II Meşruiyetin İlanı ve Sonrasında Yaşanan Olaylarda Arnavutlar

1905 yılının Kasım ayında soğuk bir Ramazan gecesi Albay Halid Bey, Fehim Bey Zavalani, Bayram Fehmi, Seyfeddin Vllamasi ve Gjergj Qiriazi bir araya gelerek yaptıkları görüşmeler neticesinde “eylemlerde” bulunulmasını kararlaştırarak bir komitenin kurulumunu gerçekleştirmişlerdir. Komitede yer alan Gjergj Qiriazi, Görice Arnavut Kız Okulunun yöneticiliğini yaparken bir müddet sonra komiteden çekilmiş ve yerini Manastır İdadiyesi öğretmeni Yaşar Bitincka almıştır. Bununla beraber Görice Arnavut Zükur Mektebi eski müdürü Nuçi Naçi de komitenin Manastır şubesinde faaliyet göstermiştir761

.

Arnavutluk İçin Özgürlük Komitesi olarak anılan komitenin kurucusu Bajo Topulli ismiyle de tanın Bayram Fehmi, İstanbul’da rüştiye ve idadi eğitimi aldıktan sonra Darü’l-mualliminin fen bölümünü bitirmiştir. 1893’te kimya, kozmografya ve “kayıt tutma” hocası olarak Trabzon lisesine atanmıştır. 1895 yılında coğrafya ve fen öğretmenliğiyle birlikte müdür muavini olarak Erzurum’a gönderilmiş ve burada Bible Society’nin yerel temsilcileriyle tanıştıktan sonra Arnavutçu bir kimliğe bürünmüştür762_{. Bayram Fehmi, Selanik idadisindeki öğretmenliği sırasında odasında}

yasaklanan Arnavutça gazete ve kitapları bulundururken Manastır idadisindeki görevi esnasında da Arnavut öğrencilerle toplantılar yaparak Arnavutçu yazarların eserlerinden bahsederek bu eserleri okumalarını tavsiye etmiştir763

.

Manastır Mülkiye İdadisi Müdür Muavini Ergirili Bayram Fehmi, 15 Mart 1906 tarihinde birden bire ortadan kaybolmuştur. Bayram Fehmi’nin kaybolmasını ilgi çekici hale getiren ise onun kaybolmasından bir müddet sonra 31 Mart 1906 tarihinde görev yaptığı okulun altıncı sınıfında eğitim gören Priştineli Selim ve Göriceli Kamil isimli iki öğrencinin de kaybolması olmuştur. Uzun aramalardan sonra bulunamamaları üzerine 8 Nisan 1906 tarihinde Zaptiye Nezareti’ne başvurularak aranmaları ve kısa süre

761 _{Clayer, a.g.e., s. 440-441.} 762 _{Clayer, a.g.e., s. 248.} 763 _{Clayer, a.g.e., 276.}

içerisinde bulunmaları istenmiştir764. Ancak aynı günlerde Manastır valisi tarafından Dâhiliye Nezaretine gönderilen şifreli bir yazıda Bayram Fehmi ile aynı okulda öğrenci olan Selim ve Kamil’e ek olarak Manastır’da bulunan Avcı Taburu çavuşlarından ve jandarmadan da silahlı bir şekilde firar edenlerin olduğu ve bunların Kolonya ve Yanya taraflarında kurulacak olan Arnavut Komitesine katılmak için firar ettikleri bildirilmiştir765

. Bayram Fehmi ve onunla aynı dönemde kaybolanların toplandıkları yer Melcan tekkesi olmuştur. Bayram Fehmi, burada Melcan tekkesinin Bektaşi şeyhi Hüseyin Baba’nın himayesinde Osmanlıya karşı ilk Arnavut çetesini kurmuştur766.

