Araştırmanın temel amacı, Beypazarı ilçesine yönelik turizm talebi kapsamında kültürel turizm faaliyetlerinin yapısının belirlenmesidir. Turizm ve rekreasyon hareketleri için ortamlar sağlayan alanlarda, baskı yaratılarak bozulma sürecinin yaşanmaması için doğru ve yerinde planların yapılması gereklidir. Bu aşamada sürdürülebilirlik ilkelerinin göz önüne alınarak alanların sahip olduğu doğal, sosyal ve kültürel özelliklerine bağlı olarak yapılan potansiyel tespit çalışmalarında doğru alanların seçilmesi ve değerlendirilmesi önemlidir. Bu bağlamda;
- Bütün coğrafi mekânlar turizm arzına uygun mudur?
- Turizmin her yere nüfuz etmesi gerekli midir?
- Turizm için hangi yerler seçilmeli ve ayrım nasıl yapılmalı?
Sorularının irdelenmesi gerekmektedir.
Araştırma alanını Beypazarı ilçe merkezi ve yakın çevresi oluşturmaktadır. Mekânsal ve alansal kapsam olarak 3000 geleneksel konutla birlikte han, hamam, cami gibi tarihi
yapılarla eski çarşının bütünlük oluşturduğu Beypazarı tarihi kent dokusu ile İnözü Vadisi Arkeolojik ve Doğal Sit Alanı’ndan oluşmaktadır. Ayrıca mevcut fiziksel çevrenin yanı sıra yörenin sosyokültürel özellikleri de çalışmanın kapsamını oluşturmakta olup, bu kapsamda ilçede yaşayanlar, turizmden doğrudan ya da dolaylı kazanç sağlayanlar ile Beypazarı’nı ziyaret eden ziyaretçiler araştırma kapsamındadır.
İlçenin idari yüzölçümü 1.868 km² ve rakımı 675 m dir. Kent merkezi ise 11 mahalleden oluşmaktadır. Merkez dışında büyükşehir yasasından önce 3 beldesi (Karaşar, Kırbaşı ve Uruş) ve 65 köyü olmak üzere toplam 68 kırsal mahallesi vardır.
Beypazarı’nın İç Anadolu ile Batı Karadeniz Bölgesi arasında geçiş konumunda olması iklim ve vejetasyonda da etkili olmuştur. Kuzeyinde yer alan dağlık bölge, Karadeniz ikliminin tam olarak hüküm sürmesine izin vermemekte, ancak buna karşın bozkır olan güney bölümünde ise İç Anadolu iklim özellikleri görülmektedir. Bu nedenle yerleşimde hem İç Anadolu hem de Batı Karadeniz Bölgeleri’nin bitki örtüsüne rastlanmaktadır. İstanbul-Bağdat yolunun Beypazarı’ndan geçmesi ve Beypazarı’nın İpek Yolu üzerinde bulunması tarih boyunca kentin ticari bakımdan canlı kalmasını ve yerleşimin kesintisiz olmasını sağlamıştır. Ayrıca mevcut fiziksel çevrenin yanı sıra yörenin sosyokültürel özellikleri de çalışmanın materyalini oluşturmaktadır.
Beypazarı ilçesinde turizm olgusunu incelemek için turizmin gelişim sürecini incelemek gerekmektedir. 1994 yılından itibaren hazırlık evresi geçiren Beypazarı ilçesinde turizmin ortaya çıkış süreci 2000 yılına denk gelmektedir. 1994 yılında dönemin belediye başkanı olan İbrahim Demir Kültür Bakanlığı ile ortak bir proje hazırlamışlardır. Proje kapsamında Alaaddin Sokaktaki konak tarzındaki Beypazarı evlerinden 14 tanesine yönelik bir çalışma yapılmıştır. Kültür Bakanlığı 14 konağı baştan sona restore ederek Beypazarı’na kazandırmıştır. Restore edilen konaklar sonraki çalışmalara örnek olmuştur. Proje çalışmaları sonucunda sokağın çehresi tamamen
39 değişmiş, cazibe kazanmış ve hoş bir görselliğe sahip olmuştur. Hatta tanıtım çalışmalarındaki katalog çekimlerinde Beypazarı evlerinin tanımında bu sokak sembol olmuştur.
1999 yılındaki seçimde Beypazarı Belediye Başkanlığı el değiştirerek Mansur Yavaş belediye başkanı olmuş ve çalışmalara kaldığı yerden devam etmiştir. Daha önceki çalışmalara ilaveten özel firmalarla sponsorluk anlaşmaları yaparak çalışmaları sürdürmüştür. Bu kapsamda Çayırhan’da termik santral ve maden işletmeciliği yapan Ciner Holding grubundan destek alınmıştır. Restore edilen mekân sayısı 500’e ulaşmıştır. Esasen sınırlı kullanımı ve âtıl durumdaki konaklar lokanta, pansiyon, gıda ve hediyelik eşya satan mekânlara dönüştürülmüş ve turizme kazandırılmıştır.
