Kaliforniya Eyaleti

İmar haklarının aktarıldığı projeler, yeniden bir planlama sürecinden geçirilme ihtiyacı duymasa da, en azından eski parsel veya imar planlarında mevcut olan altyapı ve kamu hizmetlerini karşılayacak düzeyde bir planlama yapılmasını gerektirmektedir (Anonymous 2015b).

Arizona’da bulunan ve İHT uygulamasıyla dikkat çeken bir diğer ilçe Scottsdale olup, ilçede McDowell Dağları’nın korunması için 1970’li yıllardan itibaren çalışma sürdürülmektedir. Öncelikle 1977 yılında Dağ Eteği Planlama Bölgesi’ni belirleyerek söz konusu alan imara kapatılmış ve 1991 yılında Çevresel Duyarlı Alanlar Yönetmeliği yürürlüğe konulmuştur. Alanda transfer edilen yoğunluğu yerleştirmek için başvuru sahiplerine, miktarı azaltılmış parsel ve ilan edilen bir kamu işlemi yoluyla ilave yoğunluk veya çekme mesafeleriyle ilgili düzenleme yapılarak yapılaşma hakkı verilmektedir. Alan bölgede izin verilecek ilave imar için ise önceden belirlenmiş bir sınır bulunmamaktadır. Kent yönetimi, söz konusu sınırı çevresel şartlar ve genel plan amaçlarına dayalı olarak belirlemektedir. Scottsdale, açık alanların korunması için sadece İHT programı geliştirme ve planlama çalışması yapmamaktadır. Kentte yaşayanların arazi satın almaları için uygulanan vergide % 0,2 oranında vergi indirimine gidilmiştir.

Kent yönetiminin 1997 ve 1998 yıllarında önemli parselleri elde etmek için 97 milyon $ gelir bonosu (tahvili) ihraç ettiği, sonraki yıllardaki benzer uygulamalar sonucunda ise McDowell dağının eteklerinde bulunan 11.023 hektar alanın koruma altına alındığı tespit edilmiştir (Anonymous 2015b).

Marin: San Francisco yakınlarındaki yaklaşık 260.000 nüfuslu Marin, tarım alanlarının kaybolmasıyla ilgili sorunlar yaşanması yüzünden, burada uygulanan İHT programı, tarım alanlarının korunmasına yönelik olmuştur. Bu uygulamada, imar haklarının satın alınması programı gerçekleştirilmiş, koruma irtifakı sistemi uygulanarak yaklaşık 16.400 ha büyüklüğündeki tarım alanı korunmuştur (Anonymous 2015a).

San Luis Obispo: San Luis Obispo İlçesi’nde iki ayrı İHT programı yürütülmüş olup, söz konusu programlar 1996 yılında başlamış ve doğal kaynakları, manzara zenginliği olan tepeleri ve kırsal alanları korumak amacıyla gerçekleştirilmiştir (Colas 1999).

Santa Monica Dağları Programı: Kaliforniya Kıyı Komisyonu, 1976 yılında Kaliforniya Kıyı Koruma Kurumu çerçevesinde oluşturulmuştur. 1979 yılında, Santa Monica Dağlarının korunması gereken, erozyona maruz yamaçlarını imardan arındırmak için bir İHT programı ilan edilmiştir. Bu programın en önemli özelliği kar amacı gütmeyen özel ve kurumlardan ve kolaylaştırıcı devlet kurumlarından yararlanan birkaç İHT programlarından biri olmasıdır. Eyalet Kıyı Koruma Kurumu bünyesinde oluşturulan Koruma Bankaları imar kredilerini satın aldıktan sonra bu kredileri imar yatırımcılarına satmıştır (Colas 1999). Bu uygulamada her bir acre büyüklüğündeki veya daha az alan için, bir birim İHT kredisi tahsis edilmiştir (Yaro vd. 1998).