Bayram Fehmi tarafından kurulan ve ilk Arnavut çetesi olarak nitelendirilen bu çetenin amacı, bütün Arnavutluk çapında silahlı bir ayaklanmanın hazırlığını yapmak olmuştur. Komite üyelerinden Fehim Bey Zavalani, komitenin kuruluşunu “Kalem ve

sözlü propaganda ile hiçbir fayda ve istenen netice elde edemeyeceğimizi anlamıştık ve kamuoyunu silahlı bir ayaklanma düşüncesine alıştırmaya başlamıştık.” şeklinde ifade

etmiştir. Komitenin tüzüğüne göre her üye beş yeni üyeyi teşkilata kazandırmayı taahhüt etmiştir767_{. Arnavut Komitesi, Makedonya’daki politik gelişmelere bağlı olarak,}

ilk yıllarında Hıristiyan devrimci örgütlerle işbirliği yaparak karışıklıkların artmasında rol oynarken daha sonra Jön Türk hareketi ile işbirliği yapmış ve II. Meşrutiyet’in ilanında etkili olmuştur768

.

Bayram Fehmi, 29 Haziran 1906 tarihinde Rumeli Vilâyât-ı Şâhânesi Müfettiş-i Umumiliği’ne gönderdiği mektubunda oldukça ilgi çekici ifadelerle Arnavutların hem Osmanlı Devleti’ne bağlı kalmaları gerekliliği hem de millî varlıklarının farkına varmaları gerekliliği üzerinde durmuştur. Bunun nasıl yapılacağı sorusunun cevabını ise eğitimci olması nedeniyle merkezinde mektep bulunan bir yaklaşımla vermiştir. Bayram Fehmi Bey, mektubunda özetle şu ifadelere yer vermiştir:

“Arnavut kavm-i sadıkı dört beş yüz seneden beri Devlet-i Ebed Müddet-i

Osmaniye uğruna fedâ-yı can elemeyi kendilerine bir şeref ad eylemiştir… Sırplar, Bulgarlar ve Rumlar Osmanlının izmihlâli için çalışmaktadırlar ve bunun için Arnavut kavmini kendilerine celb etmekten başka çare olmadığını bildiklerinden birçok senelerden beri mektep ve kiliseler vasıtasıyla Arnavutları kendilerine rabt eylemeye

764 _{BOA, DH.MKT., 1067/1, 14 S 1324 (9 Nisan 1906). BOA, DH. ŞFR., 361/148, 21 Mart 1322 (3}

Nisan 1906).

765_{BOA, DH.ŞFR., 362/20, 25 Mart 1322 (7 Nisan 1906).} 766 _{Maden, a.g.e., s. 247.}

767 _{Bartl, a.g.e., s. 258.} 768 _{Tokay, a.g.e., s. 71.}

say etmişlerdir… Düşmanların hainlikleri yalnız Hıristiyan Arnavutları değil Müslüman Arnavutların dahi bir kısmını iva‘ eylemiş ve devlete olan sadakatlerinden inhiraf ettirmiştir… Bu suretle Arnavutların hissiyât-ı milliyelerini mahv olunca Devlet-i Aliyye ve makam-ı kebir-i Hilâfete olan sadakat ve ubudiyetleri dahi zâil olması tabiidir… Buna çare bulmak Arnavutları zelâletten kurtarmak için yegane çare ise kendilerinin Arnavutluklarını ve ancak hükümet-i Osmaniye ile müttehid bulunacak olurlar ise yaşayabileceklerini aksi takdirde mahvolacaklarını anlatmaktır ki hissiyât-ı milliyelerini uyandırmakla kâin olabilir. Hissiyât-ı milliyelerinin uyanması ise bir dereceye kadar neşr-i maârif etmeye tevfik eder… Birçok yerde mekâtib küşad edilmişse de mevcudunun adedi gayr-i kâfi olduğu inkâr edilemediği gibi ahalinin anlayamadığı bir lisanda terakki etmek ve bir dereceye kadar olsun tenvir-i efkâr etmek gayr-i mümkün olduğu tasdik buyurulur ümidindeydim. İşte bunun içindir ki şimdi biz Arnavutlar, kendi lisanımızı tahsil etmek ve bu lisanın mevcut mekteplerde tedris edilmesine müsaade istihsâl eylemek emelindeyiz. Arnavut lisanı tedris edilecek olursa hem cinslerimiz Rum, Bulgar veya Sırp olmadıklarını idrak ile Müslüman ve Hıristiyan Arnavutların ubudiyet ve sadakatleri artacak yine lisan vasıtasıyla Arnavutlar kolayca nimet-i maâriften ten‘im edip Devlet-i Aliyeye karşı olan vezâif-i mukaddeselerini idrak eyleyecekler ve ahvâl-i iktisadiyece dahi düşmanlarımızın ihrâz eyledikleri tevfike mukabele edeceklerdir… Hükümetin Arnavut lisanını men‘ etmesinin sebebi Yunan ve sâir düşmanlarımızın eser-i teşviki ve bazı hâin ekâbir memurinimizin para kuvvetiyle elde edilmiş olmasıdır. Bu hâinler Arnavutçanın devlete muzır olduğunu iddia eylemişler ve bu kavmin elleri bağlı olarak Yunanistan, Bulgaristan ve Sırbistan’a teslim edilmesini merc görmüşlerdir… Memuriyetimi terk etmekliğimden maksadım haşa bir fikr-i hıyânet olmayıp Osmanlının ve Arnavutların düşmanı olan Sırp, Bulgar ve Yunan komitelerinin icraatına sedd-i hâil olmak ve düşmanlarımıza karşı en müesser bir silah olan lisân-ı millimizin yukarıda arz edildiği üzere mekteplerde tahsiline taraf-ı hilâfetpenâhiden müsaâde buyulmasını istirham eylemekten ibârettitir.”769

