İcrai Karar Alma ve Uygulama Yetkisi

İcra-i işlemler olarak nitelendiren faaliyette, araya farklı bir işlem girmeden, doğrudan hukuki sonuçlar doğurma yetenek ve yeterliliğine haiz olmaktadır. İdarenin tek taraflı olarak hukuki durumlarda değişiklik yapan hukuki ilişkileri etkisi altına alma yetkisine sahip olduğu bilinmektedir. İdarenin sahip olduğu bu yetkiye, icra-i karar alma yetkisi adı verilmektedir. Gerçek manada idari özerklikten bahsedebilmek için yerel yönetimlere icra-i karar alabilme yetkisi tanınması gerekmektedir. Özerk olan bir kurumun icra-i nitelikte kararlar alabilmesi özerkliğin temelinde bulunmaktadır. Özerk kurumların aldıkları kararların herhangi bir kişi veya makamın uygulama sırasında onaya tabi olmaması gerekmektedir. İdarenin organları makam ile görevlileri günlük

151 _{Ahmet Ulusoy, (2004), Mahalli İdareler, Seçkin Yayınevi, Ankara: s. 26.}

152 _{http://ankara.spo.org.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=648:yen-bueyuekehr}

beledye-yasasi-le-yerel-demokras-kisitlaniyor&catid=39:basn-acklamalar&Itemid=72, (Erişim Tarihi: 15.03.2017).

faaliyetlerini sürdürmeye çalışırlarken sayısız kararlar almaktadırlar. Kararların birçoğu idarenin tek taraflı iradesi ile alınarak ilgililere sorulmadan hükümler doğurmaktadır. İcra-i kararlar olarak adlandırılan ve idarenin tek taraflı iradesine dayanılarak alınmaya çalışılan bu kararlar ile yönetilenlere yeni sorumluluk ve haklar getirebilir.153

3.5.1.2.1. İl Özel İdareleri

İl Özel İdaresi Kanunu vasıtası ile daha önceki duruma nazaran özerk bir yapı tesis edilmektedir. İl Özel İdare kavramı, Avrupa Yerel Yönetimler özerklik şartında da yer aldığı karar serbestliği ve alınan bu kararların uygulanabilmesi açısından güçlendirilmektedir. Önceki İl Özel İdareleri Kanunundaki 135. maddeye göre il genel meclisi tarafından alınan kararlar, vali tarafından verilecek onay ile kesinleşmektedir. Onaylamak zorunda kaldığı bu kararlarda vali, tutanak tarihinden başlamak kaydı ile 20 gün içerisinde Danıştay’a itiraz etme yetkisini elinde bulundurmaktadır. Danıştay’ın, iki ay sonunda yapılan itirazın incelenmesi nedeni ile kararını vermesi gerekmektedir.154 _İl özel idare meclisi tarafından alınan kararları vali onayladıktan sonra belirtilen zaman zarfında itiraza açık tutulması meclis kararlarında yaşanacak sorunların merkezi idare tarafından denetlenmesi sağlanmaktadır.

3.5.1.2.2. Belediyeler

Yerel yönetim birimleri arasında icra-i işlemlerin tesis edilmesi noktasında en güçlüsünün şüphesiz belediyeler olduğu söylenebilir. Geçmişte kalan mevzuatlar arasında karşılaştırma yapıldığında belediyeler ve İl Özel İdareleri arasında idari açıdan özerkliğin, belediyelerin lehine farklılık arz ettiği görülmektedir. Eski kanunlarda ise belediyelerin tesis etmiş olduğu işlemlerin, kural olarak icra-i ve kesin niteliğe sahip oldukları görülmektedir. Önceki belediye mevzuat yapısında karar verici organlar tarafından verilen kararların kesinlik arz edebilmesi için kural olarak vali onayına gerek olmadığı ifade edilmektedir. Valinin onayı ile kesinlik kazanan çok fazla işlemin mevcut olduğu belirtilmektedir. İfade edilmesi gereken diğer bir durum ise valinin onayının gerekmediği yani kesinlik arz eden kararlarda bu kararların kesinleşmesi ile bu kararlara itiraz yapılmasının, İl İdare Kurulu ya da Danıştay’ın aldığı kararlar neticesinde kesinlik

153 _{Bahtiyar Akyılmaz, (2004), İdare Hukuku, Çizgi Kitabevi, Konya: s. 268.}

154 _{Can Umut Çiner ve Oral Karakaya, (2012), Merkez-Yerel İlişkileri ve Mülki İdarenin Dönüşümü,}

kazandığı ve uygulandığı belirtilmektedir.155 _{Eski mevzuatlarda alınan kararların, vali} tarafından onaylama mecburiyetinin olduğu görülmektedir. Alınan bu kararlara yapılacak itirazlar, İl İdare Kurulu ve Danıştay’ın kararları sonuçlandırması ile yürürlüğe girmektedir.

