Kültürel Turizmin Etkileri

Turizm sadece ekonomik bir faaliyet olmayıp, sosyal, kültürel, siyasal ve çevresel yönleri de olan, toplumu ve sosyal yapıyı etkileyen bir harekettir (Gürkan, 1996: 116).

1 Dünya Turizm Orgütü’nün 2010’da Santa Fe (Meksika)’da yaptığı toplantıda tanımlandığı şekliyle yaratıcı turizm; “Ziyaret edilen yerdeki insanlarla ve onların yaşayan kültürleriyle bağ kurma olanağı veren ya da güzel sanatlar, kültürel miras ya da bir yerin özel karakterine yönelik katılımcı bir öğrenme fırsatı sunan, böylelikle bir konuda özgün bir deneyim sağlayan bir gezi türüdür.”.

93 Turizmin yarattığı fırsatlar kadar doğal ve kültürel çevreye verdiği zararlar da bilinen bir gerçektir. Önlem alınmadığı takdirde turizm, kültür varlıklarının ve yerel yaşam biçiminin yıpranmasına, bozulmasına neden olarak yerel kültürün ve kültür mirasının ticari amaçlarla metalaşmasına, bir piyasa ürününe dönüşmesine, kültür ürünlerinin yozlaşmasına, yapaylaşmasına ve sıradanlaşmasına neden olabilir. Kültür gezginlerinin kültürün bozulmamış, özgün halini aradıkları gerçeğinden yola çıkarak, kültür turizmini hedefleyen tüm kesimlerin, kültür mirasının korunmasına yönelik işbirliği içinde bulunmalarının gerekliliği öne çıkmaktadır. Bu bağlamda, tarihi ve kültürel mirasın, somut ve somut olmayan ürünleriyle bir bütün olarak korunup yaşatılması, kültür turizminin öncelikli meselesi olarak öne çıkmaktadır. Ülke/bölge algısını ve rekabet gücünü artırmak, yerel ve bölgesel ekonomilere katkı sağlamak, gelişmiş bir kültür bilinci ile doğal ve tarihsel mirası geleceğe taşımak için kültür turizmi önemli bir tetikleyicidir (ÇEKÜL ve Tarihi Kentler Birliği, 2012: 3).

Kültürel Turizmin Olumlu Etkileri:

 Toplumsal barış ve çağdaşlaşmaya katkı sağlayabilir,

 Turizmden elde edilen ekonomik kazanç kültürel mirasın korunması için gerekli finansal desteği sağlamaya yardımcı olur,

 Bölgeye özgü doğal ve kültürel miras ile geleneklerin kültürel turizmin bir kaynağı olarak kullanılmasını sağlar,

 Kültürel turizm alternatif talep çeşitliliği yaratarak turizm kaynaklarının aşırı kullanımını önler,

 Kültürel turizmin müşterileri yüksek satın alma gücüne sahip olmaları nedeniyle bölge için yüksek katma değer sağlar,

 Halıcılık, bakırcılık, seramikçilik, dericilik, altın ve gümüş işçiliği gibi yok olmakta olan el sanatlarını canlandırır ve geliştirir,

 Halk dansları ve folklor değerlerinin araştırılmasına ve gelişmesine yardımcı olur,

 Kapalı bir etnik çevreden açık topluma dönüşmeye yardımcı olur,

 Mevcut tarihi yöre, anıt ve yapıların restorasyonu ve iyileştirilmesine neden olur,

 Eski yapıların yeni kimlikleriyle yaşamalarına ve değerlendirilmelerine olanak sağlar,

 Kırsal bölgelerin kentleşmesini hızlandırır,

 Aile yapısı ve kadın hakları konusunda birtakım olumlu değişimlere yardımcı olabilir,

 Toplum bireylerinin daha önce sahip olmadığı yeni eğlence ve boş zaman alışkanlıklarını yaratabilir,

 Bölge halkının temizlik bilincinin gelişmesine katkıda bulunabilir,

 Bölgede sivil toplum kuruluşları, koruma ve yardım dernekleri gibi yeni toplumsal kurumların ortaya çıkmasına etki edebilir,

 Elde edilen gelir nedeniyle bölge halkının kendi tarih ve kültür değerlerine sahip çıkmak istemesine yol açabilir,

 Hem bölge halkının hem de seyahat etme amacında olan potansiyel turistlerin kendi ana dillerinden başka ikinci bir dili öğrenmelerine araç olabilir. Farklı bir dilin öğrenilmesi iletişimi kolaylaştırabileceği gibi farklı kültürler hakkında doğrudan bilgi alınmasına da yardımcı olacaktır,

 Turist gönderen ülkeler açısından aile bağlarını güçlendirici bir rol oynamaktadır

(Gürkan, 1996: 116-118; Kozak vd., 2001: 96-97; Akgül, 2004: 218; Doğan, 2004: 136-141; Emekli, 2006: 57; Özmen, 2007: 34-36; Baykan, 2007: 115-135;

Usal, 2010: 15-19; Ratz, 2011).

