bakımın-dan ise Mardin ve Siirt’te tekstil, Batman’da kimya, kimyasal ürünler ve petrol, Şırnak’ta ise elektrik üre-timi sektörlerinin önde geldiği görülmektedir.
113 114
Kaynak: GAP Sanayi Envanteri
Firma Sayısı (%) 4,66 4,15
İstihdam (%)
Şekil 85: TRC3 firma sayısı ve istihdamda sektör payları Gıda, İçki ve Tütün Sanayi
Tekstil Giyim ve Deri Sanayi Kimya, Petrol, Kauçuk ve Plastik Ürünler Sanayi Orman ve Kağıt Ürünleri Sanayii
Taş ve Toprağa Dayalı Sanayi Metal Eşya ve Makine Teçhizatı Sanayi
3.2.3.2 Enerji Sektörü
Enerji sektörü özellikle GAP kapsamında planlanan ve gerçekleştirilen projelerle Bölge sanayiinin can damarını oluşturmakta ve birçok yan sektörü tetik-leyici bir etki yaratmaktadır. Son yıllarda enerji mev-zuatında gündeme gelen değişikliklerle enerji sek-törünün, enerji kaynakları bakımından zenginliğe ve çeşitliliğe sahip olan TRC3 Bölgesi’nde cazip yatırım alanları arasında yer almaya devam ederek Bölge kal-kınmasına hizmet edeceği beklenmektedir.
Türkiye'de enerji sektörü yaklaşık 10 yıldır yeniden yapılanma vizyonu ile liberalizasyon ve özelleştirme süreçlerini bir arada yaşamaktadır. 2001 yılında çıka-rılan Doğalgaz Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanunu ile doğalgaz ve elektrik enerjisi üretiminde özel şirketlerin önü açılmıştır. Yine aynı yıl elektrik üretim, iletim, dağıtım, ticaretinden sorumlu kuruluş-ların ayrılması ve bağımsız düzenleyici kurum olan EPDK’nın kurulması ile özelleştirme ve
liberalizas-yon amaçlı düzen-lemelerin altyapısı hazırlanmıştır.
2004 yılında yayınla-nan Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi doğrultusun-da yürütülmekte olan TEDAŞ’a ait ayrılmış 21 dağıtım şirketinin ve kamuya ait bazı üretim şirketlerinin özelleştirme ihaleleri devam et-mektedir. Elektrik enerjisi piyasası, tüm dağıtım şir-ketlerinin devredilmesiyle bölgesel tarifelerin uygula-nacağı zamanı bekleyen bir geçiş dönemindedir.
Bu dönemde, tüm dağıtım şirketleri gibi özelleştirme kapsamında bulunan, TRC3 ve TRC2 Bölgelerinin dağıtımından sorumlu DEDAŞ’ın özelleştirmesi ko-nusunda Başbakanlık Özelleştirme İdaresi tarafın-dan 09.08.2010 tarihinde yapılan nihai pazarlık görüş-meleri sonuçlanmış ve DEDAŞ’ın kazanan firmaya devredilmesi için işlemler başlamıştır. Devir işlem-lerinin 6-12 aylık bir sürede tamamlanacağı öngörül-mektedir.
Doğalgaz piyasasında ise 2009 yılında sanayi alanın-da LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) kullanan şirketlere doğalgaz satışı dışında reel sektörün Bölge’de henüz başka bir girişimi yoktur. Diyarbakır-Batman-Siirt doğalgaz boru hattının inşasının 2011 yılında
tamam-•Hidroelektrik üretim tesisi için 7,3 Dolar sent
•Rüzgar enerjisine dayalı üretim tesisi için 7,3 Dolar sent
•Jeotermal enerjisine dayalı üretim tesisi için 10,5 Dolar sent
•Biyokütleye dayalı üretim tesisi için (çöp gazı dahil) 13,3 Dolar sent
•Güneş enerjisine dayalı üretim tesisi için 13,3 Dolar sent
Ayrıca mekanik veya elektromekanik aksamın yurt içinde imal edilmiş olması halinde destek alım fiyat-larına 5 yıl süreyle 0,4-3,5 Dolar sent ilave edilecektir.