Bayram Fehmi Bey’in Rum ve Bulgarlara karşı Arnavut varlığını korumak amacıyla mücadeleye başladığını ifade etmesine rağmen kardeşi Çerçis, 1907 yılının Ağustos ayında Manastır’a bağlı Müslüman köylerini gezerek halka Arnavutça okumaları ve Bulgarlarla “kardeşçe geçinmeleri” telkininde bulunmuştur. Hatta zaman zaman Bulgar eşkıya reisleriyle İslam köylerine giderek Bulgar çetelerine yardımcı

olmalarını, bu çeteleri hükümete bildirmemelerini ve aksi yönde hareket edenlerin öldüreceğini ifade etmiştir. Çerçis, bir yandan okuryazar oranını artırmak ve Arnavutçanın yaygınlaşması sağlamak amacıyla okuma yazma bilenleri ders vermekle görevlendirirken bir yandan da halkı Bulgarlarla işbirliği yapma hususunda ikna etmeye çalışmıştır770

. 1906 yılının Eylül ayına gelindiğinde Bayram Fehmi, çetesiyle birlikte Görice ve Kolonya dolaylarında dolaşarak halka bir takım tehdidamiz evraklar dağıtarak para talebinde bulunmuştur771

. Elbasan malisyası ve Rum köylerinde de dolaşarak para toplamış, Selanik’teki Amerika konsolosuna karşı suikast hazırlıklarına girişmiştir772

.

Arnavutların Jön Türk hareketi ve 1908 ihtilaline karşı tavırları oldukça karmaşık bir yapıya sahiptir. 1906’dan itibaren Osmanlı idaresine karşı silahlı eylemlere başlayan Arnavut Komitesi, İttihat ve Terakki Cemiyetini kendisine karşı rakip olarak görmekteydi. Bununla beraber hem Arnavut Komitesine mensup olup hem de İttihat ve Terakki Cemiyetini destekleyen gruplar vardı. Ayrıca anayasal bir Osmanlı devlet düzenine inanan çok sayıda Arnavut asıllı aydın ve subay da bulunuyordu. İttihat Terakki Cemiyetinin 1889’da kuruluşuna liderlik yapan İbrahim Temo ve 1908 ihtilalinin kahramanı Ahmed Niyazi Bey, Arnavut asıllı kişilerdi. Jön Türk ihtilali, Arnavut milliyetçilik hareketinin gelişimi açısından da önemli bir yere sahiptir. Arnavut milliyetçi grupları, ancak 1908 sonrası dönemde aralarındaki farklılıkları ortadan kaldırarak birlik oluşturma yolunda önemli bir mesafe kat etmişlerdir. Bu nedenle 1908- 1912 arası dönem, Arnavut milliyetçiliğinin son derece hızlı gelişip yayıldığı bir dönem olmuştur773

.

