A. Araştırmanın Yöntemi
4. Değerlendirme: Dijital Bilinç Yükseltme Grubu ve Kadın Kamusallığı
1.1. Kadınların Hayat Tarzlarına Yönelik Saldırılardaki Artış
Türkiye’de 2015 yılında yapılan #sendeanlat kampanyasından sonraki iki yıllık süreçte erkek şiddetinin artmaya devam etmesi istatistiklere de yansımıştır. Bianet.org’un
“Erkek Şiddeti Çetelesi”ne göre131 2015 yılında 284 kadın öldürülmüş, en az 133 kadına ve kız çocuğuna tecavüz edilmiş, 370 kadın yaralanmış, en az 208 kadın ve kız çocuğu taciz edilmiştir.132 2016’da ise 261 kadın ve kız çocuğu öldürülmüş, 75 kadına tecavüz edilmiş, 119 kadın tacize uğramış, 417 kız çocuğu cinsel istismara maruz kalmış ve 348 kadın yaralanmıştır.133 2017 yılında bu rakamlar artışa geçmiş, erkekler en az 290 kadını öldürmüş, 101 kadına tecavüz etmiş, 247 kadını taciz etmiş, 376 kız çocuğuna cinsel istismarda bulunmuş ve 417 kadını yaralamıştır.134
Artan şiddet vakaları kadınların tahammül sınırlarını zorlamış ve kadınları bu konu hakkında bir şeyler yapmaya zorlamıştır. Bu dönemde kadınlarda biriken öfkeyi, KCDP üyesi bir benzetme ile açıklamaktadır: “Bir balonun içine su doldurursunuz bir yere kadar alır, bir yerden sonra almaz. Artık kadınlar da öyle oldu. Çünkü bizlerin üzerinde yoğun bir baskı oldu. Bu baskı oldukça etki tepki meselesi oldu resmen”
(KCDP üyesi, kişisel görüşme, 27 Nisan 2019). Dolayısıyla, #KıyafetimeKarışma kampanyası erkek şiddeti verilerinde gözlenen bu artışa kadınların ortak cevabı olarak okunabilir.
Artan erkek şiddeti #KıyafetimeKarışma kampanyasını şekillendiren temel unsurlardan biridir ancak özellikle 2016 ve 2017’de kıyafetleri bahane gösterilerek cinsel, sözlü ve fiziksel saldırılara maruz kalan kadınların sayısının artışa geçmesi
131Bianet.org bu verileri, yerel, ulusal ve İnternet gazetelerinde yer alan erkek şiddeti haberlerinden derleyerek hazırlamaktadır. Dolayısıyla bu rakamlar, basına yansıyan vaka sayılarını göstermektedir.
132http://bianet.org/bianet/kadin/171693-erkekler-2015-te-en-az-284-kadin-oldurdu (Erişim tarihi:
22.04.2019).
133http://bianet.org/1/8/183229-2016-da-erkekler-en-az-261-kadin-ve-kiz-cocugu-oldurdu (Erişim tarihi:
22.04.2019).
134https://bianet.org/bianet/erkek-siddeti/194755-erkek-siddetinin-2017-grafigi (Erişim tarihi:
22.04.2019).
187 kampanyanın başlamasını tetikleyen unsur olmuştur. İki yıl boyunca kıyafetleri gerekçe gösterilerek erkek şiddetine maruz kalmalarıyla gündeme gelen özellikle Ayşegül Terzi, Ebru Tireli, Melisa Sağlam ve Canan Kaymakçı #KıyafetimeKarışma kampanyası için sembolik isimler haline gelmişlerdir.
Ayşegül Terzi’nin 12 Eylül 2016’da bindiği otobüste Abdullah Çakıroğlu tarafından şort giydiği gerekçesiyle uğradığı saldırı sonrasında serbest bırakılması sosyal medya aracılığıyla kamuoyunun, medyanın ve siyasilerin gündemine oturmuştur.
San Sungunay’a göre (2018: 89) Ayşegül Terzi’nin uğradığı saldırı önce medyada gündem135 olmuş, saldırı daha sonra kamuoyunda tepkilere yol açmış ve ardından siyasilerin gündemine girmiştir. Ayşegül Terzi’ye destek vermek için Ayvalık Bağımsız Kadın İnisiyatifi saldırıyı şort giyerek protesto etmiş136, KCDP da protesto düzenlemiş137 ve sosyal medyada #AyşegülTerzininSesiOlalım etiketi altında insanlar tepkilerini ortaya koymuşlardır.