Livermore: Livermore, Alameda İlçesine bağlı, yaklaşık 85.000 nüfuslu bir yerleşim yeri olup, ilçede uygulanan programda, kentsel büyüme sınırının dışındaki bağ ve tarım alanlarını korumak için Transfer Edilebilen İmar Kredisi (Transferable Development Credit-TDC) kullanılmıştır (Anonymous 2015b). Bu program aynı zamanda, bölgeler arası bir program niteliğinde olup birden fazla idare tarafından birlikte uygulanmıştır (Aken vd. 2008). İmar hakları kredilerinin transferi ilk olarak 1970’li yıllarda New Jersey’de kullanılmaya başlanılmış ve basit anlatımla TDC, birbirine sınır olmayan ayrı alanların toplulaştırılması olarak tanımlanmıştır.

Livermore’da İmar Kanununa göre uygulanan İHT programının ana hedefi, açık alanların korunması olup, bu program tarımı ve doğal kaynakları korumayı, kentte daha fazla

kirliliğini azaltmayı, servis alanlarının artırılmasıyla ortaya çıkacak ek masraflardan kaçınmayı ve kent imarının özel kimliğini korumayı hedeflemiştir (Livermore İmar Kanunu, Bölüm-4.02.060).

Transfer Edilebilen İmar Kredileri Sisteminin, “Kuzey Livermore Kentsel Büyüme Sınır Girişimi” programıyla yakın bir ilgisi bulunduğu gibi kent merkezi özel plan alanında öngörülen taban alanından (TAKS) daha fazla bir artış öngörülerek (imar hakkı bonusu), programın uygulanması daha cazip hale getirilmiş ve bu kapsamda aynı zamanda depreme maruz bölgelerin zararını azaltıcı bir program uygulanmıştır (Anonymous 2010c).

Tahoe Bölge Planlama Ajansı (Tahoe Gölü Programı): Güney Tahoe Gölü Kenti, yaklaşık 21.000 nüfusa sahip, Sierra Nevada Dağlarında Tahoe Gölü’nün güney ucunda yer almaktadır. Hem kenti, hem de Tahoe Gölü’nün 230,000 dönümlük havzası içinde yer alan 5 ilçeyi kapsayan bir İHT programı Tahoe Bölge Planlama Kurumu (The Tahoe Regional Planning Agency-TRPA) tarafından gerçekleştirilmiştir (Anonymous 2015a).

TRPA, 1969 yılında kurulan (Yaro vd. 1998) ve Tahoe bölgesinin imarını kontrol eden birçok işleyişi koordine etmekle sorumlu olan bir kurumdur (Anonymous 2010c). Tahoe Bölge Planlama Ajansı, Tahoe Gölü programı, bölgesel program için çok önemli bir örnek olarak görülmektedir. Bu program korumayı, restore etmeyi, doğal güzellikleri artırmayı hedeflemektedir. Tahoe Gölü kıyısı boyunca yaklaşık 80.000 hektarlık bir alan, uygulanan program sayesinde korunmuştur (Renard 2007). TRPA, 1987 yılında Bireysel Parsel Değerleme Sistemi’ni (Individual Parcel Evaluation System - IPES) hayata geçirmiş ve bu sistem, mülk sahibinin yeni konut alanında öncekine göre ne kadar farklı oranda imar hakkına sahip olacağını ve konut hakkını kullanabileceğini tespit etmeye olanak sağlamıştır (Herzog 2008).

Belmont: Belmont, nüfusu yaklaşık 27.000 kişi olan bir kent olup, kent 1988 yılında uygulamaya koyduğu İHT programıyla, dağ yamaçlarını korumak amacıyla yeni bir imar

Chico: Butte İlçesinin en ünlü kenti olan Chico’nun nüfusu yaklaşık 88.000 kişi olup, İlçe Meclisi tarafından 1999 yılında, çevresel açıdan önemli alanların korunması için düzenlenmiş bir İHT Yönetmeliği bulunmakta ve Yönetmelik ile uygulamaya konulan İHT programında, katılımı artırmak için ilave (bonus) imar yoğunluğu hakkı tanıma yoluna gidildiği görülmektedir (Anonymous 2015a).