İttihat ve Terakki’nin Paris merkezi tarafından 1908 yılının Mart ayında Selanik merkezine gönderilen bir rapor ve yönergede “Keza istibdal ve kur’a (askerleri

koyuverme ve yenilerini alma) zamanı geliyor. Saray için çoğunluk bakımından Yakova, Preşova, Prizren, Mitroviçe taraflarından Arnavut erler seçilir. Oradaki eşrafın bu seçiş üzerinde tesirleri büyüktür. Acaba bu suretle bu erler arasında bir iki fedai veya saraya girince orada olan bitenden haber verecek adamlar sokamaz mısınız?”

ifadeleriyle çıkılan yolda Arnavut desteğinin alınması gerekliliği ortaya konulmuştur774

.

770 _{BOA, Y.MTV., 303/1, 2 N 1325 (9 Ekim 1907).} 771_{BOA, DH.ŞFR., 370/96, 18 Eylül 1322 (1 Ekim 1906).} 772

BOA, A.MTZ.(04), 158/89, 26 Ca 1325 (7 Temmuz 1907).

773 _{Mehmet Hacısalihoğlu, “Jön Türklerin Balkan Politikası (1908-1913), Dîvân Disiplerarası}

Çalışmalar Dergisi, C. 13 S. 24 (2008/I), s. 106-107.

II. Meşrutiyetin ilanında yadsınamaz bir yere sahip olan ve 14 Haziran-20 Temmuz 1908 tarihleri arasında gerçekleşen Firzovik Toplantısı775_{, 1908 Jön Türk İhtilali’nde}

Arnavutların konumunu ortaya koyması açısından önemlidir. Kosova vilâyetinde Priştine sancağına bağlı bir nahiye merkezi olup Mitroviçe ve Üsküp Demiryolu üzerinde Prizren’e ayrılan yolun başında bulunan ve çoğunluğu Arnavutlardan oluşan Firzovik776, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Osmanlı tarihinin seyrini değiştirdikleri bir mekân olmuştur.

İttihat ve Terakki yönetimi ile Arnavutlar, II. Abdülhamit’in istibdat yönetimine son verme konusunda fikir birlikteliği içerisinde olsalar da her iki taraf farklı amaçlara sahiptirler. Arnavutlar, meşrutiyeti Arnavut ulusal hareketinin gelişmesi için ideal bir ortam yaratacağını düşündükleri için desteklemişlerdir. Arnavutlar, en azından kültürel alanda Arnavut ulusal kimliğinin tanınması ve mümkünse Arnavutluk’a siyasî özerklik kazandırmayı amaçlarken, ittihatçılar merkezi yönetimi güçlendirerek devleti siyasî ve ekonomik bağımlılıktan kurtarmayı amaçlamışlardır777

. Arnavut Komitesinin Jön Türk ihtilaline destek vermeyi kabul etmesi, ancak ihtilal esnasında Ahmed Niyazi Bey’in onlara İttihat ve Terakki Cemiyetinin yabancı müdahalesini durduracağına dair söz vermesiyle mümkün olmuştur778

.

Meşrutiyetin ikinci kez ilanıyla sağlanan özgürlük, en örgütlü, en dinamik ve ulusal bilinci en gelişmiş cemaatlere yaramıştır. Başta Rumlar, Ermeniler ve belirli ölçüde Arnavutlar ile Araplar basın ve meclis aracılığıyla kendilerini ifade edebilecekleri yeni alanlara kavuşmuşlardır. Kulüp ve dernekler, imparatorluğun Türk olmayan Müslüman cemaatlerinden Arnavutlar, Araplar ve Kürtler arasında yaygınlaşmaya başlamıştır779_{. İttihat ve Terakki yönetiminin Arnavutlara verdiği}

sözleri yerine getirmemesi ve II. Meşrutiyetin ilanıyla oluşan özgürlük havasının etkisiyle ayrılıkçı ve milliyetçi hareketler hız kazanmaya başlamıştır.

II. Meşrutiyetin ilanından sonra “Arnavut kimliği”, kurulan kulüpler, edebî ve dinî cemiyetler, müzik toplulukları, açılan okullar, Arnavutça kursları ve yayımlanan dergi,

775 _{Süleyman Külçe, Firzovik Toplantısı ve Meşrutiyet, İzmir, 1944.}

776_{Necmettin Alkan, “1908 Jön Türk İhtilali’nde Firzovik Toplantısının Önemi”, Toplumsal Tarih, S.}

177, Eylül 2008, s. 78-84.

