İngiloylar`ın Günümüzde Konuştuğu Diller

Günümüzdeki İngiloylar`ın, Gürcü dilinin doğu lehçesini konuştuğu bilinen bir husustur.116 Mustafayev`e göre, her ne kadar bu lehçe Gürcü diline benzese de Gürcü dili ile aynı değildir. Konuşmalarında Gürcüce`den farklı kavramlar görülmektedir.117 Aliyev`in bir mülakatında belirttiğine göre, günümüzdeki İngiloylar, Gürcüce`nin doğu lehçesi ile konuşsalar da konuştukları lehçenin kökü kendi tayfa dillerinden gelmektedir.118 İngiloylar, ayrıca Azerbaycan`da yaşayan diğer etnik gruplar olan Avarlar, Sahurlar, Lezgiler gibi Azerbaycan Türkçesi`nde de konuşmaktadırlar. Yani, günümüzde İngiloylar`ın konuştukları iki dil bulunmaktadır. Gürcü dilinin doğu lehçesi ve Azerbaycan Türkçesi.119 _{Onlar kendi aralarında konuşmalarında Gürcü dilinin doğu}

lehçesini, bölgedeki İngiloy olmayan diğer halklarla ise Azerbaycan Türkçesi`ni kullanmaktadırlar.

Wixman, İngiloy çocuklarının orta ve lise eğitimlerini Azerbaycan Türkçesinde alabildiği gibi İngiloy dilinde de alabildiklerinden bahsetmektedir. Araştırmacıya göre, İngiloylar`ın çok sık yaşadığı Zaqatâla ili Aliabad 120 _{köyünde İngiloy dilinde faaliyet}

115 _{Mustafayev, İngiloylar`ın Maddî Medeniyeti, ss. 52-53.}

116 _{Ş. Aliyev ve diğ., Kuzey- Batı Azerbaycan Tarihi, s.66; Marina Beridze ve diğ., “Dialect Dictionaries}

in the Georgian Dialect Corpus”, s. 82; Daha geniş bilgi için bkz: Venera Tarasovna Djangidze, İngiloyskiy Dialekt v Azerbaydjane, İzdatelstvo Mesniereba, Tbilisi, 1978, s. 5.

117_{Mustafayev, İngiloylar`ın Maddî Medeniyeti, s. 52; Ayrıca bkz: Mehebbet Paşayeva,}

Azerbaycanlılar`ın Aile Meselelerinde Etnik Eneneler, Azerbaycan Devlet Neşriyatı, Bakü, 2008, s.54.

118 _{Ş. Aliyev, Kişisel Görüşme, Aliabad Zaqatala, Tarih: 13.07.2016.}

119 _{Valentin Kardanov, Kafkaskih Etnografiçeskih Sbornik, SSCB İzdatelstvo Nauka, Moskova, 1969, C.}

IV, s. 60.

120 _{Azerbaycan`da Aliabad isimli beş köy mevcuttur. Nahçivan bölgesi Babek ilinde, Bilesuvar ilinde,}

Celilabad ilinde, Lerik ilinde ve Zaqatala ilinde Aliabad isminde köy vardır. (Rübabe Eliyeva ve diğ., Azerbaycan Toponimlerinin Ansiklopedik Luğatı, C. I, Şərq- Qərb Yayınları, Bakü, 2007, s. 254) Ayrıca Zaqatala ilinde bulunan Aliabad köyüne, son yıllarda nüfus sayımının artması ile kasaba statüsü verilmiştir.

gösteren ortaokul bulunmaktadır.121 _{Aliyev, bugün İngiloylar`ın kendi dillerinde}

konuştukları kasaba ve köylerde gerek Azerbaycan Türkçesi`nde gerekse Gürcü dilinde okulların faaliyet gösterdiğinden bahsetmektedir. Araştırmacıya göre, günümüzde İngiloy alfabesi olmadığı için bu okullarda Gürcü ve Rus dillerinde eğitim verilmektedir.122

Şabanov`un verdiği bilgiye göre İngiloy aksanı, Gürcü dil ailesinin içerisine sonradan dahil olmuş bir milletin konuşurken kendi ana dilinde mevcut olan kalıp ve kuralları bariz bir şekilde uygulayan ve ayrıca ana dilinden gelen bazı kelimeleri de kullanarak Gürcü dilinden farklı bir şekilde konuşulan bir dil aksanıdır. Şabanov, İngiloy aksanının veya şivesinin oluşmasının ana sebebinin, bölgenin Gürcü Çarlığı`nın hakimiyetinde olduğu dönemlerde İngiloylar`a pazarcılık ve satıcılık yetkisi verilmemesi olduğunu belirtmektedir. Satıcıların tamamı Gürcüler`den oluştuğu için, günlük, haftalık, aylık veya yıllık alışverişleri için pazara gelen İngiloylar Gürcüce`ni öğrenmek zorunda kalmışlardır. İngiloylar, öğrendikleri dile atalarının konuştuğu dilden olan kelimeleri de katmakla yeni bir şive, İngiloy şivesi ortaya çıkmıştır. Ayrıca araştırmacıya göre, günümüzde İngiloylar`ın konuşurken kullandıkları “dinge” (toplanma yeri), “çeper” (eski duvar çeşiti) gibi kelimeler, İngiloylar`ın konuştukları dillerinin Gürcü dili olmadığını teyid etmektedir.123 _{İngiloy annelerin küçük çocuklarına}

ninnileri Türkçe söylemesi, İngiloy şairlerinin şirlerini Türkçe yazması, İngiloylar`ın Türk kökenli Alban halkı olduğunu göstermektedir.124

