10
% 23 ile maddi yetersizlikler ve % 16 ile bireyin okula gitmek istememesi gösterilmektedir. Kız çocuğu ol-duğu için okula gönderilmeyenlerin oranı % 7’dir. Eği-timi destekleyen temel kurumlara bakıldığında % 97 oranında ailelerin kendisi olduğu ortaya çıkmaktadır.
Kişilerin % 19,1’i okur-yazar değil iken, % 2,4’ü okur- yazar olup bir okulu bitirmemiştir. Okur-yazar olma-yanların % 23’ü erkek, % 77’si kadındır. Şu an öğrenci olmayan kadınların % 55’i okur-yazar olmayıp % 20’si ilkokul mezunu, % 8’i ise ilköğretimden ya da orta-okuldan terktir. Şu an öğrenci olmayan erkeklerin
%17’si okur-yazar değilken, % 27’si lise, % 17’si ise ilkokul mezunudur.
Hanelerdeki bireylerin % 15,6’sı hiç Türkçe bilmemek-tedir. Kürtçe bilenlerin oranı % 78,8, Türkçe bilenlerin oranı ise % 84,4’tür. Cinsiyete göre incelendiğinde; ka-dınların % 21’inin erkeklerin ise % 10’unun Türkçe bil-mediği görülmektedir. Bu sonuçlar yetişkin eğitimine ilişkin sorunlar olduğunu göstermektedir.
Hanelerin % 32’si asgari ücretin altında bir gelire sahiptir.
Görüşme yapılan hanelerin % 6,5’i gelirlerinin 150 TL ve altı olduğunu, % 2,9’u 151-300 TL, % 5,9’u 301-450 TL, %16,5’i 451-600 TL arasında olduğunu ifade etmiş-tir. Bir başka deyişle hanelerin % 31,9’u asgari ücretin altında bir gelirle yaşamlarını idame etmektedir. Ha-nelerin % 26,6’sı 601-1000 TL gelire sahipken, hanele-rin sadece % 10’u 2000 TL üzeri bir aylık gelire sahiptir.
Gelir kaynaklarına bakıldığında hanelerin % 68,2’sinin temel gelir kaynağının maaş gelirleri, % 15,5’nin kendi işinden elde edilen gelir, % 6,1’inin Sos-yal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları ile Belediye tarafından sağlanan sosyal desteklerden oluştuğu görülmektedir.
Sosyal yardımlar hanelerin % 6,1’inin birincil gelir kaynağıdır.
Hanelerin % 78,6’sı gıda, yakacak, giyim, kira gibi te-mel ihtiyaçlarını karşılamakta zorluk çektiklerini ifa-de etmiştir. Görüşülen hanelerin % 34,5’i SYDV’ifa-den ayni yardım, % 8,1’i nakdi yardım; yine hanelerin % 10,1’i belediyeden ayni yardım almaktadır.
SHÇEK’ten yaşlı özürlü maaşı alanların oranı % 1,4’tür. Hanenin birincil geliri olarak sosyal yardımları belirtenlerin oranı ise % 6,1’dir. Bu verilere göre hane-lerin % 34-% 45’i arasında değişen bir oranda sosyal yardımlardan faydalandığı söylenebilir.
Sosyal yardım almayan hanelerin % 25,3’ü sosyal yar-dımlara hiç ihtiyaç duymadığını, % 20,9’u ihtiyacı ol-duğunu ama başvurmadığını, % 33’ü ise başvurduğu-Hane geliri:
Yoksulluk ve sosyal yardımlar:
Şırnak kent merkezinde 150 haneyle gerçekleştirilen pilot çalışma; Şırnak, Mardin, Siirt ve Batman il kezleri ve Kızıltepe, Cizre, Silopi gibi önemli ilçe mer-kezlerinde yapılması öngörülen Sosyal Haritalama Çalışması için bir ön hazırlıktır. Pilot uygulamaya iliş-kin sonuçlara aşağıda yer verilmiştir.
Görüşülen 150 hanede toplam 1.179 kişi yaşamak-tadır. Hanelerin % 26,7’sinin en az iki neslin ya da aynı
kuşaktan kişilerin bir arada yaşadığı haneler ve
% 49,3’ünün dört veya daha çok çocuklu çekirdek aile-leler olduğu görülmektedir. Ortalama hanehalkı bü-yüklüğü ise 7,86’dır.