Kamuoyunda tepkilerin yükselmesinin ardından, siyasilerden de konuya ilişkin açıklamalar gelmiştir. Adalet Bakanlığı “vücut dokunulmazlığına karşı kasten işlenen suçlardaki tutuklama yasağını” kaldıracak bir tasarı hazırlamıştır.138 Dönemin Başbakan Yardımcısı Nurettin Canikli konuya ilişkin yapılan hukuki çalışmaları aktarmıştır:
“Bu tür fiillere yönelik olarak hukuk sistemimizde bunların tutuklanması gibi bir durum söz konusu değil. Buna benzer hadiselerde tutuklamayı zorunlu hale getirecek bir çalışma Adalet Bakanlığımız tarafından yapılıyor (…) Bu çalışma tamamlandığında buna benzer hadiselerin tekrarlanmaması için, caydırıcılık sağlanması için bununla ilgili yasal süreci gerçekleştireceğiz ve tamamlamış olacağız.”139
135 Ayşegül Terzi’nin uğradığı saldırı medyaya yansısa da medya, kadınlara yönelik ayrımcı söylemini üretmeye devam etmektedir. Örneğin, Yağbasan ve Barut (2018: 2) Sabah, Milliyet, Cumhuriyet gazetelerindeki ve Bianet, Mynet ve Yeni Akit İnternet sitelerindeki Ayşegül Terzi ile ilgili çıkmış olan haberleri inceledikleri çalışmalarında Ayşegül Terzi’nin “bir haber metası” olarak kullanıldığını ve kadına yönelik şiddetin sıradan ve kişisel bir sorun olarak temsil edildiği ortaya koymuşlardır.
136 https://www.birgun.net/haber/ayvalik-ta-kadinlardan-sortlu-eylem-128553 (Erişim tarihi: 04.02.2020).
137https://www.milliyet.com.tr/gundem/sort-tekmesine-yakalama-karari-2312914 (Erişim tarihi:
04.02.2020).
138https://www.karar.com/guncel-haberler/tekmeye-tutuklama-geliyor-250411 (Erişim tarihi: 04.02.2020).
139 https://www.cnnturk.com/turkiye/hukumetten-aysegul-terzi-aciklamasi (Erişim tarihi: 04.02.2020).
188 Dönemin Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Betül Sayan Kaya da Ayşegül Terzi’yi aramış ve “Bu tür şiddet olaylarında tutuklu olarak yargılamanın sürmesiyle ilgili Adalet Bakanlığının böyle bir yasa çalışması var. Saldırganın tutuklu olarak yargılanmasını istiyoruz” diyerek bakanlığın konuya ilişkin duruşunu iletmiştir.140 19 Eylül 2016’da ikinci kez gözaltına alınan Abdullah Çakıroğlu “halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama” ve “inanç, düşünce ve kanaat hürriyetinin kullanılmasını engelleme” suçlarından tutuklanmıştır.141 Ancak tutuklanmanın ardından, dönemin Başbakanı Binali Yıldırım’ın saldırganla ilgili “Normal bir insanın yapacağı bir iş değil yaptığı. Hoşuna gitmeyebilir, mırıldanırsın”142 sözleri, #KıyafetimeKarışma kampanyasının başlamasına sebep olan öncülün sadece şiddet olaylarındaki artış olmadığını, toplumda dolaşıma giren ve saldırıları meşrulaştıran söylemlerin de kampanyanın başlatılmasına zemin hazırladığını göstermektedir.
