriterlerdir.
Sanayide girdi maliyetlerinin önemli bir kısmını oluş-turan elektrik enerjisinin işletmelere temiz ve sürekli bir şekilde sağlanması yatırım ortamının oluşmasın-da önceliklidir. Son yıllaroluşmasın-da Mardin ve Batman ille-rinde sanayi alanının gelişmesi elektrik enerjisi tüke-timinde önemli artışları da beraberinde getirmiştir.
DEDAŞ’ın sanayi alanında 2009 yılı elektrik enerjisi tüketim değerleri incelendiğinde bu iki ilin tüketi-mindeki artışlar rakamlarla da doğrulanmaktadır. Şır-nak’ta ise 2002-2004 yılları arasındaki keskin düşüş sonrası tüketim sabit ve düşük bir seyir izlerken Siirt İli önemli bir artış dönemi neredeyse hiç görmemiştir.
Ayrıca DEDAŞ kayıtlarına dahil olmayan Bölge’nin ve Batman’ın mevcut en önemli sanayi kuruluşu olan, 5.1.2.1 Sanayi Enerji Altyapısı
Mardin Batman Şırnak Siirt TR
2.660 2.765 3.095 3.189 3.461 4.046 4.731
2006 2007 2008
2002 2003 2004 2005
Mardin Batman Şırnak Siirt
143 15 12 5
99 23 10 3
121 18 14 3
85 7 5 1
167 38 1 1
60 3 2 1
198 10 6 1 Şekil 117: TRC3 tarımsal sulama alanı elektrik tüketim değerleri (GWh)
Kaynak: TÜİK ve TEDAŞ
Şekil 118: Türkiye ve TRC3 enerji yoğunluğu (kWh /GSKD TL)
Kaynak: TÜİK ve TEDAŞ
0,82
0,54 0,62
0,21 0,19 0,19
2004 2006 2008
TRC3 TR
27.320 26.485 28.839 35.163
47.322 52.567 25.365
Kaynak: TEDAŞ Batman
Mardin Şırnak Siirt TR
2006 2007 2008
2002 2003 2004 2005
Mardin Batman Şırnak Siirt
96 68 73 104
95 81 33 105
107 90 5 124
124 98 7 134
134 113 11 134
181 106 9 152
238 126 10 152 Şekil 119: TRC3 Bölgesi sanayi alanı elektrik tüketim değerleri (GWh)
177 178
grafiği, OSB’de çoğunlukla tarıma dayalı sanayi (un, bulgur vb.) şirketlerinin bulunması ve şirketlerin yaz aylarında aktif hale gelmesi ile ilişkilidir.
TRC3 OSB’leri Şanlıurfa ve Adıyaman’daki OSB’ler ile karşılaştırıldığında, bu OSB'lere göre enerjiyi ve-rimli kullanabilen (üretimdeki işletme başına düşen elektrik tüketim miktarı) bir işletme profili çizmiş gibi görülse de esas analizde kullanılan elektrik enerjisi ile üretilen katma değerin etkili olacağı açıktır.
İletim altyapısının eski ve bağlı hatların yıpranmış ol-masından kaynaklanan kesintiler, Mardin OSB’de bu-enerji verimliliği konusunda verimlilik artırıcı
proje-leri ile ödül kazanmış TÜPRAŞ, 20 MW kapasiteli sa-hip olduğu enerji üretim tesisi ile bir otoprodüktör-dür.124
Bölge’de tam anlamıyla oturmuş ve altyapı sorunları küçük ölçekte kalmış bir OSB yapısından söz etmek mümkün değildir. Mardin ve Batman OSB altyapı-sında son yıllarda iyileşme yaşanırken, diğer iller için böyle bir sürecin oluştuğunu ve enerji altyapısının dile getirileceği bir organizasyonda bulunduklarını söylemek güçtür. Mardin OSB elektrik enerjisi konu-sunda ana dağıtım ve OSB dağıtım şebekesinden kaynaklı temel altyapısal sorunlar yaşamaktadır.