777 _{Hale Şıvgın, “İttihat ve Terakki Politikalarının Balkan İttifaklarını Hızlandırmadaki Rolü”, Gazi}

Akademik Bakış, C. 6, S. 11, Kış 2012, s. 7.

778 _{Mehmet Hacısalihoğlu, “Jön Türklerin Balkan Politikası (1908-1913), Dîvân Disiplerarası}

Çalışmalar Dergisi, C. 13 S. 24 (2008/I), s. 106-107.

779 _{François Georgeon, Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1930), Çev.: Ali Berktay, 3. Baskı, Yapı}

gazete ve kitaplarla daha belirgin bir hale gelmiştir780_{. II. Meşrutiyetle beraber oluşan}

özgürlük ortamından istifade eden Arnavut milliyetçileri; İstanbul’da, Selanik’te ve ülkenin batı sınırında kulüpler ve okullar açmış, gazeteler çıkarmaya başlamışlardır. Basın yayın faaliyetleri, kongreler, Arnavutların Meclis-i Mebusan’da temsili, iletişim araçlarının etkin bir şekilde kullanılmaya başlanması Arnavutçular arasında güçlü bir ağın oluşumunu sağlamıştır. Oluşmaya başlayan “Arnavutçu ağ” ile “Jön Türk ağının sert çekirdeği” arasında Arnavutçanın mekteplere sokulması aşamasında başlayan harf tartışmaları, iki taraf arasındaki mücadeleyi belirgin hale getirmiştir781

.

Arnavutlar, meşrutiyetin ilanı süreci içerisinde her ne kadar Genç Türkleri desteklemişlerse de özellikle Kosova ve İşkodra’da yaşayan Müslüman Arnavutlar, meşrutiyete temkinli yaklaşmışlardır. Ayrıca bazı Arnavutlar, geleneksel veya kişisel nedenlerle II. Abdülhamit yönetimine bağlılıklarını sürdürmüşlerdir. İsmail Kemal Bey, Fehim Bey Zavalani, Mithat Fraşeri ve Recep Hoca gibi Arnavut hareketinin önde gelen isimleri, İttihatçılara ve meşrutiyete Arnavut topraklarına siyasî otonomi verilmesini sağlayabilmek amacıyla destek olmuşlardır. Buna karşılık İttihat ve Terakkinin önde gelen isimleri Talat, Enver, Cavit ve Ahmet Rıza Bey, yerel yönetimlerin ekonomik yapının bozulmasına, siyasî otoriteye bağlılığın azalmasına, gayr-i Müslim unsurlar arasında etnik milliyetçiliğini artmasına ve nihayet toprak bütünlüğünün bozulmasına sebebiyet verdiğini ve Osmanlıya pahalıya mal olacağını düşünerek karşı çıkmıştır. Bu yüzden otonomi, bazı Arnavutların düşündüğü gibi, Türkiye’nin yeni yöneticilerinin uygulayacağı bir yönetim tarzı olmamıştır782

.

II. Meşrutiyet’in ilanında etkili olan Arnavutlar, yaklaşık sekiz ay sonra gerçekleşen 31 Mart Olayında da oldukça etkili olmuşlardır. 6 Nisan 1909’da Galata Köprüsü üzerinde öldürülen İttihat ve Terakki Cemiyeti karşıtı yazılarıyla tanınan Serbestî gazetesi yazarı Hasan Fehmi, Arnavut asıllıydı. Hasan Fehmi’nin öldürülmesinden sonra Ergiri Mebusu Müfit Bey, Meşrutiyetin ilanından sonra suikast sonucu öldürülen İsmail Mahir Paşa ve Hasan Fehmi’nin Arnavut olmalarına dikkat çekmiş “Arnavut ve Osmanlı olarak” durumu Meclis-i Mebusan önünde protesto etmiştir783

. Bashkim î Kombit gazetesi, Hasan Fehmi suikastını “Hasan Fehmi’yi gazetesinde Arnavut kavminin hukukunu savunduğu için vurdular. Bundan sonra

780 _{Clayer, a.g.e., s. 478-479.} 781

Clayer, a.g.e., s. 481.