Yine 2010 yılı Aralık ayında EPDK’nın hazırladığı, “E-lektrik Piyasasında Lisanssız E“E-lektrik Üretimine İliş-kin Yönetmelik”, 500 KW’a kadar olan yenilenebilir e-nerji santrallerinin kurulması için lisansa gerek olma-dan yatırım yapmanın önünü açmıştır. Bu değişikler özellikle güneş enerjisi potansiyelinin çok yüksek ol-duğu Bölge için yeni ve temiz bir enerji üreten bir sek-törün doğabileceğini göstermektedir. Gelecek yıllar-da yerli ve yabancı yatırımın bu alanyıllar-da yoğunlaşacağı yüksek bir ihtimaldir. Mevcut durumda yenilenebilir enerji kaynakları içinde Bölge’de sadece hidroelek-trik santral ağırlıklı özel teşebbüs yatırımı bulunmak-tadır.
Elektrik enerjisi üreten santraller Dicle Nehri ve kol-ları üzerine kurulu hidroelektrik santraller ile asfaltit veya fueloil kaynaklı termik santrallerdir. İl bazlı üre-tim değerleri incelendiğinde Bölge üreüre-timinin % 76’sı-nın Şırnak ilinde gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır.
Bu üretimin sahibi ilde bulunan termik santrallerdir.
Bölge’deki santraller 2.182 gWh değerindeki üretim miktarı ile ülke üretiminin yaklaşık % 1,12’sini oluştur-maktadır. Kişi başına düşen elektrik enerjisi üretim miktarı ise Bölge’de 1,06 mWh iken ülke genelinde Tablo 71: İllere göre kayıtlı üretici ve istihdamın en fazla olduğu sektörler sıralaması
Batman TRC3
Mardin Şırnak Siirt
Kaynak: TOBB Kayıtlı İşletme Verileri (2009) Gıda İçki Tütün
Kimya Kimyasal Ürünler Plastik Lastik Kömür
Tekstil
Tarım ve Hayvancılık
Tekstil
Gıda İçki Tütün
Kimya Kimyasal Ürünler Plastik Lastik Kömür
Metal Dışı Ürünler
Gıda İçki Tütün Kimya Kimyasal Ürünler
Plastik Lastik Kömür Tekstil
Metal Dışı Ürünler
Kimya Kimyasal Ürünler Plastik Lastik Kömür
Tekstil
Gıda İçki Tütün
Metal Dışı Ürünler
Gıda İçki Tütün Diğer (elektrik sektörü, suyun sağlanması ve dağıtımı)
Kimya Kimyasal Ürünler Plastik Lastik Kömür
Kömür Madenciliği
Diğer (elektrik sektörü, suyun sağlanması ve dağıtımı)
Gıda İçki Tütün
Kömür Madenciliği
Kimya Kimyasal Ürünler Plastik Lastik Kömür
Gıda İçki Tütün Tekstil
Metal Dışı Ürünler
Metal Eşya Makine
Tekstil
Metal Dışı Ürünler
Gıda İçki Tütün
Metal Eşya Makine
Gıda İçki Tütün Kimya Kimyasal Ürünler
Plastik Lastik Kömür Tekstil
Metal Dışı Ürünler
Tekstil
Kimya Kimyasal Ürünler Plastik Lastik Kömür
Gıda İçki Tütün
Metal Dışı Ürünler Kayıtlı Üreticiİstihdam
Tablo 72: Sektörlere göre kayıtlı firma ve istihdamın en fazla olduğu iller
Kaynak: GAP Sanayi Envanteri (2009) Gıda İçki Tütün
Tekstil
Kimya Petrol Plastik Taş ve Toprak Metal Eşya Makine
Firma Payı İstihdam Payı
En Yüksek En Düşük En Yüksek En Düşük Mardin
Batman Mardin ve Batman
Batman
lanması ile EPDK’dan Batman, Siirt ve Kurtalan için dağıtım lisansı almış olan Siirt-Batman Doğalgaz Dağıtım A.Ş. aktif hale gelecektir.