Dönemin Belediye Başkanı Mansur Yavaş ayrıca bilim insanları, bürokratlar, Ankara’da bulunan yabancı misyon temsilcilerini Beypazarı’na davet ederek ilçenin tanınırlığını artırmıştır. ÇEKÜL Vakfı gibi vakıflarla çalışılmış ve Tarihi Kentler Birliği’ne üyelik gerçekleştirilmiştir. Özellikle medya desteğini arkasına alarak ilçenin tanınırlığı yüksek düzeyde tutmaya çalışmıştır.
Beypazarı Belediye Başkanının çalışmaları yanında Beypazarı Kaymakamı Nevzat Daştan da çalışmalara destek vermiş ve özellikle el sanatlarının geliştirilmesine katkı sağlamıştır. Daha önce görev yaptığı Siirt’in Kurtalan ilçesindeki halı - kilim atölyelerinin benzerini Beypazarı’na taşımıştır. Bu alanda başta halı - kilim dokumacığı olmak üzere telkâri işlemeciliği, yün battaniye, tekstil dokumacılığı, bindallı, telkırma gibi yerel el sanatlarına yönelik kurslar açarak ustaların çoğalmasını sağlamıştır.
Alanında zaten belli bir marka olmasına rağmen ancak sınırlı bir üretimi olan telkâri sanatı daha da gelişerek hakettiği konuma ulaşmıştır.
Festival organizasyonları, sergiler, davetler ve folklor gösterileri gibi etkinliklerle
Beypazarı’nın yerel yöneticileri gündemi sürekli olarak canlı tutmaya çalışarak Beypazarı’na yönelik ziyaretleri arttırmışlardır.
Mekânsal gelişmelerin yanı sıra yeme içme alanında da önemli gelişmeler olmuştur. İlçe halkının kendi ihtiyaçları için ürettikleri kuru, güveç, tarhana, yaprak sarma, lokum ve reçel gibi yiyeceklerin üretimi ekonomik değer kazanarak ziyaretçilere satılmaya başlanmıştır. Yaşanan gelişmeler sonucunda turizmin varlığı pek çok kişi için geçim kaynağı haline gelmiştir.
Turizm alanındaki yaşanan gelişmeler sonucunda Beypazarı’nda yaşayanlar, paydaşlar ve ziyaretçiler de dahil olmak üzere turizmden beklentiler artmıştır. Bu beklentiler doğrultusunda Beypazarı’na ait kaynakların bilinmesi ve amaçlar doğrultusunda en ideal oranda yönlendirilmesi gereği ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda;
- Beypazarı ilçesindeki turizmdeki konumunun tam olarak ortaya konması açısından mevcut durumun belirlenmesi,
- İlçedeki kültürel turizm potansiyelinin tespiti açısından mevcut kaynakların neler olduğunun belirlenmesi,
- Gerekli önlemler alınmadığı takdirde turizm var olduğu ortamı tüketen, kirleten ve neticede ortamı terkedebilen bir olguya sahiptir. Bu nedenle gerekli önlemlerin alınması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması son derece önemlidir.
Fiziksel alandaki sürdürülebilir gelişime ait ilkelerin ortaya konması,
- Turizmin fiziksel boyutu yanında kültürel boyutu da çok önemlidir. Otantik yapısının korunarak sürdürülmesi kültürel turizmin devamlılığı için elzemdir.
Kültürel turizme ait sürdürebilirlik ilkelerin ortaya konması ve korunması, - Gelecek için, alanı oluşturan tüm değerlerin kültürel turizm yapısı içinde yerini
nasıl alabileceğinin irdelenmesi de çalışmanın amacını belirlemede önemlidir.
41 Yukarıdaki sorgulamalar ışığında, Beypazarı ilçesindeki doğal, sosyal ve kültürel turizm kaynaklarına yönelik potansiyelin tespit edilmesi, turizm kaynaklarına yönelik sorgulamanın yapılarak turistler, yerel halk ve paydaşlara yönelik optimum kullanım olanaklarına yönelik önerilerde bulunulması çalışmanın amacını oluşturmaktadır.
Beypazarı ilçesindeki gerçekleştirilen ancak Türkiye’deki diğer alanlarda benzer nitelikteki çalışmalara yöntem ve elde edilecek sonuçlar itibariyle yeni açılımlar getireceği beklenmektedir. Araştırma sürecinde yapılan çalışmalar ve elde edilen sonuçların ulusal, bölgesel, yerel ve karar vericiler ile araştırmacılara ve uygulayıcılara yol göstereceği umulmaktadır.