Mardin ve Batman OSB’lerinin elektrik tüketim de-ğerleri incelendiğinde, Mardin OSB'nin tüketimi Ma-yıs ayından itibaren keskin bir artış yakalayarak Ağus-tos ayında zirve yapmasının dışında iniş çıkışlı oldu-ğu, Batman OSB tüketiminin ise dengeli bir seyir izle-diği söylenebilmektedir. Mardin’in aylık bu tüketim
lunan iş makinelerine ciddi hasarlar vermekte, maki-ne kullanım sürelerini aşağı çekmektedir. Çoğu yurt-dışından ithal edilen bu makine ve cihazların ya da parçalarının yeniden sipariş edilmesi hem uzun süren bekleme dönemi nedeniyle zaman kaybına hem de maliyetlerde artışa neden olmaktadır. Ayrıca, elektrik kesintileri sırasında üretimde olan ürün de zarar gör-mekte ve üründe meydana gelen bu bozulmalar işlet-melerin maliyetlerini artırmaktadır.
Mardin OSB mevcut durumda Dicle EDAŞ’a ait 34,5 kV’lık Tugay ENH adlı yüksek gerilim hattından bes-lenmektedir. Bu enerji nakil hattından Mardin OSB’nin dışında İstasyon Mahallesi, Küçük Sanayi Sitesi (KSS), Göllü, Avcılar, Yukarı Azıklı, Aşağı Azıklı köyleri, Yukarı Yeniköy mezrası, 70. Mekanize Piyade Tugayı ve 40 civarında tarımsal sulama amaçlı özel trafo da beslenmektedir. Sisteme, özellikle tarımsal sulama amaçlı tüketilen elektrikten dolayı aşırı
yük-lenilmekte, bu aşırı yüklenme, kesintileri zorunlu hale getirmektedir. Mevcut elektrik kesintileri OSB’de faa-liyet gösteren üretimde ve inşa halindeki 100’e yakın işletmeyi olumsuz yönde etkilemekte; üretimde du-raklama, kayıplara ve işletmelerin üretim maliyet-lerinin artmasına neden olmaktadır. Bu soruna OSB Müdürlüğü, 2011 yılında Mardin Trafo Merkezi’ne çe-keceği çift devreli hat ile çözüm bulmayı planlamak-tadır. Döşenecek bu enerji nakil hattından sadece Mardin OSB’ye enerji verilerek verimsizliğin azaltıl-ması ve kesintilere son verilmesi amaçlanmaktadır.
OSB’nin enerji yükünün mevcut sistemden çekilme-si, KSS’de faaliyet gösteren küçük ölçekli işletmelere de olumlu katkı sağlayacaktır. Fakat OSB’nin, bütçe-sinin % 75’i DİKA tarafından sağlanacak bu projenin ardından daha yüksek verim elde etmesi için bölge içindeki dağıtım şebekesini de yenilemesi gerekmek-tedir. OSB'nin EPDK tarafından verilmiş dağıtım li-sansı da bulunmaktadır.
Sanayi enerji altyapısında Batman ve Mardin’de bu-lunan organize sanayi bölgeleri dışında dağıtım konu-sunda aktif kurum ya da kuruluş bulunmamaktadır.
Sanayi enerji altyapısı ile ilgili Bölge’de ve özellikle Mardin İli’ndeki en önemli sorun sürekli yaşanan elektrik kesintileridir.
Bölge'deki OSB'lerin hiçbiri doğalgaz kaynağın-dan yararlanamamaktadır. Diyarbakır-Batman- Siirt hattının 2011 yılına kadar BOTAŞ tarafından tamamlanması ile öncelikli olarak Batman ve Siirt illerinin doğalgaz kaynağını kullanabileceği bek-lenmektedir. Bölge'de Nusaybin sınırları içerisin-deki Çamurlu sahasında doğalgaz üretimi yapıl-makta olup Mardin OSB'ye doğalgaz hattının ulaşması ile ilgili bir proje TPAO'nun 2011 yılı programında bulunmaktadır.