Bölge’de petrol ve doğalgaz çıkaran birkaç özel şir-ketin yanında kamu iktisadi teşekkülü TPAO ve Pet-rol Piyasası Kanunu kapsamında EPDK tarafından rafinerici lisanslı TÜPRAŞ, Batman İli’nin sosyo-ekonomik yapısını doğrudan etkileyen Bölge’deki en büyük şirketlerdir. 2005 yılı LPG Piyasası Kanunu sonrası ise likit petrol gazı dağıtım, depolama, ta-şıma ve bayilik lisansı almış şirketler tata-şımacılık sek-töründe gaz ticareti yapmaktadır.
Türkiye’de enerji piyasasının yeniden yapılanması ile yüksek kalitede, ucuz ve çevre dostu elektriğin ü-retilmesi, iletilmesi, dağıtılması ve ticaretinin yapıl-ması amaçlanmaktadır. Etkinlik ve rekabete bağlı olarak liberalizasyonun fiyatları düşürücü bir etkisi olması beklenmektedir. Fakat uygulama rayına oturana kadar bölgelere ait farklı ve özgün sorunlara dayalı olarak bir takım güçlüklerin yaşanacağı öngö-rülmektedir. 2009 yılında yayınlanan Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Stratejisi Belgesi, piyasa yapısını ve özelleşecek şirketlerin arz güvenliğini or-taya koyan bir belge olmuştur. Belgede DEDAŞ baş-ta olmak üzere dağıtım şirketlerini ilgilendiren en ö-nemli husus, 2012 yılından sonra perakende satış ta-rifelerinin düzenlenmesinde sadece teknik kayıp-ların dikkate alınacağı, kaçak kullanım oranının tari-fenin bir unsuru olmayacağıdır. 2008 yılı DEDAŞ veri-lerine göre elektrik kayıp-kaçak oranın % 68 olduğu TRC3 Bölgesi’nde kaçak kullanımı azaltmayı hedef-leyeceği beklenen özelleştirilmiş DEDAŞ’ın bu sü-reçte izleyeceği politika büyük önem taşıyacaktır.
Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Belgesi ile hedeflenenler arasında 2020 yılına kadar elektrik üre-timinde doğal gazın payının % 30’un altına düşürül-mesi, yenilenebilir kaynakların elektrik enerjisi üreti-mi içerisindeki payının ise en az % 25 düzeyinde ol-ması da yer almaktadır. Bunun yanı sıra 2023 yılına kadar teknik ve ekonomik olarak değerlendirilebile-cek hidroelektrik potansiyelinin tamamının elektrik enerjisi üretiminde kullanılmasının sağlanması, gü-neş enerjisinin elektrik üretiminde kullanımının yay-gınlaştırılarak, ülke potansiyelinin azami ölçüde de-ğerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Bu belgeyi des-tekleyici tedbirlerden biri 2010 yılı sonlarında EPDK tarafından yayımlanan “Yenilenebilir Enerji Kaynak-larının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”
olmuştur. Kanun ile yenilenebilir enerji kaynaklarına uygulanan enerji alım değerleri kaynak türüne göre değişmiş aşağıda sıralı halini almıştır.
115 116
Bölge’deki enerji sektörü, kaynak çeşitliliği
bakımın-dan zengindir. Termik santraller ve hidroelektrik
san-traller ile elektrik enerjisi üretimi yapılmakta,
kuyular-dan çıkarılan petrol TÜPRAŞ’ın dört rafinerisinden
biri olan Batman rafinerisinde değerlendirilmekte ve
az da olsa Bölge içinde tüketimi gerçekleşen
doğal-gaz üretimi yapılmaktadır.
diğer çalışmalarla birlikte Bölge’deki doğalgaz üreti-minin 150.000 m /gün civarında bir kapasiteye ulaşa-3
cağı öngörülmektedir.
Çamurlu Sahası’nda çıkarılan doğalgazın bir kısmı Mardin Çimento Fabrikası ve Nusaybin Bölge Yatılı Okulu’nda yakıt amacıyla, diğer bir kısmı da iç ihtiyaç olarak Çamurlu Petrol Proses tesislerinde kullanıl-maktadır. Yerli gaz ayrıca 2010 yılı Temmuz ayına ka-dar Mardin’deki kireç fabrikasında da kullanılmış o-lup, dönem itibariyle doğalgaz fiyatlarının artmış ol-ması şirketi kömür kullanımına itmiştir. Mardin OSB’ye yaklaşık 2 km uzaklıktaki kireç fabrikasına ka-dar döşenmiş doğalgaz hattının 2011 yılı TPAO prog-ramına göre Mardin OSB’ye de döşenme olasılığı yük-din’deki Rasa Enerji A.Ş. ve Şırnak’ta Mardin il
sınır-larına yakın İdil 2 Enerji A.Ş., Aksa Enerji bünyesinde işletilmekte, Siirt’teki Koni Enerji A.Ş. ise halen Koni İnşaat Sanayi A.Ş.’nin yönetimindedir.
