Kureyşîler, Beytullah’ı yıkıp yeniden yapacakları zaman; toplanan bağışlarla sağlanan yapı malzemesinin yetersizliği yüzünden, Beytullah’ın Hicr tarafındaki eski temelini dışarıda bırakıp duvarı biraz içeriden çekmek suretiyle, kısaltmak ve daraltmak zorunda kaldılar.189
Kâbe’nin eski temeline göre: Şam tarafından dışarıda bırakılan ve Kâbe’ye dahil bulunan Hicr kısmının190 eni altı arşın,191 veya altı arşın bir karış,192 ya da yedi arşın193 veya yedi arşına yakın olup;194 Kureyşliler inşaattan artacak malzemelerle eski temel üzerinden çektirecekleri yarım daire duvarla, hem burasının Kâbe’ye dahil bulunduğunu belirlemek, hem de tavanın bu duvarın dışından yapılmasını sağlamak istediler.195
Kâbe’nin kapısı, İbrahim Aleyhisselamla Cürhüm ve Amalikalar devrin-den beri, yer seviyesinde idi.196
184 Ýbn Ýshak, Ýbn Hiþam, 4/58, Vâkýdî, Megâzî, 2/844, Ezrakî, 2/122, Ahmed b. Hanbel, 4/31, Buhârî, Sahîh, 1/36, 5/98, Belâzurî, Fütûh, 1/48, Nesâî, 5/204.
185 Ýbn Ýshak, Ýbn Hiþam, 4/58, Ahmed b. Hanbel, 4/32.
186 Ahmed b. Hanbel, 2/238, Buhârî, Sahîh, 1/36 8/38.
187 Ahmed b. Hanbel, 4/32, Buhârî, Sahîh, 1/36, 8/38.
188 Ýbn Ýshak, Ýbn Hiþam, 4/58, Vâkýdî, Megâzî, 2/844, İbn Sa’d, 2/137, Ahmed b. Hanbel, 4/31-32, Buhârî, Sahîh, 1/35, Nesâî, 5/206.
189 Abdurrezzak, 5/104, Ezrakî, 1/163, 315, Ahmed b. Hanbel, 6/239, Buhârî, Sahîh, 2/156, İbn Mâce, 2/985, Dârimî, 1/382, Nesâî, 5/216, Zehebî, Târîh, s. 71, İbn Kesîr, Bidâye, 2/303.
190 İbn Kesîr, Bidâye, 2/303.
191 Ahmed b. Hanbel, 6/179, Müslim, 2/970, İbn Kesîr, Bidâye, 2/303.
192 Ezrakî, 1/163, Zehebî, Târîh, s. 71, Diyarbekrî, 1/115.
193 Abdurrezzak, 5/104, İbn Kesîr, Bidâye, 2/303, Diyarbekrî, 1/115.
194 Abdurrezzak, 5/128, İbn Sa’d, 1/147, Müslim, 2/972.
195 Ezrakî, 1/163, Diyarbekrî, 1/115.
Kureyşliler; Beytullah’ı yeniden yapmaya kalktıkları zaman,197 Ebu Huzeyfe b. Mugîre:
“Ey kavmim!198 Kâbe’nin kapısını yerden yüksek yapınız!199 Zeminini de toprakla doldurunuz.200 İçine, ne sel suları girebilsin,201 ne de mer-divensiz çıkılabilsin!
Ona, ancak sizin istediğiniz kimse girsin! İstemediğiniz kimse girmek isterse, aşağı itiveriniz!” dedi, öyle yaptılar.202
Bunun için, Kureyşliler Kâbe’nin kapısını dört arşın bir karış yüksekten koydular.
Kâbe’nin içinden zeminini de bu yüksekliğe kadar, toprakla doldurdular.203
Hz. Âişe der ki:
“Ben, Beytullah’ın içine girip orada namaz kılmayı arzu ederdim. Resûlullah Aleyhisselam, elimden tutup beni Hicr’e koydu ve: ‘Beytullah’a girmek istediğin zaman, Hicr’de namaz kıl! Muhakkak ki, orası Beytullah’tan bir parçadır.