Sanayi alanında bir diğer önemli enerji kaynağı do-ğalgazdır.
Bunun yanında Mardin’de Nusaybin ilçesi yakınla-rında bir OSB kurulma olasılığı da planlarda yer al-maktadır. Mevcut durumda, Nusaybin’deki yerli do-ğalgaz kaynağından sadece Mardin Çimento Fabrika-sı yararlanmaktadır. Mardin OSB’ye 2 km uzaklıktaki kireç fabrikasına kadar çekili bir hat mevcut olup firma fiyat artışları sebebiyle doğalgaz yerine kömür kullanımını tercih etmiştir. İşletmelerin Bölge'deki doğalgaz kaynağını kullanabilme olasılıklarının bilin-ci konusunda eksiklikler bulunmaktadır. Bunun ya-nında Bölge’ye yatırım amacıyla fizibilite girişimlerin-de bulunan sanayiciler için doğalgaz kaynağı bir a-vantaj olarak sunulmaktadır.
DEDAŞ verilerine göre Bölge’de konutlarda elektrik enerjisi tüketim değerlerinde Mardin İli’nin iniş çıkışlı seyri dışında diğer illerde nispeten düzenli bir artış vardır. Mardin’in meskenlerdeki aylık elektrik tüketim değerleri incelendiğinde tüketimin yaz aylarında arttı-ğı, kış aylarında miktarı diğer illere göre yüksek ol-makla birlikte yaz mevsimine göre nispeten azaldığı görülmüştür. Yaz aylarındaki bu tüketim tarımsal su-5.1.2.2 Konutların Enerji Altyapısı
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Kasım Aralık Şekil 120: Mardin ve Batman OSB aylık elektrik tüketim değerleri (GWh)
1,5
2,0 1,9 2,1
1,6
2,5
2,8 3,0
2,2 2,3
2,9
0,5 0,6
0,9 1,0 1,0 1,1 1,2 1,1
0,8 0,7 0,7
Kaynak: OSB Bilgi Sitesi Mardin
Batman
Kaynak: OSB Bilgi Sitesi
Tablo 105: Mardin OSB ve Batman OSB elektrik enerjisi altyapı bilgileri
Özellikler Mardin Batman
OSB’nin Elektrik Aldığı Merkeze Uzaklığı OSB Elektriği Nereden Temin Ediyor OSB Elektrik Satış Fiyatı
Elektrik Kurulu Gücü
OSB Elektrik Şebekesinin Özelliği Elektrik Dağıtım Şebekesi Gerilim Kademesi
4 km DEDAŞ 0,15 kWh / TL 14 MVA Havai Hat 34 KV
12 km DEDAŞ 0,17 kWh / TL 12 MVA Hem Hava Hem Yer Altı Hattı 31,50 KV
Şekil 121: GAP illeri (Gaziantep ve Diyarbakır hariç) OSB'leri üretimdeki firma sayıları ve elektrik tüketim değerleri
Kaynak: OSB Bilgi Sitesi – 2009 Yıllık Elektrik Tüketimi (GWh)
Üretimdeki Firma Sayısı
Şanlıurfa Adıyaman Mardin Kilis Batman 195
154 156
64 28
71
18 21 11 24
124Yalnız kendi elektrik ihtiyacını karşılamak üzere elektrik üretimi ile iştigal eden tüzel kişi
179 180
aşamasında olan ve 2011 yılında faaliyete geçeceği öngörülen Di-yarbakır-Batman-Siirt doğalgaz boru hattının kurulum çalışma-ları devam etmektedir. Batman-Kurtalan-Siirt koridorundan ge-çecek ana hat ile konutlardaki doğalgaz ihtiyacı giderilecektir.