Claremont: Claremont’un nüfusu yaklaşık 35.000 kişi olup, burada uygulanan İHT programında, San Gabriel Dağları eteklerinin korunması amaçlanmıştır (Anonymous 2015b).

Davis: Kaliforniya Eyaleti’ne bağlı, yaklaşık 66.000 nüfuslu Davis’de, İHT’nin içeriğine benzeyen ve “Tarım Alanlarındaki Riski Azaltma Programı” adında bir uygulama yapılmıştır. Bu program, tarım alanlarının yok olmasının etkilerini azaltmayı amaçlamış;

tarım dışı kullanıma açık alanlarla, tarım alanları arasındaki çatışma potansiyelini ortadan kaldırmayı hedeflemiş (Davis Kenti Belediye Kanunu, Bölüm-40A) ve program ile tarım alanlarının, önemli manzara ve çevresel kaynakların korunması planlanmıştır (Anonymous 2015d).

La Quinta: La Quinta nüfusu 40.000 kişi olup, burada çok ünlü golf sahaları bulunmakta ve kentte uygulanan İHT programı ile söz konusu golf sahalarının, doğal hayatın ve dağ eteklerinin korunması amaçlanmıştır (Anonymous 2015b).

Los Angeles: Los Angeles kentinin nüfusu yaklaşık 4 milyon olup, kentte 1975 yılında onaylanan bir imar planı ile özellikle merkezi alanda, iş ve finans sektöründe kullanılan yüksek binalar dikilmeye başlanmış ve kent yönetimi ve planlama komisyonu tarafından üç tane İHT programı uygulamaya konulmuştur. Bu programlar; tarihi alan ve yapıları korumak, uygun fiyatlı konutlar sunmak, halka açık alanlar oluşturmak, toplu taşıma araçlarına mekansal ortam sağlamak, kültürel faaliyetler oluşturmak, altyapı sistemini iyileştirmek ve kentin merkezini aşırı imar yoğunluğu ile boğmadan esnek bir planlama sağlamak amacıyla yapılmış ve büyük bir oranda başarıya ulaşmıştır (Anonymous 2015a).

Milpitas: Milpitas nüfusu yaklaşık 70.000 kişi olan bir yerleşim yeri olup kentte 1981 yılında hazırlanan bir İHT Yönetmeliği ve buna göre uygulamaya konulan İHT programı ile dağ yamaçlarının ve manzarasının korunması amaçlanmıştır (Anonymous 2015a).

Monterey: Monterey İlçesi’nin nüfusu yaklaşık 28.000 kişi olup, Pasifik kıyılarında bulunan ve dünyaca ünlü doğal güzelliğe sahip “Big Sur” bölgesine sahiptir. Bu İlçede uygulanan İHT programıyla, bu doğal güzelliklerin korunması ve imar baskısından kurtarılması amaçlanmış, programda imar kredileri imkanı tanınarak, turizm açısından değerli bölgelerdeki mülk sahiplerinin imar hakları, ilave (bonus) imar hakkıyla birlikte başka bölgelere aktarılmıştır (Anonymous 2015a).

Moraga: Moraga Kenti’nin nüfusu yaklaşık 16.000 kişi olup, 1980 yılında düzenlenen İHT programı, dağ yamaçlarını korumak için düzenlenmiş ve söz konusu uygulama, bölgedeki dağ yamaçlarının korunması amacıyla planlanmıştır (Anonymous 2015b).

Morgan Hill: Morgan Hill’in nüfusu yaklaşık 45.000 kişi olup, düzenlenen İHT programında, kentte bulunan El Toro Dağının ve diğer açık alanların korunması amaçlanmıştır. Kentte kabul edilen İHT Yönetmeliği ve uygulamaya giren İHT programı yoluyla korunacak alanlardaki taşınmazlardaki imar haklarının, aşağı bölgelerdeki alanlara, daha fazla imar hakkıyla birlikte aktarılması amaçlanmıştır (Anonymous 2015a).