Fakat, senin kavmin Kâbe’yi yaptıkları zaman, kısalttılar da orayı Beytullah’tan çıkardılar’ buyurdu.204
‘Yâ Rasûlallah! Sen onu İbrahim’in temelleri üzerine çevirsen ya?’ dedim.205
Resûlullah Aleyhisselam:
‘Eğer kavmin Cahiliye devrinden ve küfürden yeni kurtulmuş olmasay-dı, Kâbe’nin birikmiş malını Allah için harcar da, kapısını yerden yapar, Hicr’de bırakılmış olan kısmını ona katardım.206
Kâbe’ye, doğu ve batı tarafından da, yer seviyesinde iki kapı koyardım.207
Oradan girerler, şuradan çıkarlardı’ buyurdu.208
197 Ezrakî, 1/163, Diyarbekrî, 1/115.
198 Belâzurî, Fütûh, 1/53, Diyarbekrî, 1/115.
199 Ezrakî, 1/163, Belâzurî, Fütûh, 1/52-53, Diyarbekrî, 1/115.
200 Ezrakî, 1/163.
201 Ezrakî, 1/163, Zehebî, Târîh, s. 71-72, Diyarbekrî, 1/115.
202 Ezrakî, 1/163, Belâzurî, Fütûh, 1/54, Diyarbekrî, 1/115.
203 Ezrakî, 1/164.
204 Ezrakî, 1/312, Ahmed b. Hanbel, 6/92-93, Ebu Dâvud, 2/214, Tirmizî, Sünen, 3/225, Nesâî, 5/219.
205 Mâlik, 1/363, Ahmed b. Hanbel, 6/113, Müslim, 2/969, Nesâî, 5/214.
206 Müslim, 2/969.
207 Abdurrezzak, 5/104, 128, Ahmed b. Hanbel, 6/179, Ezrakî, 1/311, Nesâî, 5/216.
208 Abdurrezzak, 5/104, İbn Sa’d, 1/147, Buhârî, Sahîh, 2/156-157, Müslim, 2/969-970, İbn Kesîr, Bidâ-ye, 2/304.
‘Kavminin, Kâbe kapısını ne için yükseğe kaldırdığını da bilir misin?’ diye sordu.209 ‘Hayır! Bilmiyorum!’ dedim.210
‘Bunu, kavmin istediklerini içeri almak, istemediklerine engel olmak için yaptılar.211
Güya, Kâbe’nin şerefini gözetmek üzere, dilediklerinden başka kimse oraya girmesin diye, merdivenini yükselttiler.
Kâbe’ye girmesini istemedikleri bir kimseyi, merdivenden çıkmakta ser-best bırakırlar, kapıya kadar çıkıp tam içeri gireceği sırada ise merdivenden aşağı itiverirlerdi de, adamcağız düşer giderdi!’ buyurdu.”212
Amr b. Hüzelî de, bu husustaki müşahedelerini şöyle anlatır:
“Ben, Kureyşlilerin Cahiliye devrinde Beytullah’ı, Pazartesi ve Perşembe günleri açtığını gördüm.
Kâbe’nin kapıcıları, kapısının önüne otururlardı.
Kâbe’ye girmesini istemedikleri bir kimse merdivenden yukarı doğru çıkınca, onu hemen itip aşağı düşürürlerdi.
Bazan, düşürülen adamın sakatlandığı, öldüğü de olurdu.”213
Kâbe Duvarlarının Örülüşü ve Hacerü’l-Esved Üzerinde Çıkan
Anlaşmazlığın Peygamberimiz Aleyhisselam Tarafından Giderilişi
Kureyşliler; Kâbe’nin duvarlarını bir sıra taş, bir sıra da ahşap bağlama kirişleriyle örerek yükselttiler.214
Ahşap bağlama kirişleri, altlı üstlü taş sıralarının aralarına konulmakta idi.215
Duvarlar örülüp Hacerü’l-Esved’in konulacağı yere ulaşıldığı zaman, Kureyş kabileleri arasında anlaşmazlık çıktı.216
Her kabile:
209 Abdurrezzak, 5/128, İbn Sa’d, 1/147, Ezrakî, 1/311, Buhârî, Sahîh, 2/156, Müslim, 2/973, İbn Mâce, 2/985, Dârimî, 1/382.