Mevcut projelerle Bölge’de ithal kömür kullanımının yüksek o-ranlarda azalacağı ve doğalgaz kullanımının artacağı açıktır.
Ülkede tüketilen petrol, doğal-gaz ve taşkömürü ağırlıklı fosil kaynakların % 73,75’lik bir payla büyük bir bölümü ithal edilmektedir. Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Stratejisi Belgesi’ne göre başta ithal kaynaklar olmak üzere fosil yakıtların pa-yının azaltılması hedeflenmiştir. Bu kapsamda ortaya konmuş olan en net hedef 2020 yılına kadar elektrik üretiminde % 48,6 olan doğalgaz payının % 30 seviysine indirilmesi, yenilenebilir kaynakların elektrik e-nerjisi üretimi içerisindeki payının % 25 düzeyinde ol-masının sağlanmasıdır.
Bölge’de ise fosil yakıtlardan enerji üretimi yapılmak-ta yerli ve yabancı kaynaklar kullanılabilmektedir.
Çıkarılan asfaltit, termik santrallerde elektrik enerjisi üretimi için kullanılmakta iken ithal sermayeli fueloil ile çalışan termik santraller de (KARKEY) bulunmak-tadır.
Türkiye’deki petrol kuyularının büyük bir bölümü Gü-neydoğu Anadolu Bölgesi’ndedir.
TPAO Batman Bölge Müdürlüğü’nden alınan verilere göre TRC3 Bölgesi’nde üretilen petrol miktarı 2009 yı-lında toplam 6,25 milyon varil yani yaklaşık 900 bin tondur. TRC3 Bölgesi’nde bulunan en büyük petrol üretim sahası, 250 kuyu ve günlük 6.100 varil petrol üretimi ile Batman’a bağlı Batı Raman’da bulunmak-tadır. Türkiye’de tespit edilmiş üretilebilecek petrol
5.1.2.3 Enerji Kaynakları
lama ile açıklanırken konutlarda ısıtma ve soğutma amaçlı elektrik kullanımının da bu durumda etkili ol-duğu düşünülmektedir.
Diğer illerin aylık tüketimlerinin kış aylarında yoğun-laşması ise ısıtmada ve aydınlatmada elektrik ener-jisinin sıklıkla kullanıldığının bir işaretidir.
Elektrik dağıtım hatlarının eski ve yıpranmış olması konutlardaki elektrik tüketiminde düzensizliğe yol açmaktadır. Mardin’de elektrik kesintileri bu alanda da sıklıkla yaşanmakta, merkez ilçesinde dahi elektrik ve su dağıtım yapılarının entegre olmasının sonucu haneler elektrik kesintileri olduğu zamanlarda su ke-sintleri ile de karşılaşmaktadırlar. Ayrıca kaçak kulla-nımının yüksek boyutlara ulaşması sonucu Bölge’nin sahip olduğu verimsiz şebeke yapısına dahil bazı hat ve trafolar aşırı yüklenmeye maruz kalmakta ve buna bağlı elektrik kesilmeleri yaşanmaktadır. Yapılan gö-rüşmede Kızıltepe ilçesindeki bilinçsiz kullanımın da-ğıtım şirketini, gündüz 3 saat gece de 3 saat olmak ü-zere günde 6 saat elektrik kesintisine başvurmak zo-runda bıraktığı üzerinde durulmuştur.
Bölge’de konutlarda güneş enerjisi kaynağından sa-dece bina çatılarında kurulu depolar sayesinde su ısıt-mada yararlanılmaktadır. Buna karşın sıcak su edin-me amacıyla termosifon kullanımı da oldukça yaygın-dır. Yaz aylarında artan yoğun klima kullanımı düşü-nüldüğünde, maliyetleri düşürüldüğü takdirde enerji verimliliği sağlayıcı solar enerjili soğutma sistemleri-nin kurulumu yaygınlaşabilecektir.