Şırnak ilinde faal olan tek asfaltit kaynaklı termik santral, Ciner Holding’in şirketlerinden olan Silopi Elektrik Üretim A.Ş. tarafından 2003 yılında Şırnak Si-lopi’de kurulmuştur. Bu tesis ile elektrik üretimi yapıl-ması ve üretilen elektrik enerjisinin pazarlanyapıl-ması hedeflenmiştir. Şirketin yıllık asfaltit üretim miktarı 400.000 tondur. Çıkarılan asfaltitin tamamı termik santralde elektrik üretimi için kullanılmaktadır. 1 kWh elektrik enerjisi üretimi için 450-500 gr asfaltit kulla-nılmaktadır.
Şırnak’ta ayrıca Global Yatırım Holding’in bünye-sindeki Galata Enerji A.Ş. Çinli şirket China National Machinery & Equipment & Export Corporation ortak-lığında akışkan yataklı asfaltit kaynaklı bir termik santral kurmak istemektedir. 270 MW kurulu gücü-nün olacağı planlanan tesis için EPDK’dan lisans ve Çevre ve Orman Bakanlığı’ndan ÇED raporu alınmıştır.
Mevcut santraller dışında Şırnak’ta yeni birkaç asfal-tit kaynaklı termik santralin daha yapılması gündem-dedir. Bu konuda çevre örgütlerinin ve yerel yönetim-lerin; santrallerin çevreye vereceği zarar, istihdama yeterince olumlu etki etmemesi, toprak, hava ve su kirliliğinin bölgenin temel geçim kaynaklarından olan tarım-hayvancılık faaliyetlerine vereceği zarar ve santrallerin toplum üzerinde yaratacağı psikolojik et-ki üzerine eleştirileri vardır. Kurulacak yeni termik santrallerin ilde konuşlanacağı noktalar büyük önem taşımaktadır. Asfaltit tipi kömürle ilgili diğer önemli sorun bu kömürün iç pazarda konutların ısıtılmasına yönelik satışının yapılamamasıdır. Bu kömürde yük-sek oranda bulunan kükürtün hava kirliliğine sebep olması sebebiyle bazı il ve ilçe merkezlerinde Şırnak kömürünün konutlarda kullanımı yasaklanmıştır.
Bölge’de doğalgaz üretimi ise TPAO tarafından Nu-saybin yakınlarındaki Çamurlu sahasında yapılmak-tadır. Mardin’de Nusaybin civarında kurulması plan-lanan ikinci OSB’nin doğalgaz kaynağına yakınlığının sanayi alanındaki önemli yatırımların Bölge’ye çekil-mesinde avantaj sağlaması beklenmektedir. Günlük üretim hacmi 40.000 m olan üretim tesisi ülke üre-3
timinin % 1’inden az bir kısmını karşılamaktadır.
TPAO’dan alınan bilgiye göre kaynakta yapılacak ka-pasite geliştirme çalışmaları sonucunda 2010 yılın-dan itibaren günlük üretimin 100.000 m 'e çıkarılması 3
hedeflenmektedir. Yakın zamanda bir diğer TPAO sahası Yolaçan’da da doğalgaz üretim tesisleri aktif hale gelecektir. Bu tesisin tamamlanması ve yapılan 2,69 mWh’dır. Bu rakamlar Bölge’nin sanıldığının
ak-sine henüz enerji üretiminde ihtisaslaşmış bir Bölge olmadığını göstermektedir.