Oakland: Kaliforniya Eyaleti’ne bağlı Oakland Kenti’nin nüfusu yaklaşık 420.000 kişi olup, imar yoğunluğunun transferine imkan tanıyan, planlama ve yapılaşma esnekliği sağlayan ve tarihi binaları korumayı amaçlayan bir İHT Yönetmeliği kabul edilmiş ve yönetmelik hükümlerine göre bir İHT programı yürütülmeye çalışılmıştır (Anonymous 2015b).

İHT programı ile sahilde bulunan bütün taşınmazlar gönderen bölge olarak tanımlanmış ve buralardaki imar hakları başka alanlara transfer edilerek okyanus kıyısının korunması amaçlanmıştır. Uygulamada, gönderen bölgenin kıyı alanı olmasından dolayı, alan bölgeye göre daha değerli taşınmazlardan oluşması, uygulamayı zorlaştırıcı neden olarak görülmektedir (Anonymous 2015b).

Pacifica: Yaklaşık 40.000 nüfuslu olan ve Pasifik Okyanusuna kıyısı bulunan Pacifici’da gerek kıyıların, gerekse açık alanların korunması amacıyla 1980’li yılların başından itibaren çalışma başlatılmış olup, 1989 yılında bir İHT mevzuatı hazırlanmış, mevzuat 2011 yılında gözden geçirilmiş ve bu yolla planlanan İHT programının devam ettirilmesi sağlanmıştır (Anonymous 2015a).

Pasadena: Pasadena, yaklaşık 140.000 nüfuslu ve Los Angeles ile San Gabriel Dağları arasında bulunan bir kent olup, kentte uygulanan İHT programında özellikle tarihi yapıların korunmasına yönelik çalışmalar yapılmıştır (Anonymous 2015b).

San Diego: San Diego yaklaşık 1.400.000 nüfuslu bir kent olup, söz konusu kentte 1970’li yılların sonlarına doğru, tarım alanlarını ve tarihi yapıları korumak için bir İHT programı düzenlenmiştir. Bir ara bu İHT programının kente aşırı maddi yük getirdiği değerlendirilmiş ve bu program askıya alınmış ancak 1981 yılında San Diego’nun güneydoğusunda kalan tarihi yapıları korumak için bir İHT programı daha düzenlenmiştir. 1989 yılında hazırlanan İHT Yönetmeliği ve 2008 yılında uygulamaya alınan tarihi alanların korunmasına ilişkin kapsamlı kent planı hayata geçirilmeye çalışılmış olsa da, uygulamanın ne şekilde olacağına ilişkin kriterlerin net olmamasından kaynaklı sorunlar yaşanmıştır (Anonymous 2015a).

San Mateo: San Mateo’nun nüfusu yaklaşık 95.000 kişi olup, San Francisco’nun hemen güneyinde yer almaktadır. San Mateo başarılı olmuş birçok İHT programı uygulamıştır.

Hazırlanan Yerel Kıyı Planı çerçevesinde uygulanan programlar kıyıların korunmasının yanında, tarım alanlarını korumak ve imar yoğunluğunu kontrol altına almak misyonunu da üstlenmişlerdir (Anonymous 2015a).

Santa Barbara: Santa Barbara kentinin nüfusu yaklaşık 90.000 kişi olup, yerleşim yerinin doğal güzelliği ve tarihi büyüsü nedeniyle kent merkezinde nüfus yoğunluğunun fazla olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle 1992 yılında uygulamaya konulan İHT programı ile tarihi yapıların ve doğal güzelliklerin korunması amaçlanmıştır (Anonymous 2015a).

Batı Hollywood: Nüfusu yaklaşık 35.000 kişi olan bir kent olup, burada 1920 ve 1930 yıllarından kalma çok sayıda mimari eser bulunmaktadır. Kentte 1989 yılında uygulanan İHT programının amacı, kentin genel planını korumak, kültürel kaynakları korumak ve tarihi mimariye sahip çıkmak olup “Batı Hollywood Kültür Mirasını Koruma Yönetmeliği” adında bir mevzuat hazırlanarak koruma programı uygulamaya konulmuştur (Anonymous 2015a).