782 _{Psilos, a.g.m., s. 30.}

783 _{Sina Akşin, Şeriatçı Bir Ayaklanma 31 Mart Olayı, 3. Baskı, İmge Kitabevi Yay., İstanbul, Kasım}

kavmiyeti için çalışan bütün Arnavutlara hücum etmeye başladılar.” ifadeleriyle değerlendirmiştir784_{. 31 Mart Olayı, Taşkışla’da bulunan Avcı taburundaki askerlerin}

ayaklanmasıyla başlarken, isyancıların elebaşlarından Hamdi Çavuş’un Arnavut olması; isyancıların taleplerinden birinin Berat Mebusu İsmail Kemal Bey’in Meclis-i Mebusan başkanlığına seçilmesi olması; Mizan gazetesinin olayı bir inkılap olarak nitelendirmesi ve bunun asker ile Arnavutların mücadelesi neticesinde başarıya ulaştığını belirtmesi ve nihayet olayın İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin merkeziyetçi ve Türkleştirici eğilimleri neticesinde Arnavutların ayaklanması şeklinde değerlendirilmesi, 31 Mart Olayı’nın arkasında Arnavut milliyetçiliğinin etkisinin olup olmadığı sorusunu akıllara getirmektedir785. Sina Akşin, “Söz konusu Arnavutların 31 Martçı tutumlarında Arnavut

milliyetçiliğinin rolü var mıdır?” şeklinde sorduğu soruya yaptığı değerlendirmenin

arkasından şu cevabı vermiştir: “İttihat Terakki’nin henüz milliyetçi faaliyetlere pek

fazla ses çıkarmamasına rağmen, fırsat bulduğu takdirde, başta Arnavutlarınki olmak üzere (çünkü her bakımdan geri durumdaydılar ve birçoğu Müslümandı) bunları kısıtlamak yoluna gedeceği hissediliyordu. Hem bu ihtimali önlemek hem de daha büyük serbestlikle milliyetçi hareketi yürütmek için adem-i merkeziyetçiliği kabul etmiş olan Ahrar’ın iktidara hakim olması Arnavut milliyetçiliğinin çıkarlarına uygundu. Öyleyse sonuç olarak denebilir ki Arnavut milliyetçiliğinin 31 Mart olayındaki rolünü tam olarak tayin etmek zorsa da bunun bir faktör olarak varlığını ve önemini inkâr etmek mümkün değildir.”786

II. Meşrutiyetin ilanından sonra ayrılıkçı ve milliyetçi Arnavutlar, Osmanlı hükümetine karşı memnuniyetsizliklerini ve halkı devlete karşı kışkırtma yolundaki propagandalarını sürdürmüşlerdir. Yayınlamış oldukları beyannamelerde meşrutiyetin ilanıyla Arnavutlar dışındaki tüm millet ve kavimlerin bir takım menfaatler elde ettiklerini, ancak Arnavutların hiçbir şekilde bundan istifade edemediklerini belirtmişlerdir. Arnavut milletinin elindeki silahların toplandığını ve bu yapılırken çok sert muamele edildiğini, Arnavutluk coğrafyasına yollar inşa edilmediğini ve böylece dağlara mahkûm edilerek ölüme terk edildiklerini, Arnavutlara göz açtırmamak için mekteplerin kapatıldığını, Arnavutçanın yasaklanarak millî varlıklarının ortadan kaldırılmak istendiğini ifade etmişlerdir. Milliyetçi Arnavutlara göre Osmanlı devletini

784

Bilgin Çelik, “Adem-i Merkeziyetçi Bir Darbe Girişimi 31 Mart İsyanında İsmail Kemal Bey’in Rolü”, Toplumsal Tarih, S. 124, Nisan 2004, s. 87.