Konutların ısınma ihtiyacı ise yüksek oranda kömür kullanımı ile gerçekleşmektedir. Fakat kaçak elektrik kullanımın yaygın olduğu gerçeği ısıtma amaçlı elek-trik tüketimini de beraberinde getirmektedir. İnşaat
rezervler ve üretim miktarıyla Bölge’de yaklaşık 25 yıllık petrol rezervi bulunduğu tahmin edilmektedir.
TRC3 Bölgesi’nde doğalgaz açısından tek değerlen-dirilebilen alan Mardin’e bağlı Nusaybin ilçesindeki Çamurlu Sahası olup, günlük üretim hacmi 40.000 m 3
ile ülke üretiminin % 1’inden az bir kısmını karşıla-maktadır. Yolaçan Sahası’nda bulunan 2 adet gaz ku-yusu CO ve doğalgaz karışık bir biçimde üretim yapa-2
bilme kapasitesine sahiptir. Yine TPAO'dan alınan bil-gilere göre bu sahada iki gazı birbirinden ayırabilen proses işlemlerini gerçekleştirebilecek bir tesis kurul-ması yönünde çalışmalar devam etmektedir. Bu tesi-sin tamamlanmasıyla Bölge'deki doğalgaz üretiminin 2009 ve 2010 yıllarında yapılan diğer çalışmaların da katkısıyla 150.000 m /gün civarında bir kapasiteye 3
ulaşacağı öngörülmektedir.
Bölge’de asfaltit türü kömür ve fuel-oil yakıtlı olmak üzere 2 çeşit termik santral bulunmaktadır. Böl-ge’deki termik santraller toplam enerji üretiminin Şırnak İli’nde asfaltit madeni çıkarılmakla beraber,
özellikle Batman’da olmak üzere Bölge’nin çeşitli yer-lerinde petrol ve Nusaybin-Çamurlu sahasındaki ku-yulardan az miktarda doğalgaz çıkartılmaktadır.
Petrol İşleri Genel Müdürlüğü verilerine göre üretim yapılan 1.495 petrol kuyusunun 1.385’i Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, bunların 724’ü ise sadece Bat-man’da yer almaktadır. TRC3 Bölgesi’nde bulunan toplam petrol kuyusu sayısı ise 911’dir. TRC3 Bölge-si’nde bulunan kuyularda 2011 yılı itibariyle Türki-ye’de üretilen petrolün % 42’sinin üretileceği öngö-rülmektedir.
%84’ünü oluşturmaktadır. EÜAŞ’a ait termik santral bulunmamakla birlikte tüm santraller özel sektör ta-rafından işletilmektedir.
Park Elektrik, Türkiye Kömür İşletmeleri’nden 2033 rezervinin yarısından fazlası TRC3 Bölgesi’nde bulun-maktadır. Bugün bilinen yılına kadar rodövans usulü ile asfaltit sahasını kiralamıştır. İlk yıllarda açık ocak işletmeciliği yapılacak olan sahada, ilerleyen yıllarda dolgulu ara katlı blok göçertme yönteminin uygulana-cağı kapalı ocak işletmeciliğine geçilecektir. Uzun yıllardır yaygın olarak kullanılan ve temiz kömür teknolojileri sınıfına giren dolaşımlı akışkan yataklı kazan teknolojisi kullanılmaktadır.
İl’de, tahmini (görünür + muhtemel + mümkün) 82 milyon ton asfaltit madeni rezervi bulunmaktadır. Kü-kürt oranının yüksekliği nedeniyle konutlarda ısıtma amaçlı kullanılamamaktadır.
Bölge’de değerlendirilen tek yenilenebilir enerji kay-nağı hidroelektrik santrallerdir. Son yıllarda iklim de-ğişikliğine yol açtığı için baraj gölü olan büyük ölçekli hidroelektrik santraller de yenilenebilir enerji kaynağı olarak ele alınmamaktadırlar.