95 Kültürel Turizmin Olumsuz Etkileri:

 Geleneksel sanat tarzlarının değişmesi,

 Dinsel inanç ve davranışların değişmesi ve sömürü aracı haline gelmesi,

 Ahlaki değer ve davranışların değişmesi, maddeci ve ticarileşen kültüre dönüşmesi,

 Yerel halkın yabancıların yaşam biçimlerinin benimsemesi,

 Yabancı sözcüklerin yerel halkın dilindeki oranının artması ile dilin değişmesi,

 Turizme bağlılık ve turizmin, yerel halkın kendi kültürünün bir parçası haline gelmesi,

 Turistlerin aşırı alan kullanımı ile yerel halkın yerini değiştirmesine, aşırı kalabalığa, trafik ve çöp sorununa, gürültüye, doğal ve kültürel varlıklar gibi kaynakların kapasitesinden fazla kullanımına,

 Çekim yeri imajının bayağılaşması ve ucuz ülke imajı,

 Sömürülmüşlük duygusunun oluşması,

 Yerel kültürün, ziyaretçiler tarafından acayip bir adet veya eğlence olarak görülmesiyle yerel halkın kültürel övünçlerinin kaybolması,

 Ziyaretçilerle ev sahipleri arasında ırksal gerginlikler,

 Kumar, fahişelik, dilencilik, alkol, çocuk istismarı ve diğer aşırılıklar gibi istenmeyen faaliyetler,

 Yerli halkın, turistler tarafından kullanılan lüks ve ithal mallara imrenmesi ve talep göstermesiyle taklit kültürün doğması,

 Sosyo-ekonomik seviyelerdeki farklılıklar nedeniyle yerel halkın sömürülmüşlük duygusuna kapılması,

 Yabancı korkusu (Xenophobia): Özellikle ucuz paket turlarla gelen kitleler turistlerin dükkânlarda, pazar yerlerinde yerel halka göre önceliğe sahip

olmaları, cami, kilise ve diğer tapınakları ibadet sırasında dolaşmaları, yoğun mevsimde caddeleri, ulaşım araçlarını doldurmaları ya da turistler yüzünden bazı plajların yerel halka yasaklanması gibi olaylar gerginliğe neden olmaktadır. Bazı toplumlarda bu tür olaylar “yabancı korkusu” denilen rahatsızlığa dönüşmektedir. Aşırı kalabalıklaşmanın meydana getirdiği tıkanıklık yerel halkın hoşnutsuzluğunu artırmaktadır (Usal, 1989: 19; Gürkan, 1996: 118-119;

Özgüç, 1998: 193; Kozak vd., 2001: 98-102; Yüksel vd., 2002: 173-177; Doğan, 2004: 131-136; Akgül, 2004: 220-223; Avcıkurt, 2007: 68-69; Meydan vd., 2007: 43; Özmen, 2007: 37-38; Baykan, 2007: 115-135; Ratz, 2011).

Kültürel turizm kavramı aynı zamanda kendi içinde koruma kavramını da barındırmaktadır. Koruma bilincinin yerleştirilmesine katkı sağlayacak faaliyetlerin başında; kültürel varlıklara sahip çıkmanın, insanın kendisine ve geçmişine olan saygısının bir ifadesi olduğunun hatırlatılması gelmektedir. Kültür turizmi sürdürülebilirlik ilke ve politikaları temel alınarak geliştirilemezse, toplum kültürünü olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu nedenle iyi planlanma ve yerel toplumun öz değerlerini zedelemeyen bir gelişim sağlanmalıdır (Meydan vd., 2007:

44). Araştırma alanındaki olumlu ya da olumsuz değişimlerin izlenmesiyle Beypazarı halkı için etkilerinin ortaya konması önem arzetmektedir.