210 Abdurrezzak, 5/128, İbn Sa’d, 1/147, Ezrakî, 1/311, Müslim, 2/972.
211 Buhârî, Sahîh, 2/156, Müslim, 2/973, Dârimî, 1/382.
212 Abdurrezzak, 5/311, İbn Sa’d, 1/147, Ezrakî, 1/311, Müslim, 2/972.
213 Ezrakî, 1/174.
214 Ezrakî, 1/163, Zehebî, Târîh, s. 71-72, Diyarbekrî, 1/115, Halebî, 1/235.
215 Ezrakî, 1/163, Diyarbekrî, 1/115.
216 Ýbn Ýshak, Ýbn Hiþam, 1/209, Abdurrezzak, 5/319, İbn Sa’d, 1/146, Belâzurî, Ensâb, 1/99, Taberî, Tâ-rîh, 2/201, Mes’ûdî, Mürûc, 2/278, Sa’lebî, s. 53, İbn Cevzî, 1/146, İbn Esîr, Kâmil, 2/45, İbn Seyyid, 1/52, Zehebî, Târîh, s. 72, İbn Kesîr, Bidâye, 2/303, İbn Haldun, Târîh, c. 2, ks. 2, s. 5-6.
“Onu yerine koymaya biz daha lâyıkız!”217
“Onu yerine koymayı biz üzerimize alacağız!” dedi.218
Kureyşlilerden bir kabile:
“Onu yerine biz koyacağız!” dediği zaman, başka bir kabile: “Hayır! Onu yerine biz koyacağız!” diyerek direndi.219
Her kabile, onu tek başlarına kaldırıp yerine koymak istediler.220
Söz çoğaldı.
İş kıskançlığa ve ihtirasa dönüştü.
Aralarında sert tartışma ve çekişmeler başladı. Abdi Menaf ve Zühre oğulları:
“Hacerü’l-Esved’in yeri, yapımı, bize düşen duvarın içindedir!” dedi. Teym ve Mahzum kabileleri de:
“O, bize düşmüş olan duvardadır!” dedi. Diğer kabileler ise:
“Rükn, üzerinde kura çektiğimiz hususlardan değildir!” dediler.221
Sonunda, her biri bir tarafa dağıldılar.
Abduddar oğulları, ortaya içi kanla dolu bir çanak getirdiler ve Adiyy b. Ka’b oğullarıyla birlikte, ölünceye kadar çarpışmak üzere anlaşma yaptılar ve çarpışmaya hazırlandılar.
Andlarını sağlamlaştırmak için de, ellerini o kanla dolu çanağın içine soktular!
Bundan dolayı, onlara “Kan yalayıcı” adı takıldı. Kureyşliler, bu iş üzerinde dört veya beş gece durdular.
O zaman, Kureyşlilerin en yaşlısı olan222 Ebu Ümeyye b. Mugîre, b. Abdullah, b. Ömer, b. Mahzum:
“Ey kavmim! Biz ancak iyilik istiyoruz, kötülük istemiyoruz. Siz bu hususta birbirinize karşı kıskançlık yarışına girmeyiniz.
Çünkü, siz anlaşmazlığa düştüğünüz zaman, işleriniz dağılır da sizdeki-ne sizden başkaları göz dikerler!” dedi.223
217 İbn Sa’d, 1/146.
218 Yakubî, 2/19.
219 Zehebî, Târîh, s. 77.
220 Ýbn Ýshak, Ýbn Hiþam, 1/209, Taberî, Târîh, 2/201, Sa’lebî, s. 53, İbn Esîr, Kâmil, 2/45, İbn Seyyid, 1/52, Zehebî, Târîh, s. 67, İbn Kesîr, Bidâye, 2/303.
221 Ezrakî, 1/163.
222 Ýbn Ýshak, Ýbn Hiþam, 1/209, Taberî, Târîh, 2/201, Sa’lebî, s. 53, İbn Cevzî, 1/146, İbn Esîr, Kâmil, 2/45, İbn Seyyid, 1/52, İbn Kesîr, Bidâye, 2/303, Halebî, 1/235.