Ülke genelinde ve Bölge’de güneş enerjisinden daha çok sıcak su elde etmek için faydalanılmaktadır.
Yerleşim yerlerindeki konutların çatılarında kurulmuş
Kaynak: European Commission Photovoltaic Geographical Information System (PVGIS)
Şekil 123: Türkiye petrol kuyuları sayıları Batman
Mardin Siirt Şırnak Diyarbakır Adıyaman Şanlıurfa Tekirdağ Kırklareli İstanbul Adana
800 700 600 500 400 300 200 100 0
724
98 74
15 270
200
4
63 35
4 8
103 63 34 42
Şekil 122: TRC3 Bölgesi konutlarda elektrik tüketim değerleri (GWh)
Kaynak: DEDAŞ 77
54 50 33
21.962 24.066 26.533 29.690 33.500 35.998 39.583 Mardin
Batman Şırnak Siirt TR
2006 2007 2008
2002 2003 2004 2005
Mardin Batman Şırnak Siirt
91 67 62 48
85 77 93 49
118 119 114 54
99 115 112 64
123 113 116 66
Türkiye'deki tüm asfaltit yatakları Şırnak İli’nde bulunmaktadır.
181 182
Bölge illerinin sahip olduğu aylık güneşlenme süreleri ve radyasyon değerleri, ülke içinde en verimli güneş sistemlerinin kurulması için uygun olduğunu göstermektedir.
Bu değerler göz önünde bulundurulduğunda Böl-ge’de kurulacak 1 kW gücündeki kristal silikon mad-deden yapılmış sabit açılı fotovoltaik güneş paneli kullanılarak aylık üretilebilecek elektrik enerjisi Tablo 107'de verilmiştir:
Dünyadaki trende bakılacak olursa, yıl içinde kurulmakta olan güneş enerjisi sistemleri artmakta, birçok sıcak su paneli bulunmaktadır. Bölge’de
Foto-voltaik (PV) veya termoelektrik teknolojileri ile elek-trik enerjisi elde edilmemektedir.
EİE tarafından hazırlanan aşağıdaki ayrıntılı haritada, elektrik enerjisi üretimi için Bölge’de kurulabilecek güneş sistemlerine uygun bölgeler belirlenmiştir. Ha-rita incelendiğinde Mardin’de solar kaynaklı enerji üretiminin gerçekleşebileceği geniş alanlar dikkat çekmektedir. Ayrıca haritada Siirt ve Şırnak’ın doğu-sunda belli noktalarda güneş radyasyonun değerinin oldukça yüksek değerlere ulaştığı noktalar yer al-maktadır.
devletler bu temiz enerji kaynağından faydalanmak için teşvikler vermekte ve özellikle Avrupa Birliği ülkelerinde yapılan yatırımlar artmaktadır. Değişik-liğe uğrayan Yenilenebilir Enerji Kanunu ile Bölge’de varolan güneş enerjisi potansiyelinin değerlendirilme olanakları daha ekonomik hale gelmiştir.
Temiz enerji kaynaklarından bir diğeri olan rüzgar
enerjisi, yatırım maliyetlerinin azal-masıyla ülkede hızla girişimi artan bir enerji kaynağıdır. Yatırımlar daha çok Marmara ve Ege gibi denize kıyısı böl-gelerde yapılmaktadır. 07.09.2009 iti-bariyle ise EPDK kayıtlarında incele-me-değerlendirme aşamasında olan
enerjisi, yatırım maliyetlerinin azal-masıyla ülkede hızla girişimi artan bir enerji kaynağıdır. Yatırımlar daha çok Marmara ve Ege gibi denize kıyısı böl-gelerde yapılmaktadır. 07.09.2009 iti-bariyle ise EPDK kayıtlarında incele-me-değerlendirme aşamasında olan