4 2. İkincil Piyasalar

1994 yılı Ocak-Kasım döneminde ikinci el piyasalarda toplam işlem

hacmi 4 521 trilyon Türk lirasına yükselmiştir. 1993 yılının aynı dönemine göre toplam işlem hacminin yüzde 161,4 artmış olduğu görülmektedir (Tablo III.4.2).

Özel sektör kağıtlarının satışlarında yüzde 197,8 oranında bir artış sözkonusu olurken, kamu kağıtları işlem hacminde yüzde 155,6 artış gerçekleşmiştir.

İkincil piyasada kamu kesimi geçen seneye göre biraz azalmakla birlikte, ağırlığım hissettirmeye devam etmiştir. Toplam işlem hacmi içinde kamunun payı yüzde 84,3 olurken, özel sektör payını yüzde 15,7 oranma yükseltmiştir. Hazine Bonosu yüzde 45,4, Devlet Tahvili yüzde 34,4 ve hisse senedi yüzde 12,6’hk paylarla toplam işlem hacmi içinde en yüksek paylara sahiptirler.

Sözkonusu dönemde ikinci el piyasa işlemlerinin yüzde 79’u bankalar, yüzde 21,1’i banka dışı aracı kurumlar aracılığı ile gerçekleştirilmiştir.

1993 yılının aynı döneminde bu oranlar sırasıyla yüzde 86 ve 14 olmuştu. Buna göre, banka dışı aracı kurumlanıl piyasadaki etkinlikleri geçmiş yıllara göre artmış bulunmaktadır.

TABLO III.4.2

İKİNCİ EL PİYASA İŞLEM HACMİNDEKİ GELİŞMELER (Milyar TL) 1993 1993 Ocak-Kasım 1994 Ocak-Kasım Yüzde Değiş Toplam İç. Yüzde Pay 1993 1994 ÖZEL SEKTÖR 296,507 238,192 709302 197,8 13.8 15.7 Hisse Senedi 255,655 202,585 569,109 180.9 11.7 12.6 Tahvil 7,858 6,927 8,276 19.5 0.4 0,2 Banka Bonosu 347 255 33,222 12 928.2 0.01 0.7 Finans Bonosu 761 514 718 39.7 0.02 0.01 VDMK 31,886 27,911 97,977 251.0 1.6 2.2 KAMU SEKTÖRÜ 1 734,099 1 491,192 3 811,930 155.6 86.2 84.3 Devlet Tahvili 657,640 515,774 1 555,554 201.6 29.8 34.4 Hazine Bonosu 1 027,528 931,830 2 051,799 120.2 53.9 45.4 GOS - - - - - -Döv. End. Sen. 48,929 43,586 204,041 368.1 2.5 4.5 Konut Sertifikası 2 2 536 26 700.0 - 0.01 TOPLAM 2 030,606 1 729384 4 521,232 161.4 100.0 100.0

Kaynak: SPK Aralık 1994 Aylık Bülteni

III.43 . İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)

1994 yılı sonunda İMKB Bileşik İndeksi bir önceki yüa göre nominal yüzde 31,8 artışla 27257,2 seviyesine ulaşmıştır. Mali İndeks yüzde 19,7 ve Smai İndeks de yüzde 36,7 artmıştır. Bileşik İndeks dolar bazında yüzde 50,4 düşüş göstermiştir. Bileşik İndeks, Mali İndeks ve Smai İndeks 1994

aylık ortalamaları sırasıyla yüzde 3,3, yüzde 3 ve yüzde 3,6’dır. Mali İndekste, standart sapmanın ortalamaya bölünmesiyle bulunan birim getiri başına dalgalanma oranı Bileşik İndekse göre yüzde 34,9, Sınai İndekse göre ise 52,6 daha fazladır. Benzer şekilde, Bileşik İndekste Sınai İndekse göre yüzde 13,2 daha fazla dalgalanma gözlenmiştir. Mali piyasalarda 1994 yılında yaşanan olumsuz gelişmeler mali firmaları sanayi işletmelerine oranla daha fazla etkilemiştir.

1994 yılı sonunda toplam işlem hacmi, bir önceki yıla göre 395,6 trilyon Türk lirası artarak, 650,9 trilyon Türk lirasına ulaşmıştır. Günlük ortalama işlem hacmi ise, bir önceki yıla göre 1,5 trilyon Türk lirası artarak, 2,6 trilyon Türk lirası olmuştur. En yüksek günlük işlem hacmi 6,7 trilyon Türk lirası ile 13 Ocak’ta gerçekleşmiştir. 1994 yılında aylık ortalama işlem hacmi bir önceki yıla göre 21,3 trilyon artarak 54,2 trilyon Türk lirası olmuştur. 1994 yılında toplam işlem miktarı bir önceki yıla göre 1,8 kat artarak 100 milyar adete, günlük ortalama işlem miktarı ise 395,5 milyon adede yükselmiştir. Toplam sözleşme sayısı bir önceki yıla göre yüzde 80,6 artarak 5 milyon adete, günlük ortalama sözleşme sayısı ise 20 bin adete yükselmiştir. Borsa’da işlem gören 171 şirketin toplam piyasa değeri Aralık ayı sonu itibariyle 836,1 trilyon Türk lirasıdır.