Bunun üzerine, Kureyşliler Mescid-i Haram’da toplanarak aralarında konuştular, birbirlerine karşı insafa geldiler.224
Ebu Ümeyye b. Mugîre:
“Ey Kureyş cemaati! Aranızda anlaşamadığınız bu işte, Mescid’in şu kapısından ilk girecek olanı, aranızda hakem yapınız! Aranızdakini, o hal-letsin!”225 diyerek Mescid-i Haram’ın Beni Şeybe kapısına işaret etti.226
Kureyşliler:
“Razıyız ve onun vereceği hükme boyun eğeceğiz!” dediler.227
O sırada, üzerinde siyah, beyaz çizgili A’râb işi ince ihramı bulunduğu halde,228 Mescid-i Haram’ın Benî Şeybe kapısından229 içeriye ilk giren, Peygamberimiz Muhammed Aleyhisselam oldu!
Kureyşliler, onu görür görmez: “İşte, el-Emîn! Razıyız ona!” dediler.
Peygamberimiz Aleyhisselam yanlarına varınca da; Hacerü’l-Esved’i yerine koymak hususunda aralarında çıkan anlaşmazlığın halli için kendi-sini hakem yaptıklarını, vereceği hükmü kabul edeceklerini bildirdiler.230
Kureyşliler; Peygamberimiz Aleyhisselama, daha vahiy ve peygamberlik gelmeden önce, el-Emîn adını takmışlardı.231
Çünkü; Peygamberimiz Aleyhisselam daha gençlik çağında iken, yiğitlik ve insanlık bakımından kavminin en üstünü, ahlâk güzelliği bakımından en seçkini, soyluluk bakımından en şereflisi idi.
Konuya komşuya karşı insanların en iyi davrananı, sâkinlik ve yumuşak huylulukta en ulusu idi.
Doğru sözlülük ve güvenilirlikte insanların en başta geleni, insanları alçaltan kötülüklerden de en uzak bulunanı idi.
224 Ýbn Ýshak, Ýbn Hiþam, 1/209, Taberî, Târîh, 2/201, Sa’lebî, s. 53, İbn Seyyid, 1/52, Zehebî, Târîh, s. 67, İbn Kesîr, Bidâye, 2/303, Halebî, 1/235.
225 İbn İshak, İbn Hişam, 1/209, Ezrakî, 1/163, Belâzurî, Ensâb, 1/100, Taberî, Târîh, 2/201, Sa’lebî, s. 53, İbn Esîr, Kâmil, 2/45, İbn Seyyid, 1/52, Zehebî, Târîh, s. 67, İbn Kesîr, Bidâye, 2/303, Halebî, s. 236.
226 Belâzurî, Ensâb, 1/100, Halebî, 1/236.
227 İbn Sa’d, 1/146, Ezrakî, 1/164.
228 Abdurrezzak, 5/319.
229 İbn Sa’d, 1/146, Mes’ûdî, Mürûc, 2/278, Ýbn Hacer, Metâlib, 4/181.
230 Ýbn Ýshak, Ýbn Hiþam, 1/209, İbn Sa’d, 1/146, Ezrakî, 1/164, Belâzurî, Ensâb, 1/99, Taberî, Târîh, 2/201, Ebu Nuaym, Delâil, 1/176-177, Sa’lebî, s. 53, İbn Cevzî, 1/147, İbn Esîr, Kâmil, 2/45, İbn Seyyid, 1/52, Zehebî, Târîh, s. 67, İbn Kesîr, Bidâye, 2/303, Diyarbekrî, 1/115, Halebî, 1/236.
231 Ýbn Ýshak, Ýbn Hiþam, 1/210, Abdurrezzak, 5/319, Taberî, Târîh, 2/201, Ebu Nuaym, Delâil, 1/176, İbn Cevzî, 1/147, İbn Esîr, Usdu’l-gâbe, 1/24.
Yüce Allah, her iyiliği, her üstün meziyeti onda toplamıştı. Bunun için, kavmi arasında en çok el-Emîn diye anılırdı.232
Peygamberimiz Aleyhisselam, Kureyşlilere: “Haydi, bana bir örtü getiriniz!” buyurdu.