2016’nın Aralık ayında Manisa’da bir parkta spor yaparken darp edilen ve o dönem 4 aylık hamile olan Ebru Tireli ise Davut Kahraman adlı kişinin saldırısına uğramıştır.143 Saldırgan, Tireli’ye “Bir daha burada yürüyüp, spor yapmayacaksın” diye bağırdıktan sonra, Tireli’nin suratına vurup tekme atmıştır.144 Saldırı toplumda tepkilere yol açmış ve siyasilerin gündemine girmiştir. CHP Manisa Milletvekili Tur Yıldız Biçer, Ebru Tireli’yi ziyaret etmiş ve “Bu Ebru Hanım’ın şahsına yapılmış bir saldırı değildir. Bu kadınlara her gün yapılan saldırının bir başka çeşididir. Bu herhangi birinin de başına gelebilir. Bu konunun sonuna kadar takipçisi olacağız” şeklinde açıklamalarda
140https://www.birgun.net/haber/aile-bakani-ndan-aysegul-terzi-aciklamasi-134015 (Erişim tarihi:
04.02.2020)
141https://www.milliyet.com.tr/gundem/hemsireye-tekme-atan-saldirgan-tutuklandi-2313217 (Erişim tarihi: 04.02.2020).
142https://www.evrensel.net/haber/290979/basbakan-mirildan-derse-sokaktaki-tekmeyi-hak-gorur (Erişim tarihi: 28.04.2019).
143 https://www.ntv.com.tr/turkiye/ebru-tireliye-darp-olayiyla-ilgili-bir-kisi-gozaltina-alindi,mR8aC_0RFEqcxHsUnqLBAA (Erişim tarihi: 04.02.2020).
144 https://ekmekvegul.net/gundem/ebru-tireli-davasi-ertelendi (Erişim tarihi: 04.02.2020).
189 bulunmuştur.145 Dönemin Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Betül Sayan Kaya da saldırıya ilişkin “Her türlü olayda olduğu gibi bu davaya da müdahil olacağız.
Milletimizin de içi rahat olsun, bu şiddeti uygulayan kişinin en ağır cezayı alması için biz de gerekeni yapacağız” şeklinde açıklama yapmıştır.146 Kadınlar da Ebru Tireli’nin yaşadığı saldırıya #EbruTireliYalnızDeğildir etiketi altında tepki göstermişlerdir.147
14 Haziran 2017’de ise İstanbul Pendik’te bindiği bir minibüste Melisa Sağlam, giydiği şort bahane edilerek Ercan Kızılateş tarafından saldırıya uğramıştır.148 Saldırgan, Sağlam’a “Ramazan’da böyle giyinmeye utanmıyor musun” diyerek sözlü tacizde de bulunmuştur.149 Sağlam’ın saldırıya uğraması kamuoyunda tepkilere neden olmuş, kadınlar Sağlam’a destek eylemleri de düzenlemişlerdir.150 Olaydan 2 yıl sonra saldırgan 21 ay ceza almıştır.
Kadınlara yönelik toplu taşıma araçlarında artan saldırılara yönelik olarak, sadece kadınların kullanacağı “pembe vagon” uygulamaları gündeme gelmiş ancak kadın hakları savunucuları “pembe vagon” şeklindeki uygulamalara, toplumsal cinsiyet eşitsizliğini daha da derinleştireceği ve cinsiyet ayrımcılığını pekiştireceği gerekçesiyle karşı çıkmışlardır. Ancak saldırıların artması ve özellikle kendisi de KCDP üyesi olan Dilber Sünnetçioğlu’nun (ki Sünnetçioğlu daha sonradan #KıyafetimeKarışma kampanyasının eylem çağrıcısı olacaktır) bu saldırılardan birine tesadüfen şahitlik etmesi, bardağı taşıran son damla olmuştur.
145 https://www.ntv.com.tr/turkiye/ebru-tireliye-darp-olayiyla-ilgili-bir-kisi-gozaltina-alindi,mR8aC_0RFEqcxHsUnqLBAA (Erişim tarihi: 04.02.2020).
146 https://www.haberturk.com/gundem/haber/1334702-fatma-betul-sayan-kaya-bu-davaya-da-mudahil-olacagiz (Erişim tarihi: 04.02.2020).
147https://www.cnnturk.com/yasam/sosyal-medya-kullanicilari-ebru-tireli-yalniz-degildir?page=2 (Erişim tarihi: 04.02.2020).
148 https://www.birgun.net/haber/sort-giydigi-icin-darp-edilen-melisa-saglam-davasinda-karar-aciklandi-269025 (Erişim tarihi: 04.02.2020).
149 http://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/veriler/2825/haziran-2017-veriler (Erişim tarihi: 04.02.2020).
150https://www.evrensel.net/haber/324580/pendikli-kadinlar-melisa-saglam-icin-eylemdeydi (Erişim tarihi: 04.02.2020).
190