4. SEÇİLMİŞ ÜLKELERDE AFET YÖNETİM SİSTEMLERİ
4.2. Japonya
Japonya, sismik ve volkanik faaliyetler açısından hareketli olan Pasifik bölgesinde yer alması dolayısıyla çoğunlukla deprem ve volkanik hareketlere maruz ve aynı zamanda meteorolojik afetlere de (kasırga, şiddetli yağmurlar, çığ) açık konumda bir ülkedir. Tüm bunlar Japonya’yı afetlere karşı hazırlıklı ve kapsamlı bir yapıya sahip olmaya zorlamaktadır. Yerleşik bir kültür yapısını sahip olan Japonya’da geçmişte meydana gelmiş büyük afetlere ilişkin veriler mevcuttur ve bu veriler şu anki mevcut sistemin gelişimine olumlu katkılar sağlamıştır.
Japonya’da afet yönetimi bütünleşik yapıdadır. Afet yönetimi konusunda merkezi yönetim, yerel otoriteler ve konu ile ilgili belirlenmiş kamu kuruluşları insanların can ve mallarını korumak için önlemler almak için bir arada çalışmaktadır. Bu önlemlerin alınmasına yönelik olarak da bir afet yönetim sistemi oluşturulmuştur.
Japonya ulusal acil durum yönetim modelinin şekillenmesinde ulusal, bölgesel, belediyeler ve birey-halk olmak üzere dört düzeyde sorumluluklar belirlenmiştir (Erkal ve Değerliyurt, 2009).
Japonya’da afet yönetim sistemi birçok kanun ile düzenlenmiş olmakla birlikte genel çerçeveyi üç ana kanun belirlemektedir. Bunlar;
• 1961’de yürürlüğe giren Afete Karşı Önlemler Temel Kanunu, • Büyük Ölçekli Depremlere Karşı Önlemler Kanunu,
• Yoğun tehlike altındaki alanlarda depreme karşı tedbirleri oluşturmak üzere acil gelişme projeleri için Özel Mali Tedbirler Kanunu
dur (Şengezer ve Kansu, 2001) (Gülkan ve diğ., 2003).
1940’ lardan sonra meydana gelen afetler ve bu afetler sonrası çıkan kanunlara ait bilgiler Tablo 4.2.’de verilmiştir (JICA, 2006).
Tablo 4.2: Japonya’da meydana gelen afetler ve çıkarılan kanunlar
Yıl Olaylar Afet Yönetim Kanunları
1946 Nankai Depremi
1947 Afet Yardım Kanunu
1950 Afetlerin Hasar Verdiği Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık
Tesisleri için İyileştirme Projeleri
1951 Afetlerin Hasar Verdiği Kamu İnşaat Tesislerine Yönelik
İyileştirme Projeleri için Milli Hazine Payı ile İlgili Kanun 1959 Ise-wan Tayfunu
1960 Toprak Koruma ve Sel Kontrolü Acil Önlemler Kanunu
1961 Afete Karşı Önlemler Temel Kanunu
Çok Büyük Afetlerle Başa Çıkmak için Özel Mali Destek Kanunu
1962
Büyük Tehlikeli Çığ Bölgesi için Özel Önlemler Kanunu 1964 Niigata Depremi
1966 Deprem Sigortası Kanunu
1972 Afet Etkilerini Azaltmak için Toplu Yerleştirmeyi teşvik Etmeye Yönelik Özel Mali Destek Kanunu
Afet Tazminatı Kanunu
1973 Aktif Volkanlar için Özel Önlemler Kanunu
1976 Tokai Depremi
Olasılığının Gösterilmesi
1978 Büyük Ölçekli Depreme Karşı Özel Önlemler Kanunu
Deprem Afeti Yönetimi Özel Önlemler Kanunu Afete Karşı Önlemler Kanununda Kısmi Değişiklik 1995 Büyük Hanshin-Awaji
Depremi Büyük Ölçekli Depreme Karşı Özel Önlemler
Kanununda Kısmı Değişiklik
1996 Belirli Afetlerin Mağdurlarının Haklarının ve Çıkarlarının Korunması için Özel Önlemler Kanunu
1997 Afet Zararlarının Azaltılması için Nüfusun Yoğunlukla
Yaşadığı Yerlere Yönelik Kanun Hiroshima’da aşırı
yağmurlar Afet Mağdurlarının Geçim Koşullarının İyileştirilmesi için Destek Kanunu 1999
JCO Nükleer Kazası Nükleer Afet Kanununun Özel Önlemleri
2000 Katı Madde Afetine Maruz Kalan Alanlar için Katı Madde
Afetine Karşı Önlemler Kanunu
Japonya’da Afete Karşı Önlemler Temel Kanunu afet yönetimi açısından temel niteliği taşımaktadır.