Şırnak’ta bulunan KARKEY ve Silopi termik santral-leri ile birlikte Batman’da bulunan hidroelektrik sant-ralleri Bölge üretiminin yaklaşık % 85’ini gerçekleştir-mektedir. Bölge elektrik enerjisi üretimini 2 katının üstüne çıkarabilecek, 1.200 MW kurulu güç, 3.833 gWh yıllık elektrik enerjisi üretim kapasitesi ile EÜAŞ tarafından faaliyet gösterecek Ilısu HES’in 2015 yılın-da inşasının biterek aktif hale gelmesi beklenmek-tedir.
Aktif üretimdeki Batman ve Çağ-Çağ hidroelektrik santralleri EÜAŞ’ın sahibi olduğu santrallerdir. Baş-bakanlık Özelleştirme İdaresi’nin 2010 yılı Mayıs da düzenlemiş olduğu ihale sonucuna Ağustos ayın-da özelleştirilen Çağ-Çağ ve Uludere hidroelektrik santrallerinin devir işlemleri halen devam etmektedir.
DSİ’nin inşa etmiş olduğu barajlara entegre özel sek-törün ve kurumun kendisinin yatırımı olan hidro-elektrik santraller kurulum aşamasındadır. Çetin E-nerji A.Ş.’nin inşa aşamasında olan Çetin HES bu san-trallerden en kapasiteli olanıdır. Batman kökenli Fer-nas A.Ş. Garzan ve Şirvan’daki iki santralin inşasını sürdürmektedir. Pervari Elektrik Üretim A.Ş.’nin Per-vari HES ve ONK Elektrik Üretim A.Ş.’nin PerPer-vari Re-gülâsyon ve HES, Siirt’in Pervari ilçesinde kurulacak santrallerdir. Limak A.Ş.’nin Alkumru, İba Elektrik Ü-retim Ltd. Şti.’nin İncir, Baren Enerji ÜÜ-retim Ltd.
Şti.’nin Kirazlık ve Ciner Holding’e bağlı Park Elektrik Üretim A.Ş.’nin Tarihler HES diğer özel şirket yatırı-mıyla hayata geçecek santrallerdir. Ayrıca DSİ’nin Şırnak’taki barajlarının yanında EÜAŞ’ın kontrolünde elektrik üretiminde bulunacak düşük güçte (1-5 MW) santraller inşa halindedir. Bunlar Musatepe-Çetinte-pe, KavşakteMusatepe-Çetinte-pe, Şırnak, Silopi, Ballı ve Nas Enerji’ye devir aşamasında olan Uludere ile Siirt’teki Botan Hidroelektrik Santralleri’dir.
Bölge’deki termik santraller ise tamamen özel sek-törün işletimindedir. Şırnak’ta bulunan asfaltit (kö-mür) kaynaklı Silopi TES dışında diğer termik santral-ler fueloil kaynaklıdır. Bunlardan KARKEY TES ve İdil Enerji, Karadeniz Enerji Grubu’nun şirketleridir.
Şirket, termik santrallerinin yanında sahibi olduğu, EPDK tarafından lisanslı perakende satış yapan tek elektrik enerjisi ihracat şirketi KARTET ile yurt içi satışın dışında Irak’a elektrik ihracatı da yapabilmektedir. TEİAŞ verilerine göre Irak’a, 2007 yılında 1.350 gWh ve 2008 yılında 912 gWh olmak üzere ortalama Batman ili tüketimi kadar bir elektrik ihracatı gerçekleştirilmiştir.