Hacerü’l-Esved’i eliyle tutup, getirilen örtünün içine koydu.233
“Beytullahın dört duvarını yıkıp üzerlerine almış bulunan dört kabile topluluğundan birer adam gelsin!” buyurdu.234
1) Utbe b. Rebia, 2) Ebu Zem’a,
3) Ebu Huzeyfe Velid b. Mugîre,
4) Kays b. Adiyy veya Âs b. Vâil geldiler.235
Peygamberimiz Aleyhisselam, onlara:
“Sizden her biriniz kabilesi adına, örtünün birer ucundan tutsun ve sonra da, hep birden onu yukarı doğru kaldırınız!” buyurdu.236
Abdi Menaf oğulları adına, Utbe b. Rebia örtünün bir ucunu; Kabilesi adına Ebu Zem’a örtünün ikinci ucunu;
Kabilesi adına Ebu Huzeyfe Velid b. Mugîre örtünün üçüncü ucunu; Kabilesi adına Kays b. Adiyy veya Âs b. Vâil örtünün dördüncü ucunu tuttu.237 Hep birden kaldırdılar.
Peygamberimiz Aleyhisselam, Hacerü’l-Esved’i, konulacağı yerin hizası-na gelince örtünün içinden alıp, kendi eliyle yerine yerleştirdi.238
Peygamberimiz Aleyhisselam; Hacerü’l-Esved’i Kâbe duvarındaki yerine koyduğu ve onu sıkılaştırıp sağlamlaştırmak gerektiği zaman, Necidli bir
232 Ýbn Ýshak, Ýbn Hiþam, 1/194, İbn Sa’d, 1/121, Ebu Nuaym, Delâil, 1/170, Beyhakî, Delâil, 2/30, İbn Kesîr, Bidâye, 2/286-287.
233 Ýbn Ýshak, Ýbn Hiþam, 1/209, Taberî, Târîh, 2/201, Sa’lebî, s. 53, İbn Cevzî, 1/147, İbn Esîr, Kâmil, 2/4, İbn Seyyid, 1/52, Zehebî, Târîh, s. 67, İbn Kesîr, Bidâye, 2/303, Diyarbekrî, 1/115, Halebî, 1/236.
234 Ezrakî, 1/172, Halebî, 1/236.
235 İbn Sa’d, 1/146, Ezrakî, 1/164, Mes’ûdî, Mürûc, 2/279, İbn Haldun, Târîh, c. 2, ks. 2, s. 6.
236 Ýbn Ýshak, Ýbn Hiþam, 1/209, İbn Sa’d, 1/146, Yakubî, 2/19-20, Taberî, Târîh, 2/201, Mes’ûdî, Mü-rûc, 2/279, İbn Esîr, Kâmil, 2/45, İbn Seyyid, 1/52, Zehebî, Târîh, s. 67, İbn Kesîr, Bidâye, 2/303, Halebî, 1/236.
237 İbn Sa’d, 1/146, Ezrakî, 1/164, Yakubî, 2/19-20, Mes’ûdî, Mürûc, 2/279.
238 Ýbn Ýshak, Ýbn Hiþam, 1/209-210, Abdurrezzak, 5/319, İbn Sa’d, 1/146, Ezrakî, 1/164, Belâzurî, Ensâb, 1/99, Yakubî, 2/20, Taberî, Târîh, 2/201, Mes’ûdî, Mürûc, 2/279, Ebu Nuaym, Delâil, 1/176, Beyhakî, Delâil, 2/57, Sa’lebî, s. 53, İbn Cevzî, 1/147, İbn Esîr, Kâmil, 2/45, İbn Seyyid, 1/52, Zehebî, Târîh, s. 67, İbn Kesîr, Bidâye, 2/303, İbn Haldun, Târîh, c. 2, ks. 2, s. 6, Diyarbekrî, 1/115, Halebî, 1/236.
adam239 gidip bir taş getirmiş,240 Peygamberimiz Aleyhisselama uzat-mıştı.241
Hz. Abbas:
“Hayır!” dedi ve onu uzaklaştırdı, Kendisinin getirdiği taşı uzattı. Peygamberimiz Aleyhisselam da, Hacerü’l-Esved’i onunla sağlamlaştırdı. Necidli adam, kendisinin uzaklaştırıldığına kızdı.