Gürcü araştırmacısı D. Bakradze, İngiloylar`ın dili ile Gürcü dili arasında farkların olduğunu ifade ederken, bu düşüncesini aşağıdaki şekilde ifade etmiştir. O, kendi fikirlerine açıklık getirmek için aslen İngiloy olan Mose Canaşvili`nin “Droeba” gazetesinde 1880 yılı 146. sayında İngiloy diline dair yayınladığı makalesinden deliller getirerek, İngiloy dilinin Gürcü dilinden farklı bazı fonetik özelliklerinden de bahsetmiştir. Yazar, İngiloy konuşma şeklinin Gürcü telaffuzundan farklı olduğunu

121 _{Wixman, The Peoples of the USSR an Etnographic Handbook, s. 82, Gökçe Yükselen, Abdurrazak}

Peler, “Kafkasya`da Türk Lehçelerinin Fonksiyonları”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Sayı 36, Ankara, 2013, s. 182.

122 _{Ş. Aliyev, Azerbaycan`ın Eski ve Müstakil Halku-İngiloylar, www. unikal.org (Erişim Tarihi:}

01.06.2014)

123 _{Şabanov, Kişisel görüşme, Aliabad Zaqatala, Tarih: 14.02.2019.}

124 _{Ş. Aliyev, “Aliabad`da Bir Gün”,https://www.youtube.com/watch?v=aqkt8l0hIZA&t=107s, Erişim}

gösteren örnekler vererek, kelimelerin sonunda “i” harfinin ve bazı kelimelerin başında ise “m” harfinin düşmesini, sesli harflerin çoğu zaman birbirleri ile yer değişmelerini, kelimelerin sonunda “v” harfinin düşmesini ve bu harfin Gürcüce`de bulunmayan “u” sesi ile değiştirilmesi gibi durumları örnek göstermektedir.125

Olson`a göre de İngiloylar Gürcü dilinin Kaheti lehçesi ile konuşmaktadırlar. Fakat onlar günlük konuşmalarında Azerbaycan Türkçe`sini de kullanmaktadırlar.126

1969 yılında Moskova`da basılmış olan Kafkaskih Etnografiçeskih Sbornik adlı eserde İngiloylar`ın günümüzde kendi Gürcü dilini koruyup muhafaza ettiklerinden fakat günlük konuşmalarında Azerbaycan Türkçesinin de etkisinin görüldüğünden bahsedilmektedir. 127

Wixman`a göre, günümüzdeki İngiloylar çoğunlukla Azerbaycan Türkçesi kelimeleri içeren Gürcüce ayrı bir lehce konuşmaktadırlar.128

Dünya Kültürleri Ansiklopedisi` nde İngiloylar`ın Gürcüce`nin Kaheti ve Kızıki

dialektleri ile yakından alakası olan doğu lehçesi ile konuştukları belirtilmektedir. Ayrıca onların günümüzde kendi çevrelerinde veya ev dahilinde Gürcü dilini muhafaza ettiğini ve son zamanlarda bazı Müslüman İngiloylar`da Müslüman isimleri yerine Gürcü isimlerini tercih etmek dâhil olmakla kendi etnik kökenlerinde yenilenme artışı görüldüğü şeklinde yanlış bilgiler yer almaktadır.129

Netice itibariyle söyleye biliriz ki, İngiloylar`ın günümüzdeki konuşma dillerinin Gürcüce`nin doğu lehçesi olmasını esas alarak, onların Gürcü halkı gibi tanıtılması doğru değildir. Bunun için onların günümüzdeki kültür ve medeniyetinin, Gürcü kültür ve medeniyeti ile aynı olması gerekirdi. İngiloylar zaman içerisinde bir arada yaşadıkları Azerbaycan Türkleri`nden Azerbaycan Türkçesi`ni de öğrenmiş, kendi aralarında günlük konuşmalarında Gürcü lehçesi ile konuşsalar da resmi

125 _{D. Bakradze, Zametki o Zakatalskom Okruge, kniga- 14, Tiflis, 1890, ss. 251-252; Mustafayev,}

İngiloylar`ın Maddî Medeniyeti, s. 52

126 _{Olson, an Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet İmperies, s.291.} 127 _{Kardanov, Kafkaskih Etnografiçeskih Sbornik, s. 59.}

128 _{Wixman, The Peoples of the USSR an Etnographic Handbook, s. 82.} 129 _{Migeladze, “İngilos”, Encyclopedia of Worlds Cultures, C. VI, s. 149.}

yazışmalarda ve bölgenin diğer halkları ile konuşmalarında Azerbaycan Türkçesini kullanmaktadırlar.