A) 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu ;
a) Kanunun Amacı: Özel bir kanun olan 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu, “Boğaziçi Alanının kültürel ve tarihi değerlerini ve doğal güzelliklerini kamu yararı gözetilerek korumak ve geliştirmek ve bu alandaki nüfus yoğunluğunu artıracak yapılanmayı sınırlamak için uygulanacak imar mevzuatını belirlemek ve düzenlemek” amacıyla 22.11.1983 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Kıyı ve sahil şeridinden, öngörünüm, geri görünüm ve etkilenme bölgelerinden oluşan ve 22/07/1983 onay tarihli ve 1/5000 ölçekli Boğaziçi Nazım Planına göre hazırlanan Boğaziçi Alanının sınırları ve koordinatlarını belirtir kroki Kanun ekinde yer almıştır.
b) Plân Yapma Yetkisi: 2960 sayılı Boğaziçi Kanunun 6. ve 10. maddelerinde kanunun uygulanmasını sağlayacak organlar ve bunların görevleri düzenlenmiştir. Kanun’un 10 uncu maddesinin üçüncü fıkrasında, “Gerekli görüldüğü takdirde ‘Boğaziçi Alanı’ için yapılan plânların revize edilmesi ‘geri görünüm’ ve ‘etkilenme’ bölgelerinde 3030 sayılı Kanun'a göre, ‘sahil şeridi’ ve ‘öngörünüm’ bölgelerinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nce
Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi İdare Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi.
bayram.keskin@kocaeli.edu.tr; ORCID ID:http://orcid.org/0000-0003-0562-048X
47
hazırlanarak Belediye Meclisi’nin kararı ve Belediye Başkanı’nın onayından sonra Boğaziçi İmar Yüksek Koordinasyon Kurulu’nun onayı ile yürürlüğe girer.” hükmü; aynı maddenin altıncı fıkrasında ise, “İmar Yüksek Koordinasyon Kurulu: Başbakan veya görevlendireceği Başbakan Yardımcısı veya bir Devlet Bakanı başkanlığında, Millî Savunma, Bayındırlık ve İskân, Kültür ve Turizm, Ulaştırma, Tarım Orman ve Köy işleri, Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlarından oluşur. Kurul’un sekreterya görevini Bayındırlık ve İskân Bakanlığı yürütür.”
hükmü yer almaktadır.
3194 sayılı İmar Kanununun 46. maddesi ile, 2960 sayılı Kanunun 6. maddesine göre kurulan organlar kaldırılmış; bunların görev ve sorumlulukları mezkûr 46. maddede belirtilen çerçeve dâhilinde İstanbul Büyükşehir ve ilgili ilçe belediye başkanlıklarınca yürütüleceği hükme bağlanmıştır (Boğaziçi İmar Yüksek Koordinasyon Kurulu, Boğaziçi İmar İdare Heyeti ve Boğaziçi İmar Müdürlüğünün görev ve sorumlulukları 22.7.1983 onay tarihli plan esas alınarak ‘Boğaziçi Sahil Şeridi’ ve ‘Öngörünüm’ bölgelerinde Büyük Şehir Belediye Başkanlığına, ‘geri görünüm’ ve ‘etkilenme’ bölgelerinde ise, ilgili İlçe Belediye Başkanlıklarına devredilmiştir).
Konuya ilişkin “Anayasa Mahkemesi’nce verilen 11/12/1986 tarihli ve E.1985/11-K.1986/29 sayılı kararda 46. madde yönünden “söz konusu madde düzenlemesinde Anayasa'ya aykırı bir yön görülmediği” belirtilmiştir.
c) Kanunun Geçici 4. maddesinde de “Boğaziçi kıyı, sahil şeridi ve öngörünüm bölgelerinde 22/7/1983 tasdik tarihli 1/5000 ölçekli nazım ve 1/1000 ölçekli imar uygulama planları ile konut kullanımına ayrılmış, ancak yapı yapılmamış olan yerlerde yeşil alan statüsü uygulanır.” hükmü bulunmaktadır.
B) 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname;
a) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın görev tanımı: 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 2.maddesinde sayılan durumlarda, imar planı yapmak, yaptırmak ve onaylamak Bakanlığımızın görevlerinin arasında olduğu belirtilmiştir.
b) Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü’nün Görev Tanımı: 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye 648 sayılı KHK ile ilave edilen 13/A maddesinin 1 numaralı fıkrasının (c) ve (ç) bentlerine göre; Milli parklar, tabiat parkları, tabiat anıtları, tabiatı koruma alanları arkeolojik ve kentsel sitler, tabiat varlıkları, özel çevre koruma bölgeleri, doğal sit alanları, tabiat parkları vb. alanların kullanılması ve yapılaşmasına yönelik ilke kararlarını belirlemek ve her tür ölçekte çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planlarını yapmak, yaptırmak, değiştirmek, onaylamak, uygulamak, … her tür ve ölçekteki çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planlarını yapmak, yaptırmak ve onaylamak Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü’nün görevleri arasındadır.
