Kısırlığı Giderme

Kırsal yerleşmenin hâkim olduğu yerlerde kadınların toplum ve aile içinde saygınlık kazanabilesi için muhakkak çocuk doğurması gerekmektedir. Çocuğu olmayan kadın toplum içinde hor görülmekte ve kendini baskı içinde görmektedir. Evlilikten sonra aile içinde, çocuk isteğini belli eden davranış ve hareketlere maruz kalır. Gelin damat evine geldiği ilk günden bazı inanışlarla da bununla karşı karşıya kalır. İlk geldiği gün kucağına erkek bir çocuk oturtulur. Gelinin yatağına bir çocuk yuvarlatılır. Bunun gibi birçok uygulama ile bu istek gösterilmiş olur. Bu sebeple çocuk sahibi olamayan kadınlar çeşitli yollara başvurmak zorunda kalırlar. Bu yollar dinsel, büyüsel ve halk hekimliği çerçevesinde karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde gelişen tıptan da yararlanılmaktadır(Örnek, 1995: 132; Artun, 2005: 127).

Dede Korkut hikâyelerinde ilk hikâye olan, Dirse Han Oğlu Boğaç Han hikâyesinde hanlar hanı Bayındır yılda bir kere ziyafet verip Oğuz beylerini bir araya toplayıp misafir eder. Bu ziyafette aygır, deve ve koç kestirir. Oğlu kızı olmayanı kara

otağa yerleştirir, kara koyun yahnisinden yedirir. Oğlu olanı ağ otağa, kızı olanı kızıl otağa yerleştirir. Dirse Han namlı bir adamdır, onu kara otağa oturturlar, kara koyun yahnisinden yedirirler. Üzülür, durumu öğrenince, evine koşar. Hanımına sorar, çocuğunun neden olmadığını araştırır. Hanımı çözüm olarak ona, iç ve dış Oğuz Beylerini davet edip onlara bir ziyafet vermesini, açı doyurmasını, çıplağı giydirmesini, borçluyu borcundan kurtarmasını ve dua etmesini söyler. Söylendiği gibi yapılır, bir ağzı dualının sayesinde bir oğlu olur (Ergin, 1997: 87).

Çocuk her ailede beklenen güzel olaylardandır. Özellikle kırsal kesimlerde eve gelin gelen kadının saygınlık kazanabilmesi için çocuk sahibi olması gerekmektedir. Baskil ilçesi ve çevresinde kısır olduğu düşünülen kadınlar için yapılan bazı dinsel-büyüsel, halk hekimliği kapsamında ya da tıbbi bazı uygulamalar vardır. Yörede, kısır olduğundan şüphelenen kadınların kısırlığı gidermek ve çocuk sahibi olmak için yaptıkları uygulamalardan bazıları şunlardır:

1.1.1.1.1.1.Halk Hekimliği Kapsamında Tedavi Yöntemleri

Dede Korkut hikâyelerinde Dirse Han oğlu Boğaç Han boyunda, Dirse Han, kırk yiğidinin kışkırtmaları sonucunda, oğlu Boğaç Han”ı öldürmek ister ve onu bir av sırasında vurur. Ancak Boğaç Han ölmez; anne sütü ile dağ çiçeğini yaraya sürüp iyileşen Boğaç Han, kırk gün içinde yeniden ok atmaya, ava çıkmaya başlar (Ergin, 1997: 19).

Yörede, kısırlığı giderme amacıyla uygulanan yöntemlerden biri Buğa koymadır. Buğa koyma; ebegümeci denilen bir ot kaynatıldıktan sonra bir leğene konur. Leğenin üzerine oturabilmek için bir tahta koyulur kadın oturtulur ve üzeri örtülerek sıcak tutulur. Daha sonra elbisesi değiştirilip yatırılır (K.K.1, K.K.11).

Bunun yanında yine ebegümeci otu, süt ve saman kaynatılarak kısır olan kişinin üzerine oturmasıyla tedavi edileceğine inanılır (K.K.1, K.K.11).