Afet yönetiminin yetki alanları ve sorumlulukları, afet yönetim sistemi ve planları, sistemin tüm aşamaları (zarar azaltma, hazırlık, müdahale, iyileştirme), mali
önlemler ve olağanüstü hal durumları ile ilgili konular bu kanun içeriğinden yer almaktadır.
Etkin afet yönetimi için hükümet, yerel yönetim ve konu ile ilgili görevlendirilmiş kamu kuruluşları afet yönetim planlarının uygulanması ve kanuna uygun olarak sürdürülmesi ile yükümlüdürler. Japonya afet yönetim teşkilatı, ulusal, vilayet yönetim, belediye ve mahalle düzeyinde yapılandırılmış olup organizasyon yapısı ve görevleri Şekil 4.4’de gösterilmiştir (JICA, 2006).
Şekil 4.4: Japonya afet yönetim teşkilatı
Afet yönetiminde görevlendirilmiş idari organlar; Kabine Ofisi, 24 bakanlık ve ajans, görevlendirilmiş kamu kuruluşları ise; Japon Telgraf ve Telefon ile Japon Radyo Televizyon Kurumu dahil olmak üzere, ulaşım, elektrik, gaz, vs., alanlarında çalışan 60 farklı kuruluştur. 2001 yılında merkezi hükümet yeniden yapılanma sürecine girdiğinde kabine ofisi de afet yönetimi konusunda idari görevleri üstlenmiştir. Kabine Ofisi, afet yönetimi konusunda Afet Yönetimi Genel Müdürlüğüne temel politikaları ve planları oluşturarak, bakanlıklar ve ajanslar arasında koordinasyonu sağlama görevini vermiştir.
[Ulusal Düzeyde] Başbakan
Merkezi Afet Yönetim Konseyi Görevlendirilmiş İdari Organlar Görevlendirilmiş Kamu Kuruluşları
Afet Yönetim planının oluşturulması ve icra edilmesi kapsamlı koordinasyon Temel Afet Yönetim planının oluşturulması ve uygulanmasının teşvik edilmesi
[Vilayet Yönetimi Düzeyde] Vali
Vilayet Afet Yönetim Konseyi Görevlendirilmiş Yerel İdari Organlar Görevlendirilmiş Yerel Kamu Kuruluşları
• Afet Yönetim operasyon planının oluşturulması ve icra edilmesi,
• Afet Yönetim planının oluşturulması ve icra edilmesi, kapsamlı koordinasyon, • Afet Yönetimi Yerel Planının oluşturulması ve uygulanmasının teşvik edilmesi,
• Afet Yönetim planının oluşturulması ve icra edilmesi
[Belediye Düzeyde] Şehir, Kasaba ve Köylerin
Belediye Başkanları Belediye Afet Yönetim Konseyi
• Afet Yönetim planının oluşturulması ve icra edilmesi,
• Afet Yönetimi Yerel Planının oluşturulması ve uygulanmasının teşvik edilmesi.
Japonya afet yönetimi konusunda araştırma ve geliştirme, afete hazırlık, milli arazi koruma ve iyileştirme ve yeniden yapılandırma olmak üzere dört farklı kategoride bütçe çalışmaları yapmaktadır.
Japonya’da özellikle topluma dayalı risklerin azaltılması amacı ile deprem afeti yönetimi için bilim ve teknolojinin araştırılması ve iletişim teknolojilerinin geliştirilmesine büyük önem verilmektedir.
Bireysel düzeyde toplumun afetlere karşı hazırlıklı ve dirençli hale getirilmesi amacıyla mahalli düzeyde ve gönüllülük esasına dayalı çalışmalar da yürütülmektedir.
Japonya afet yönetim sistemi içerisinde yer alan Merkezi Afet Yönetim Konseyinin organizasyon şeması Şekil 4.5’ de merkezi hükümetin ve kabine ofisinin teşkilatlanmasına ait organizasyon şeması ise Şekil 4.6’da gösterilmiştir (JICA, 2006).