48 C) 3194 sayılı İmar Kanunu;
a) Bakanlığın yetkisi: İmar Kanunu’nun 9. maddesinde “Bakanlık gerekli görülen hallerde, kamu yapıları ve enerji tesisleriyle ilgili alt yapı, üst yapı ve iletim hatlarına ilişkin imar planı ve değişikliklerinin, umumi hayata müessir afetler dolayısıyla veya toplu konut uygulaması veya Gecekondu Kanununun uygulanması amacıyla yapılması gereken planların ve plan değişikliklerinin, birden fazla belediyeyi ilgilendiren metropoliten imar planlarının veya içerisinden veya civarından demiryolu veya karayolu geçen, hava meydanı bulunan veya havayolu veya denizyolu bağlantısı bulunan yerlerdeki imar ve yerleşme planlarının tamamını veya bir kısmını, ilgili belediyelere veya diğer idarelere bu yolda bilgi vererek ve gerektiğinde işbirliği sağlayarak yapmaya, yaptırmaya, değiştirmeye ve re'sen onaylamaya yetkilidir” hükmüyle Bakanlığımıza bazı alanlar bakımından resen plan yapma yetkisi öngörülmüştür.
b) İstisnalar: İmar Kanununun 4. maddesinde yer alan, “2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, bu Kanunun ilgili maddelerine uyulmak kaydı ile 2960 sayılı İstanbul Boğaziçi Kanunu ve 3030 sayılı Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun ile diğer özel kanunlar ile belirlenen veya belirlenecek olan yerlerde, bu Kanunun özel kanunlara aykırı olmayan hükümleri uygulanır.”
hükmü ile değerlendirmeye konu olan Boğaziçi Kanunu’na öncelik tanınmıştır.
c) İmar Kanunu’nun 8. Maddesinin 1. Fıkrasının d bendinde 12/7/2013 tarihli ve 6495 sayılı Kanunun 73. Maddesinde yapılan değişiklik ile, “Arazi kullanımı ve yapılaşmada sadece mekânsal strateji planları, çevre düzeni planları ve imar planları kararlarına uyulur. Üst kademe planları Bakanlıkça onaylanan bu Kanunun istisnası olan alanlar ile korumaya yönelik diğer özel kanunlara tabi alanlara ilişkin alt kademe planların onay, askı ve kesinleşme işlemleri bu Kanunun 9 uncu maddesine göre gerçekleştirilir. Alt kademe planların, üst kademe planların kesinleştiği tarihten itibaren en geç bir yıl içinde ilgili idarece üst kademe planlara uygun hale getirilmesi zorunludur. Aksi halde, üst kademe planları onaylayan kurum ve kuruluşlar alt kademe planları en geç altı ay içinde uygun hale getirir ve resen onaylar. Bu süre içinde ruhsat işlemleri, yürürlükte olan uygulama imar planına göre gerçekleştirilir. Bu bent uyarınca yapılacak işlemlerde bu maddenin (c) bendi hükümlerine uyulur” hükmü getirilmiştir.
D) 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun;
a) Uygulanmayacak Hükümler:
Bu Kanunun;
- 9 uncu maddesinin 1. Fıkrasında, “Bu Kanun uyarınca yapılacak olan planlar, 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanununda ve imara ilişkin hükümler ihtiva eden özel kanunlar da dâhil olmak üzere diğer mevzuatta belirtilen kısıtlamalara tabi değildir...” hükmü;
-2. fıkrasının (i) bendinde, “Bu Kanun kapsamındaki alanlarda bu Kanunun öngördüğü uygulamaların zaruri kılması hâlinde, bu uygulamaların gerektirdiği iş ve işlemler;Geri görünüm ve etkilenme
49
bölgeleri bakımından 18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanununun,bu Kanunun uygulanmasını engelleyici hükümleri ve diğer kanunların bu Kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz…” hükmü,
Yeralmakta iken, Anayasa Mahkemesi’nin 1/3/2014 tarihli ve 28928 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 27/2/2014 tarihli ve E.2012/87-K.2014/41 sayılı kararı ile bu hükümler iptal edilmiş; yine Anayasa Mahkemesi’nin E.2012/87- K. 2014/5 (Yürürlüğü Durdurma) Kararı ile İptal Kararının Resmî Gazetede yayımlanacağı güne kadar yürürlüğünün durdurulmasına karar verilmiştir.