Diğer fueloil ile çalışan termik santraller ise
Mar-sektir. Mardin OSB’de faaliyet gösteren başta bulgur üretim tesisleri olmak üzere birçok tesis, bu yerli kaynağı kullanarak doğalgaz kaynaklı termik santral kurmak amacıyla TPAO ile iletişime geçmektedir. Bu sayede bazı OSB şirketleri elektrik üretiminin yanında oluşacak buhardan da yararlanabilecektir.66
Bölge’de TPAO tarafından üretilen petrol, müşterisi olan Batman’daki TÜPRAŞ Rafinerisi’nde değerlen-dirilmekte, satılan petrolün % 70’i asfalt olarak piyasa-ya sunulmaktadır. TÜPRAŞ tarafından alınan petro-lün % 30’u motorine çevrildikten sonra, tekrar petrol ile karıştırılıp, ülkedeki diğer rafinerilere gönderil-mekte ve tekrar işlengönderil-mektedir. Aşağıdaki tablodan, Batman’daki rafinerinin İzmit ve İzmir’deki
rafineri-Kaynak: EPDK, TEİAŞ, DSİ
Tablo 73: TRC3 Bölgesi üretimdeki ve inşa halindeki elektrik üretim tesisleri Üretim Tesisi Durumu Kurulu Güç
(MW)
Üretimdeki Güç (MW)
2009-Üretim
(gWh) 2009-Üretim (%) Batman HES Ilısu HES Garzan HES
Çetin HES Tarihler HES Pervari Reg. ve HES
Pervari HES Şirvan HES İncir HES Kirazlık HES Alkumru HES
Rasa Enerji (TES) Koni Enerji (TES)
İdil 2 (TES) KARKEY (TES)
İdil (TES) Silopi (TES) Galata (TES)
Üretimde Üretimde İnşa Halinde İnşa Halinde İnşa Halinde İnşa Halinde İnşa Halinde İnşa Halinde İnşa Halinde İnşa Halinde İnşa Halinde İnşa Halinde
Üretimde
6617 Aralık 2010 tarihinde Mardin'de yapılan Bölge Planı Çalıştayı'nda TPAO temsilcileri tarafından edinilmiştir.
117 118
Kaynak: TÜPRAŞ
Tablo 74: TÜPRAŞ rafinerileri işleme ve depolama kapasiteleri
İşletme Kapasitesi (Milyon/Ton/Yıl) Depolama Kapasitesi (Milyon m )3
İzmit İzmir Kırıkkale Batman 11
desteğinden en çok yararlanan sektör;
Mardin’de ve Batman’da metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı, Siirt’te ise gıda ve içki sektörüdür. Gıda ve içki sektörü, Mardin ve Batman’da da ikinci sırada gel-mektedir.
GAP Eylem Planı’na göre “Ekonomik geliş-menin sağlanması” ekseninde yer alan ön-celiklerinin bir kısmının KOSGEB destek-leri aracılığıyla gerçekleştirilmesi hedef-lenmiştir. Bu kapsamda 2008 yılından bu yana KOSGEB’den dört ilde toplam 365 firma faydalanmış ve 23,22 milyon TL’lik kredi kullanıma sunulmuştur. Bu destek-lerden faydalanan firmaların % 48’i
Mar-din’de, % 25’i Batman’da, % 5’i Şırnak’ta, % 20’si ise Siirt’te bulunmaktadır. Faydalanıcı firma sayısının çok olması bu desteklerden imalat sanayii, madenci-lik ve taş ocakçılığının yanında ticaretle uğraşan KOBİ’lerin ve imalatçı esnafların da faydalandığını ortaya koymaktadır.
Aşağıdaki tabloda KOSGEB tarafından 2008-2009
yılları arasında sağlanan faiz desteklerinin illere ve türlerine göre dağılımı yer
al-maktadır. Buna göre en fazla sayıda “0 Faizli İmalatçı Esnaf ve Sanatkar Kredi Faiz Deste-ği” kullanımı Mardin’de, en fazla “0 Faizli İstihdam En-deksli İmalatçı Esnaf ve Sa-natkar ve KOBİ Kredi Faiz Desteği” kullanımı Batman'da gerçekleşmiştir. Meblağ ola-rak en yüksek tutarda kredi Mardin’de “1000+1000 KOBİ Makine Teçhizat Yatırımı Kre-di Faiz Desteği”nde kullan-dırılmıştır. İhracat destekleri olarak gerçekleşmiştir.