Yenilenen belediye mevzuatında karar mercilerinin aldığı kararların tamamlanarak kesinlik kazanması için mülki idare amirinin onayı, özel kanunlardan kaynaklanan istisnalar hariç gerekmemektedir. Kesin niteliğe sahip icra-i kararların uygulanması için kararların, mülki idare amiri yani valiye gönderilmesi yeterli görülmektedir. 5393 sayı numaralı yeni belediye kanununun 23. maddesi gereğince belediye meclisinin aldığı kararların kesinleşebilmesi için belediye başkanının bu kararları imzalaması gerekmektedir. Belediye başkanı, hukuka aykırı gördüğü meclis kararlarını gerekçesiyle belirtebilmesi sureti ile yeniden görüşülmek üzere 5 gün içerisinde meclise iade edebilir. Tekrardan görüşülmesi gerekmeyen kararlar ile tekrardan görüşülmesi istenilen kararlar, belediye meclisinin üye tam sayısının salt çoğunluğunun ısrarı ile kesinlik kazanmaktadır. Belediye başkanının, 10 gün içerisinde meclisin ısrarı ile kesinlik kazanan kararların aleyhine idari yargıda dava açabilme yetkisi bulunmaktadır.156 _{Belediye kanununun değiştirilmesi ile kesinleşen kararlara itiraz} edebilme yolu açık tutulmaktadır. Belediye meclisinin kabul ettiği kararlarda, mülki idare amirinin onayına ihtiyaç duyulmamaktadır.

3.5.1.2.3. Büyükşehir Belediyeleri

İcra-i işlemlerin tesisi noktasında, belediye ve büyükşehir belediyeleri arasında ciddi manada fark bulunmamaktadır. Yürürlüğe yeni giren Büyükşehir Belediye Kanununda meclisin aldığı kararlar, belediye meclisinin kararlarının kesinleşmesine benzemektedir. Büyükşehir Belediyeleri Kanunu ve incelemesi gerekli olan konular, eskisi gibi alt kademe belediyeleri ile ilgili olan konular olarak karşımıza çıkmaktadır. Yürürlüğe giren Büyükşehir Belediye Kanununa göre ilk kademe belediyeleri ve ilçe belediye meclislerinin kararlarının, belediye başkanının geri gönderebilmesine açık olduğu ifade edilmektedir. Alınan kararların kesinleşebilmesi için ilçe veya ilk kademe

155 _{Tarkan Oktay, (2010), Yerel Yönetim Reformu Sonrasında İl Özel İdareleri, Hayat Yayınları, İstanbul:}

s. 65.

156 _{Birgül Ayman Güler, (1998), Yerel Yönetimler: Liberal Açıklamalara Eleştirel Yaklaşım, TOADİE}

belediye meclisleri tarafından ısrar edildiğinde, bu kararlar yürürlüğe girmektedir. İmarla alakalı konularda ise ilçe ve ilk kademe belediyelerinin aldıkları kararlar, üç ay içerisinde büyükşehir belediye imar planına uygunluk açısından incelenip kabul edilmekte ve büyükşehir belediye başkanına sunulmaktadır. Kararların, ilçe ve ilk kademe belediyelerinin büyükşehir belediye meclisi ile belediye başkanının uygun bulması safhalarından sonra kesinleşmesi sağlanmakta ve alınan kararlar, uygulanabilir bir hal almaktadır.157 _{Büyükşehir belediye kanunu ile meclisin aldığı kararlara başkanını itiraz} edebilme yolu açık iken imar konusunda alınan kararlarda büyükşehir belediye meclisi ve belediye başkanının kontrolünden geçmesi kurum içi denetimin ve karar vermede gerekli mercilerin onaylarının önemini ortaya koymaktadır.