Şekil 4.5: Merkezi Afet Yönetim Konseyinin organizasyon şeması Merkezi Afet Yönetim Konseyi
Başbakan
Tecrübeli ve akademik mevkisi olanlar
Görüş Bildirme Başbakan, Afet Yönetiminden Sorumlu Devlet Bakanı
Başkan
Konsey Üyeleri Afet Yönetiminden Sorumlu Devlet Bakanı ve
bütün Kabine Bakanları (17 kişiden az)
Görevlendirilmiş Kamu Kuruluşları Başkanı
Japonya Bankası Müdürü Nippon-HOSO Kyokai Başkanı NTT-(Japonya Radyo ve Televizyon
Kurumu)
Japon Telgraf ve Telefon Kuruluşu
Soruşturma Raporlama
Teknik Araştırma
Kurumu Sekreterlik Teşkilatı
Başkan: Kabine Ofisinin Parlamenter Sekreteri Danışman: Kriz Yönetiminden Sorumlu Kabine Baş
Sekreter Yardımcısı
Başkan Yardımcı: Afet Yönetimi Genel Müdürü, yangın
ve Afet Yönetimi Ajansından Sorumlu Kabine Ofisi Müdür Yardımcısı
Ş ekil 4.6: Merke zi hü kümet ve ka bine ofi sinin te şkil atlanma sı (Afet Yönetimi) Afet Yönetim Genel Müdür Yardımcısı Kabine Ofisi Kabine Kabine Sekreterliği Maliye Ajansı Savunma Ajansı Ulusal Kamu Güvenliği Ajansı Afet Yönetim Genel Müdürü
Afet Yönetiminden sorumlu Devlet Bakanı
Okinawa ve Kuzey Topraklarından Sorumlu Devlet Bakanı
Mali İşlerden Sorumlu Devlet Bakanı
Ekonomik ve Mali Politikalardan sorumlu Devlet Bakanı
İdari Reform ve Düzenleyici Reformlardan sorumlu Devlet Bakanı
Cinsiyet Eşitliğinden sorumlu Devlet Bakanı Kamu Yönetimi, İçişleri, Posta ve
Telekomünikasyon Bakanlığı
Adalet Bakanlığı
Dışişleri Bakanlığı
Maliye Bakanlığı
Eğitim, Kültür, Spor, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı
Sağlık, Çalışma, Refah Bakanlığı
Tarım, Orman ve Balıkçılık Bakanlığı
Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı
Arazi, Altyapı ve Ulaştırma Bakanlığı
Arazi, Altyapı ve Ulaştırma Bakanlığı
Afet Yönetim Müdürü
Afetlere Hazırlık Müdürü
Afetlere Müdahale Operasyon Müdürü
Acil Telekomünikasyon Yetkilisi
Afet Sonrası İyileştirme ve Yeniden Yapılanma Müdürü
Deprem ve Volkanik Afetler Yönetim Müdürü
Japonya’da afet yönetim planı, temel afet yönetim planı, afet yönetimi operasyon planı ve yerel afet yönetim planı olmak üzere görevli farklı kurum ve kademelerde olmak üzere üç farklı şekilde hazırlanır.
Ulusal afet yönetim önlemlerinin temeli niteliğindeki temel afet yönetim planı, her bir afet yönetim planı için gerekli olan asli faaliyetleri içermektedir. Plan 34. kanun maddesi uyarınca (Afete Karşı Önlemler Temel Kanunu) Merkezi Afet Yönetim Konseyi tarafından hazırlanır. Bu plan Büyük Hanshin-Awai depremi sonrası edinilen tecrübeler doğrultusunda 1995 yılında tamamen değiştirilmiştir. Bu planda afet tipine göre afet yönetiminin tüm aşamaları tanımlanmaktadır.
Temel afet yönetim planının yapısı Şekil 4.7’ de gösterilmektedir (JICA, 2006).
Şekil 4.7: Temel afet yönetim planının yapısı (afet tipine göre)
Afet yönetimi operasyon planı, görevli kurum ve kuruluşlar tarafından hazırlanan operasyon planıdır. Deprem afetine karşı önlemler Doğal Afetler Fırtına ve Sele karşı önlemler Volkan afetine önlemler
Kar afetine karşı önlemler Kazaların sebep olduğu afetler
Denizyolu afetine
karşı önlemler Havayolu afetine karşı önlemler afetine karşı Demiryolu önlemler
Karayolu afetine karşı önlemler
Nükleer afete karşı
önlemler kazalarına karşı Tehlikeli madde önlemler Büyük ölçekli yangın afetine karşı önlemler Orman yangını afetine karşı önlemler
Afete hazırlık / önceden
alınan önlemler Afete acil müdahale yapılandırma önlemleriİyileşme ve yeniden Genel Önlemlerin tanımı: Her kurumun rolünün açıklaması
Yerel afet yönetim planı ise yerel şartlara ve temel afet planına uygun olarak vilayet ve belediyeler tarafından hazırlanan plandır.