Aktarılan enerji desteğinden OSB’lerin yararlanma düzeyi aşağıdaki tabloda yer verilen bilgilerden anla-şılabilmektedir. Bu tabloya göre; TRC3 Bölgesi’nde enerji desteğinden yararlanan OSB tesislerinin en fazla olduğu ilin Batman, fakat en yüksek istihdam yaratılan ilin ise Mardin olduğu görülmektedir. Buna rağmen, alınan destek miktarı açısından Batman ön-dedir. Aşağıdaki veriler yukarıdaki tablo ile birlikte dü-şünüldüğünde; Mardin’de enerji desteğinden yarar-lanan OSB tesislerinin toplam tesisler içindeki oranı
% 38,8 iken Batman’da bu oranın % 19,5’e düştüğü an-laşılmaktadır. Ödenen enerji desteği miktarı bakımın-dan; Mardin’de OSB’deki tesislerin kullandığı enerji desteği miktarının toplam destek miktarı içindeki pa-yı % 1,6 iken Batman'da bu oran % 12,5’tir. Söz konusu dönemde Şırnak OSB yapım aşamasında olduğu için destekten yararlanan OSB tesisi bulunmazken yapımı 2005’te tamamlanan Siirt OSB’nin de 2008’e kadar olan 3 yıllık dönemde destekten yararlanama-dığı anlaşılmaktadır. TRC2 illerinden Diyarbakır’a ait verilere bakıldığında ilin aldığı destek miktarının Mardin’den 10 kat, Batman’dan 3,5 kat fazla olduğu görülmektedir. Mardin ve Batman illeri Şanlıurfa’ya göre de çok geri durumda iken Van iline göre enerji desteğinden yararlanan toplam tesis sayısı açısından geri olup enerji desteği miktarı bakımından iyi bir konumda bulunmaktadırlar. Mardin ve Batman illerine aktarılan enerji desteği miktarının destek kapsamında olan 50 ile aktarılan miktar içerisindeki payı % 0,48 iken 50 ilde yaratılan ek istihdam içinde bu illerde yaratılan istihdamın payı % 1,25 ve 50 ilde destekten faydalanan tesis sayısı içerisindeki payları ise % 1,46’dır. Tüm bu verilerden, TRC3 illerinin enerji desteği teşvikinden son derece düşük bir seviyede yararlandığı sonucuna varılmaktadır.
Verilen enerji desteğinin TRC3 illerinde sektörlere dağılımı Tablo 76’da verilmektedir. Buna göre; enerji
ise sadece Batman ve Mardin’de kullanılmıştır.
KOSGEB’in 2010’da açık olan destekleri arasında Acil Kredi Faiz Desteği, GAP Bölgesi KOBİ Makine Teçhizat Yatırımı Destek Kredisi, Tematik Proje Destek Programı, İşbirliği Güçbirliği Destek Program, Ar-Ge, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı, Genel Destek Programı ve Girişimcilik Des-lerinin 10’da birine denk gelen bir işleme
kapasite-siyle, Türkiye’deki TÜPRAŞ rafinerileri arasında en düşük işleme kapasitesi ve depolama kapasitesine sahip rafineri olduğu anlaşılmaktadır. Bölge’de 2009 yılı içerisinde 573.283 varili TransAtlantic Petroleum Limited Şirketi’ne, 8.712.155 varili TPAO’ya ait olmak üzere toplam 9.285.438 varil petrol teslimatı yapılmış-tır.
Bölge sanayisi, Hazine Müsteşarlığı’nın sağladığı teş-vikler, KOSGEB’in sağladığı destekler ve DİKA’nın sağladığı hibelerden faydalanmaktadır.
TRC3 Bölgesi’nde, 2009’da yürürlüğe giren Yeni Teş-vik Yasası kapsamında 2009 yılında 59, 2010 yılında 77 ve 2011 yılının ilk üç ayında toplam 24 Yatırım Teşvik Belgesi kullanılmıştır. İmalat sektörü, TRC3 Böl-67
gesi’nde, GAP Bölgesi’nde ve KÖY’lerde olduğu gibi 2009 ve 2010 yıllarında en fazla yatırım teşvik belgesi alınan sektör olmuştur. TRC3 Bölgesi genelinde YTB kullanımında 2010 yılındaki artış ise yaklaşık % 31 3.2.4 Sanayi Alanındaki Teşvik, Destek ve Hibeler
67 Hazine Müsteşarlığı Yatırım Teşvik İstatistikleri. Ayrıntılı veri tablosu için bknz. TRC3 Bölge Planı Cilt 1 MDA Sayfa 72, Genel Ekonomik Göstergeler.
67 Hazine Müsteşarlığı Yatırım Teşvik İstatistikleri. Ayrıntılı veri tablosu için bknz. TRC3 Bölge Planı Cilt 1 MDA Sayfa 72, Genel Ekonomik Göstergeler.