Yaş dağılımına bakıldığında nüfusun % 40,6’sının 15 yaş ve altı, % 25,1’inin 16-24 yaş arasında olduğu gö-rülmektedir.
Görüşülen hane referans kişilerinin % 58,8’i doğdu-ğundan beri Şırnak’ta yaşadığını, % 42,2’si sonradan göç ettiğini belirtmiştir. Göçle gelenlerin % 51,7’si 1991-1995; %13,3’ü ise 1996-2000 tarihleri arasında Şırnak kent merkezine göç ettiğini ifade etmiştir. Göç etme nedenlerine bakıldığında ise % 77,2 ile bireylerin istekleri dışında gerçekleşen zorunlu göçün başta geldiği görülmektedir.
Göç ile gelen hanelerin % 70’i Şırnak İli dışından gel-miştir. Göçle gelenlerin yerleşim yeri türlerine göre
dağılımına bakıldığında % 67,7’sinin köylerden,
% 3,2’sinin ise mezralardan geldikleri izlenmiştir. Göç etmek için Şırnak kent merkezinin tercih edilmesinin temel nedenleri ise % 50,9 oranında yakın olması ve
% 15,8’i güvenli olması olarak belirtilmiştir.
Göç sonrası yaşanan sorunlara bakıldığında iş bula-mamak ve kalacak yer sorununun başta geldiği, bunları can güvenliğinin izlediği görülmektedir.
Liselerde okullaşma oranı düşüktür, yetişkin eğitimine ilişkin sorunlar bulunmaktadır.
Okul öncesi okullaşma oranı % 50 ve ilköğretimde o-166
kullaşma oranı % 95’tir. 7-15 yaş arası çocukların
% 4,9’u okula devam etmemektedir. 15-18 yaş arasın-daki çocukların % 61,3’ü herhangi bir okula devam ederken, liselerde okullaşma oranı % 50,4’tür. Okul çağındakilerin okula gitmeme nedenlerinin başında Aile yapısı ve hanede yaşayan kişi sayısı:
Demografik yapı:
Göç:
Eğitim seviyesi:
Ortalama hane halkı büyüklüğü 8’dir.
Genç nüfus yoğunluktadır.
Nüfusun yarıya yakını göçle gelmiştir ve gelenlerin büyük bir bölümü zorunlu olarak göç etmiştir.
166Hesaplama 4 yaşından büyük, 7 yaşından küçük çocuklar baz alınarak yapılmıştır.
nu ama reddedildiğini yazmıştır. Hanelerin sadece
% 3,3’ü yardımlara ilişkin bilgisi olmadığını ifade et-miştir.
Hanelerin % 8,7’si kira ödemeden akrabalarının evin-de kalmakta, % 4,1’i ise akrabalarından gelir evin-desteği almaktadır. Bu durum hanenin geçimi için sosyal da-yanışma ağlarının da kullanıldığını göstermektedir.
Kayıtdışı istihdam %50’nin, yeşil kart kullanımı % 40’ın üstünde yer almaktadır. Kadınların % 8’i çalışmaktadır.
15-65 yaş aralığında olup öğrenci olmayanların % 35’i çalışmaktadır. 15-65 yaş aralığında öğrenci olmayan erkeklerin %59’u bir işte çalışırken, bu oran kadınlar-da % 8’dir. Çalışmayanların % 74’ünü ev kadınları o-luşturmaktadır. Çalışmayan kadınların % 88’inin ev kadını olduğu için çalışmadığı ifade edilmiştir. Çalı-şanların % 90’ını erkekler, % 10’nu kadınlar oluştur-maktadır.
Çalışanların % 24,5’i tarım sektöründe çiftçi olarak,
% 17,3’ü düzensiz vasıfsız işlerde, % 14,1’i memur ola-rak, % 10,9’u kendi hesabına, % 7,7’si ücretsiz aile işçi-si ve % 5,9’u da büro elemanı-işçi olarak çalışmakta-dır. Çalışanların % 48’i sosyal güvenlik sistemine ka-yıtlıdır, yani yarıdan fazlası kayıtdışı çalışmaktadır.
Hane üyelerinin % 43,2’si bir sosyal güvenlik kurumu-na (SSK/Emekli Sandığı/Bağkur) kayıtlıyken, % 42,4’ü yeşil kart ve % 1,6’sı özel sigorta sahibidir. Katılımcı-ların % 12,8’inin ise hiçbir sağlık sigortası yoktur. Sağ-lık hizmetinden yararlananların neredeyse yarısı yeşil kart uygulaması sayesinde bunu sağlayabilmektedir.