Ocak aymda Bileşik İndeks Türk Lirası bazında yüzde 2,8 dolar bazında ise yüzde 18,3 düşmüştür. İMKB’mn kuruluşundan itibaren Ocak ayı getirisi ilk kez 1994 yılında negatif olmuştur. Bu gelişmede 27 Ocak’ta yapılan yüzde 13,6’lık devalüasyonun etkisi büyüktür.

Şubat ayında Bileşik İndekste yüzde 25,4 ile yılın en yüksek düşüşü gözlenmiştir. Bu gelişmede kamu menkul kıymetleri ile repo faiz gelirleri üzerinden alınan vergi tevkifat oranının yüzde sıfıra indirilmesi etkili olmuştur. Bankalararası para piyasasında bir gecelik faiz oranlarının özellikle aym ilk üç haftasında yüksek oranlarda seyretmesi Şubat ayındaki düşüşü etkilemiştir.

1994 yılının ilk üç ayında Bileşik İndeks yüzde 31,9, Mali İndeks yüzde 46,9 ve Sınai İndeks de yüzde 25,8 oranmda düşmüştür. Dolar bazındaki düşüşler ise Bileşik İndeks için yüzde 55,5, Mali İndeks için yüzde 65,3 ve Sınai İndeks için yüzde 51,6 olmuştur.

Mayıs ayında Mali İndeks yüzde 4,5 artarken Sınai İndeks yüzde 4,3 düşmüştür. Bileşik İndeksteki düşme ise yüzde 2,3 olmuştur. Mayıs

ayında aylık işlem hacmi 16,3 trilyon Türk lirası (482 milyon dolar) ile yılın en düşük değerini almıştır. Ekonomik Denge Vergisi ve Net Aktif Vergisi’ne ilişkin düzenlemelerin yapılması ile D TH ’nın ve Türk lirası mevduatlarının üst sınır gözetilmeksizin devlet güvencesine alınması yüksek faiz oranlarının devamıyla birlikte borsayı olumsuz etkilemiştir.

Haziran ayında Bileşik İndeks yüzde 34 artmıştır. Mali İndeks artış oranı yüzde 40,4, Sınai İndeks artış oram ise yüzde 32’dir. Bankalararasî para piyasasmda bir gecelik faizlerin hızla düşmesi ve yüzde 50 dönem faizli Hazine Bonolarının halka a r a ile döviz fiyatlarındaki artışın frenlenmesi Haziran ayındaki artışta etkili olmuştur.

1994 yılının ilk dokuz ayı sonunda bir önceki yıl sonuna göre Bileşik İndeks yüzde 29,6, Mali İndeks yüzde 6, Sınai İndeks ise yüzde 39 artış göstermiştir. Ancak dolar bazında düşüş oranlan Bileşik İndeks için yüzde 44,9, Mali İndeks için yüzde 55, Smai İndeks için yüzde 40,9 olmuştur.

Kasım ayında Mali İndeks dolar bazında yüzde 19,7 değer kazanırken, aynı oran Smai İndeks için yüzde 9,4 olmuştur. Bileşik İndeks dolar bazında yüzde 11,7 artmıştır. Bu artışta 23 Kasım tarihinde kabul edilen Özelleştirme Yasası’nın etkisi büyüktür. Aynca, 21 Kasım tarihinden itibaren tüm hisse senetlerinin bilgisayar ortamında işlem gördüğü tam otomasyon sistemine geçilmiş olması önemli bir gelişme olarak değerlendirilebilir.

Aralık ayında da Mayıs ayma benzer şekilde Mali İndeks yüzde 3,9 artarken Smai İndeks yüzde 5,5 düşmüştür. 2 Aralık’ta Bileşik İndeks 29145’e Smai İndeks ise 33359’a yükselerek İMKB’nm kuruluşundan itibaren en yüksek değerlerine ulaşmıştır.

III.4.4. Menkul Kıymet Yatırım Fonlan

1994 yılında 19 yeni yatırım fonu kurulmuştur. Yatırım Fonlan Bileşik İndeksi Ocak-Aralık 1994 döneminde yüzde 95,8 artarak 3556’ya yükselmiştir. Aynı dönemde portföylerinde yasa gereği en az yüzde 25 oranmda hisse senedi bulundurma zorunluluğu olin A Tipi Yatırım Fonları İndeksi yüzde 75,7 ve Diğer Yatırım Fonları İndeksi yüzde 129,2 artış göstermiştir. İMKB’de işlem gören yatırım fonu sayısı 2’dir.