785 _{Çelik, “Adem-i Merkeziyetçi…”, s. 88.} 786_{Akşin, a.g.e., s. 88-89.}

muhafaza eden, Avrupa coğrafyasındaki bekasını temin eden ve meşrutiyetin ilanını sağlayanlar Arnavutlar olmuştur. Milliyetçi Arnavutlar, Türklerin kendilerini kullandıklarını, zor zamanlarda Türkler tarafından kardeş olarak nitelendirilmelerine karşın işleri bitince “Pis Arnavut” olarak isimlendirilerek yok edilmek istendiklerini ifade etmişlerdir. Özellikle Osmanlı Devletinin Avrupa kıtasındaki ileri karakolu mesabesinde bulunan Arnavutluk’un stratejik konumunun farkında olan ayrılıkçı Arnavutlar, biraz da tehditkâr bir ifadeyle Türkleri Balkan haritasına tekrar bakmaya ve bir buhran anında Arnavutların yardımı olmaması durumunda ne hallere duçar olacaklarını tefekkür etmeye davet etmişlerdir787

.

Kanun-i Esasinin tekrar yürürlüğe girmesiyle “hürriyet ve uhuvvetin temin olunacağını” düşünen Hristiyan ve Müslüman Arnavutlar, oldukça ümitli olsalar da kısa bir süre sonra beklentilerine karşılık bulamamış ve yeni yönetime tepki göstermeye ve halkı bu yönde teşvik etmeye başlamışlardır. 1909 yılının sonlarına doğru Arnavut İttihat Komitesi tarafından Romanya’da Arnavutça olarak dağıtılan bir el broşüründe Genç Türkler tarafından kurulan hükümetin “idâre-i sabıkadan daha fena olduğu” ifade edilirken, bunun sebebi olarak Genç Türklerin inançsız olmaları gösterilmiştir. Hiçbir şeye inanmayan “İstanbul Putperestleri” olarak nitelendirilen İttihat ve Terakki yönetimine karşı Hıristiyan ve Müslüman Arnavutlar birlik olmaya çağrılırken “Bizim

gibi namuskâr ve Avrupa’nın en kadim bir milleti düçâr-ı ızdırap olmayı ve itikâdât-ı diniyeden âri bir takım kimselerin taht-ı idâresinde bulunmayı kabul edemez. İslam, Hıristiyan cümlemiz cenâb-ı Hakk’ın kulu ve yekdiğerimizin kardeşiyiz… Yaşasın hür Arnavutluk! Kahrolsun İstanbul Putperestleri…” ifadeleri kullanılmıştır788

. İlanı sürecinde Genç Türklere çok büyük destek verdiğini iddia eden Arnavut İhtilal Komitesi yönetimi, umduklarını bulamamaları üzerine, sahip oldukları ancak bir süre önce ellerinden alınan imtiyazlarına tekrar kavuşabilmek için Bulgaristan, Romanya ve Sırbistan gibi ülkelerin desteğini aramaya yönelmiştir. Arnavut İhtilal Komitesi Kâtibi unvanıyla Nikola İvanay, Sırbistan Hariciye Nazırıyla görüşerek Sırbistan’ın yardımını talep etmiştir. Ancak Sırbistan Hariciye Nazırı, Sırbistan’ın bağımsızlığı esnasında Arnavutların kendilerine yardım etmedikleri gibi bağımsızlık mücadelelerini

787 _{BOA, DH.EUM.VRK., 6/41, 28 Za 1328 (1 Aralık 1910).}

engellemek için Osmanlı Devletiyle hareket ettikleri gerçeğini dile getirmekten çekinmemiştir789

.

Osmanlı Devleti’nin Arnavutluk topraklarıyla bağlarının II. Meşrutiyetin ilanından sonraki süreç içerisinde zayıflamaya başladığı gerçeği, Çetine Sefiri Alfred Rüstem Bey’e 1911’de burada görüştüğü Rus ve Alman sefirleri tarafından da ifade edilmiştir. İttihat ve Terakki yönetimin yanlış uygulamaları ve Arnavutların temennilerini karşılamamaları bunun en büyük sebebi olarak karşımıza çıkmaktadır. Osmanlı Devletinin Balkan coğrafyasındaki varlığının Arnavutların Osmanlı hükümetine sadakatine bağlı olduğuna inan Alfred Rüstem Bey, hazırladığı raporunda yumuşaklıkla, nüfuz sahibi kabile reisleriyle irtibat kurulmasıyla ve aflarla sadakatin temin edilebileceğini ifade etmiştir790

.