Bir başka uygulama ise belin çekilmesi, kaburganın sabunlanıp ovalandıktan sonra yukarı doğru çekilmesi, kısırlığı gidermede kullanılan yöntemlerdir(K.K.1).

Kadınlar üzerine yapılan tedavi yöntemlerinin yanında erkekler için de kısırlığın giderilmesi için uygulanan tedavi yöntemleri vardır. Erkeğin güçlenmesi için verilen besinler vardır. Bunlar; bal, pekmez, baharat, sebze ve meyve tohumları kullanılarak yapılan karışımlar macunlar kullanılmaktadır (K.K.9, K.K.22).

1.1.1.1.1.2.Dinsel- Büyüsel Nitelikteki Tedavi Yöntemleri

Baskil yöresinde kısırlığın tedavisi için birçok farklı yöntem uygulanmaktadır. İlçede, kısırlığın geçmesi için adaklar adanır. Adak olarak kurban kesme şeklindedir. Aynı zamanda oruç tutulur üç gün, beş gün, yedi gün şeklinde. Bunların yanında bir de yörede on fakirin doyurulması maddi durumunun iyi olanların on fakiri giydirmek şeklinde adaklar adanır (K.K.2).

İlçede, kısırlığın tedavisi için yörede bulunan maneviyatına güvenilen hocalardan muska yazdırılır. Erkek çocuk için erkek çocuk muskası kız çocuk için kız çocuk muskası yazdırılır. Çocuk oluncaya kadar bu muska çıkarılmaz üzerinde kalır. Muskayı yazan hocaya da çeşitli hediyeler sunulur rızası alınır, bu hediye para olarak da karşılanabilir (K.K.2, K.K.19).

Baskil ilçesinde çocuğu olmayan ailelerin en çok tercih ettiği uygulamalardan biri de yörede bulunan türbe ve ziyaret yerlerine gitmektir. Yörede en çok ziyaret edilen yerler arasında Abdulvahab Gazi türbesi, Hacı Hasan Baba Türbesi ve Sıdı Zeynep türbesidir.

Yörede üst üste kız çocuğu olup, erkek çocuk sahibi olmak isteyen aileler, Abdulvahap Gazi türbesine gidip, orda erkek çocuk dileğinde bulunurlar. Bu ziyaretlerin sonunda erkek çocuğu olanlar çocuğa Abdulvahab ismini, kız çocuğu olanlar ise Zeynep ismini verirler. Dileklerinin kabul olduğu zaman da bir kurban keserek dağıtırlar. Hacı Hasan Baba Türbesinde yapılan uygulamalardan bir tanesi; çocuğu olmayan kadın, türbe yanında bulunan dut ağacının etrafında üç defa döner. Ardından evden getirmiş olduğu kendisine ait bir kıyafet parçasını ağacın dalına bağlar ve dileğini diler, daha sonra ağacın toprağından bir avuç alarak arkasına bakmadan oradan uzaklaşır. Evine geldiği zaman ağacın kökünden almış olduğu toprağı duş alacağı kova içerisine koyarak o su ile duş alır (K.K.17, K.K.19, K.K.27).

Bu Türbede uygulanan bir başka uygulama ise türbenin arka tarafında küçük delikler oluşmuş duvar üzerine türbe etrafındaki taşın yapıştırılması yapıştırılırken dileğin dilenmesidir, Eğer taş yapışırsa dileğin olacağı inanılır (K.K.1).

1.1.1.1.1.3.Tıbbî Tedavi Yöntemleri

bilinmektedir. Ancak erkek konu olunca bu çarelerin başında tıbbi tedavi yöntemleri karşımıza çıkmaktadır (Örnek, 1995: 134).

Tıbbı tedavi anlamında yörede genel olarak gelişen teknoloji ve tıbbın sonucunda doktora gidilip tedavi olunur şeklinde yanıtlar alınmıştır (K.K.18, K.K.8, K.K.10, K.K.23).