Peygamberimiz Aleyhisselam da, ona:
“Bizden olmayan kişi, Beytullah’ı bizimle birlikte yapamaz!” buyurdu.242
Bunun üzerine, Necidli:
“Şaşılır o kavmin haline ki, kendileri şeref, akıl ve servet sahibi olduk-ları halde, yaşça en küçüklerini, servetçe en fakirlerini en şerefli işlerinin başına geçirdiler, kendilerine reis yaptılar!
Olanca üstünlüklerine rağmen, ona sanki hizmetçi oldular!
Fakat, vallahi o onlara galip gelecek,243 hâkim olacak,244 onların top-luluklarını dağıtacak,245 rızıklarını aralarında bölüştürecektir!246
Siz, yaşça en küçüğünüze, malca en fakirinize güvendiniz ve şu en şerefli işinize onu vekil ettiniz!?247
Bundan sonra, onun hal ve şanı yücelecek, haberi pek büyük olacaktır!” dedi.248
Sanıldığına göre, Necidli adam,249 insan suretine girmiş250 şeytandı.251
Kâbe Yüksekliğinin On Sekiz Arşına Çıkarılışı
Hacerü’l-Esved Peygamberimiz Aleyhisselam tarafından yerine yerleşti-rildikten sonra, üzerine duvar örüldü.252
239 İbn Sa’d, 1/164, Ezrakî, 1/164, Belâzurî, Ensâb, 1/100, Diyarbekrî, 1/115, Halebî, 1/237.
240 Belâzurî, Ensâb, 1/100.
241 İbn Sa’d, 1/146, Ezrakî, 1/164, Diyarbekrî, 1/115, Halebî, 1/237.
242 İbn Sa’d, 1/146, Diyarbekrî, 1/115.
243 İbn Sa’d, 1/146, Ezrakî, 1/164, Mes’ûdî, Mürûc, 2/279, Halebî, 1/237.
244 Mes’ûdî, Mürûc, 2/279.
245 Halebî, 1/237.
246 İbn Sa’d, 1/146-147, Ezrakî, 1/164, Mes’ûdî, Mürûc, 2/279, Halebî, 1/237.
247 Belâzurî, Ensâb, 1/100.
248 Mes’ûdî, Mürûc, 2/279.
249 İbn Sa’d, 1/147, Ezrakî, 1/164, Belâzurî, Ensâb, 1/100, Mes’ûdî, Mürûc, 2/279, Süheylî, 2/281, Hale-bî, 1/237.
250 Süheylî, 2/281.
251 İbn Sa’d, 1/147, Ezrakî, 1/164, Belâzurî, Ensâb, 1/100, Mes’ûdî, Mürûc, 2/279, Süheylî, 2/281, Hale-bî, 1/237.
252 Ýbn Ýshak, Ýbn Hiþam, 1/210, Sa’lebî, s. 53, İbn Cevzî, 1/147, İbn Esîr, Kâmil, 2/45, İbn Seyyid, 1/52, Zehebî, Târîh, s. 67, İbn Kesîr, Bidâye, 2/303, Diyarbekrî, 1/115.
Kâbe’nin tavanına kadar ahşap bağlama kiriş sıraları on beş, taş sıraları da on altı oldu.253
Kureyşîler; Kâbe’nin, kendilerinden önce dokuz arşın olan yüksekliğine dokuz arşın daha eklediler.254
Böylece, Kâbe’nin yerden tavana kadar yüksekliği on sekiz arşını buldu.255
Kâbe’nin Tavanlanışı
Kâbe’nin duvarları, bir sıra taş, bir sıra ahşap bağlama kirişleriyle örülüp tavan seviyesine yükseltildiği zaman, Rum marangoz Bakom, Kureyşlilere:
“Kâbe’nin tavanının kubbeli mi, yoksa düz mü olmasını istersiniz?” diye sordu.
Kureyşliler:
“Hayır!256 Rabbimizin Beytinin tavanını,257 düz olarak yap” dediler.258
Böylece, Kâbe’nin tavanını düz yaptılar.259
Kâbe’nin son ahşap sırası üzerine on beş hezen (kiriş) attılar ve tavanı onun üzerine koydular.260
Kâbe’nin içinden de, iki sıra halinde261 altı direk diktiler.262
Kâbe’nin Şam tarafındaki duvarından Yemen tarafındaki duvarına kadar, her sırada üç direk bulunuyordu.263