Çalışma sonucunda elde edilen kazanca bakıldığın-da, hanelerdeki kişilerin % 7’si 151-300 TL arasınbakıldığın-da,
% 5,8’i 301-450 TL arasında, % 32,4’ü 451-600 TL ara-sında, % 19,7’si 601-750 TL araara-sında, % 16,1’i 751-1000 TL arasında, % 13,9’u 1001-1500 TL arasında ve yalnız-ca % 4,1’i 1501 TL ve üzeri bir gelir elde etmektedir.
Gelirin 450-600 TL arasında yoğunlaştığı görülmek-tedir.
Çalışanların % 35,4’ü haftada 45 saat ve altında,
% 19,2’si 46-60 saat arasında, % 45,4’ü ise 60 saatten daha fazla çalıştığını belirtmiştir.
Anketle birlikte çocuk işçiliğine ilişkin veriler de elde edilmiştir. 15 yaş altı çocukların % 4’ünün bir işte çalıştığı ortaya çıkmıştır.
Hanelerin % 53’ü müstakil konutlarda yaşarken,
% 26,8’i apartman dairelerinde, % 2,7'si lojmanlarda o-İşgücü, çalışma ve sosyal güvenlik:
Konut
turmaktadır. Hanelerin % 78,5’inin yaşadığı ev, evde yaşayanlardan birine aitken, % 12,1’i kirada ve geri ka-lan % 8,7’lik kesim de kira ödemeden akrabalarının evinde oturmaktadır. Evlerin ısınması temel olarak
% 86,4 oran ile odun ve/veya kömür sobası ile sağla-nırken, % 12,9 oranında kat kaloriferi veya kombi ile sağlanmaktadır. Hanelerin sadece % 0,7’si elektrik ile ısındıklarını ifade etmişlerdir. Konutların tapu duru-muna ilişkin sağlıklı verilere ulaşılamamıştır.
Hanelerin tamamına yakınının altyapı hizmetlerine erişimi bulunmaktadır.
Hanelerin neredeyse tamamında içme suyu şebekesi ve kanalizasyon (% 99) varken % 2’si elektrik hizmet-lerine erişimden mahrumdur. Hanelerin % 93’ünde uydu ve kablo sistemi bulunurken telefon bağlantısı olanların oranı % 49’dur. Telefonu bağlantısı olan ha-nelerin % 42’sinde internet bağlantısı da vardır. Başka bir ifade ile hanelerin % 20’sinde internet bağlantısı bulunmaktadır.
Ulaşım temel olarak toplu taşıma ile sağlanmaktadır.
% 43,9 ile dolmuş ve % 22,3 belediye otobüsü kullanır-ken % 11,5’i servis kullanmaktadır. Özel araç kullan-ma oranı % 21,6’dır.
Elektrik kesintileri, sokak aydınlatmaları ve kanalizasyon sızıntıları en önemli sorun alanlarıdır.
Görüşülen kişilerin % 64’ü toplu taşıma hizmetlerin-den memnunken, sadece % 20,5’i toplu taşıma hiz-metlerinden şikâyet etmiştir.
Elektrik kesintileri hanelerin en fazla şikâyetçi olduğu konudur. Hanelerin % 54,7’si elektrik kesintisinin çok sık, % 30,4’ü ara sıra gerçekleştiğini belirtmiştir.
Görüşme yapılan kişilerin sadece %18,9’u sokakları-nın aydınlatmasını yeterli bulmuştur. Su kesintileri-nin şehrin geneli için bir sorun teşkil etmediği anla-şılmaktadır. Hanelerin sadece %12,2’si su kesintisinin çok sık olduğunu belirtmiştir. Hanelerin % 61,5’i su-yun kalitesinden memnunken, % 37,8 gibi azımsan-mayacak bir oran suyun kokusundan ve renginden şi-kâyet etmiştir.
Konutların % 95,8’inde kanalizasyon bağlantısı bulun-makla beraber hanelerin % 81,1’i mahallelerinde ka-nalizasyon şebekesinde sızıntı olduğunu belirtmiştir.
Görüşme yapılanların % 89,8’i mahallelerinden çöple-rinin düzenli toplandığını ifade ederken, sokakların düzenli bir biçimde temizlendiğini belirtenlerin oranı
% 55,4’dür.
Altyapı hizmetleri:
Hizmetlerden memnuniyet: