İşlem Denetçisi Tarafından Sermaye Artırımı Denetlenmes

6102 sayılı tür ticaret kanunun sermaye artırımı işlemlerinin düzenleyen 458.maddesinde ;

“Yönetim kurulunca atanmış bir işlem denetçisi tarafından verilen sermaye artırımı raporunda, artırım işlemlerine ve yönetim kurulu beyanına ilişkin inceleme ve denetlemelerin sonuçları açıkça gösterilir; Kanuna ve Türkiye Muhasebe Standartlarına uygunluk veya aykırılık hususlarında görüş açıklanır.” Şeklindedir.

Şirketler gerekli gördüklerinde kanuna ve ana sözleşmeye aykırı olmamak üzere sermeye artımında bulunabilirler. Sermaye artırımın önkoşulu önceki sermeyenin ödenmiş olmasıdır. 6102 sayılı yasada nakit sermaye arttırımı şu şekilde hüküm altına alınmıştır;

“Artırılan sermayeyi temsil eden payların tamamı ya değişik esas sözleşmede ya da İştirak taahhüdü, yeni pay almaya, kayıtsız, şartsız ve yazılı olarak yapılır. İştirak taahhütnamesi, taahhütnamenin verilmesine sebep olan sermaye artırımı belirtilerek; taahhüt edilen payların sayılarını, itibarî değerlerini, cinslerini, gruplarını, peşin ödenen tutarı, taahhütle bağlı olunulan süreyi ve varsa çıkarma primi ile taahhüt sahibinin imzasını içerir.”

İşlem Denetçisi nakit artıran sermayeyi denetimi şu şekilde yapacaktır.

 Sermeye artımı dolaysıyla ye yeni pay alımı kayıtsız şartsız yapıldığı hükmü artımı kararında ye aldığı tespit edilmesi.

 Sermeye artırım tutarının tamamının artırım kararında tamamen taahhüt edildiğinin tespit edilmesi.

 Her ortak için taahhüt edilen sermaye artırım tutarının itibari değerlerinin kanunda belirlenmiş sınırın altında olmadığının tespiti,

 Sermeye taahhüdünde artırılan sermeyenin kanunda öngörülmüş tutarlarının Özellikle önceki sermayenin ödendiği ve sermaye artırımına ilişkin pay bedellerinin tamamının taahhüt edildiği ve kanunda veya esas sözleşmede öngörülmüş bulunan asgari tutarlarının bir mevduat veya katılım bankasına yatırıldığı ve buna ilişkin dekontların mevcut olduğu tespiti,

151

 Artırımın kanununa ve Türkiye muhasebe standartlarına uygunlunun tespiti yapılır.

Aynı Sermaye Konulmasının Denetimi.273

Sermaye artırımında ayni sermaye konulursa denetim şu hususlar dayanır.  Aynı olarak konulan sermaye kanuna uygun olup olmadığının tespiti

 Aynı olarak konulan sermaye değeri için gerekli mahkeme kararlarının alınması tespit edilmesi.

 Mahkeme kararında sermaye değeri tespiti için eksiklik ve kanuna aykırılık durumunun tespiti.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda halka açık olmayan sermaye artırımı için; “Halka açık olmayan bir anonim şirkette, ilk veya değiştirilmiş esas sözleşme ile esas sözleşmede belirlenen kayıtlı sermaye tavanına kadar sermayeyi artırma yetkisi, yönetim kuruluna tanındığı takdirde, bu kurul, sermaye artırımını, bu Kanundaki hükümler çerçevesinde ve esas sözleşmede öngörülen yetki sınırları içinde gerçekleştirebilir. Bu yetki en çok beş yıl için tanınabilir.” şeklinde düzenlemiştir. İşlem denetçisi kayıtlı sermayeyi denetimi şu şekilde yapacaktır.

 İşlem denetçisi kayıtlı sermaye tavanını tespit etmesi.  Kayıtlı sermaye sisteminin ana sözleşmede var olduğu,

 Kayıtlı sermaye için gerekli olan beş yıllık sürenin geçmediğini,

 Yönetim kurulunun kayıtlı sermaye tavanı kadar sermeye arttırımı yapıp yapmadığı,

 Kayıtlı sermaye sisteminde sermaye artımı bakanlık iznine bağlı ise gerekli izinlerin alındığını,

 Rüçhan hakkı bulunan ortakların bu haklarının sınırlanıp sınırlanmadığını,  Diğer yasalar ile idare tarafın belirtilen usul ve esaslara uyulması

değerlendirme ve tespitlerini yapacaktır.

273_{6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu, 14.02.2011 Tarih ve 27846 Sayılı Resmi Gazete’de} Yayımlanmıştır.

152

6102 sayılı Türk Ticaret kanununda halka açık olmayan sermaye artırımı için; “Sermayenin artırılabilmesi için, yönetim kurulu, esas sözleşmenin sermayeye ilişkin hükümlerinin, ve gerekli olması hâlinde, Sanayi ve Ticaret Bakanlığından izni alınmış şekillerini, sermayenin artırılmasına ilişkin kararını, imtiyazlı paylara ve rüçhan haklarına ilişkin sınırlamaları, prime dair kayıtları ve bununu uygulanması hakkındaki kuralları, esas sözleşmede öngörüldüğü şekilde ilan eder ve internet sitesinde yayımlar.” şeklinde düzenleme yapılmıştır.

İşlem Denetçisi bu denetimi şu şekilde yapacaktır;

 İşlem denetçisi sermeye artımına tabi şirket eğerki sermeye artırım için herhangi bir kamu kuruluşun bağlı ise o kurumda gerekli izinleri olup olmadığını,

 Sermaye artırımına ilişkin imtiyazlı paylara ve rüçhan haklarına ilişkin sınırlamaları tespit etmek zorundadır.

 Yönetim kurulunun vermiş olduğu sermaye artırım kararını kanuna ve ana sözleşmeye uygunluğu yönünden denetler,

 Denetimde yönetim kurulunun sermeye artımı kamuya aydınlatma ve hesap verme ilkesi doğrultusunda 6102 sayılı kanun başta olmak üzere diğer kanunlara ve sermeye arttırımı yapan şirket halka açık olması durumunda Sermeye piyasası mevzuatı na uygun yapım yapmadığı belirtilir.

İşlem denetçisi sermaye artımı tamamen veya kısmen içi kaynaklardan yapan şirketin iç kaynaklardan sermaye artırımının kanuna veya ana sözleşmeye uygun olduğunu ve ortaya koyması gerekir.

6102 sayılı Türk Ticaret kanununda iç kaynaklardan sermaye artırımı için; “Sermayenin artırılan kısmını, iç kaynaklardan karşılayan tutarın şirket bünyesinde gerçekten var olduğu, onaylanmış yıllık bilanço ve işlem denetçisinin vereceği açık ve yazılı bir beyanla doğrulanır. Bilanço tarihinin üzerinden altı aydan fazla zaman geçmiş olduğu takdirde, yeni bir bilanço çıkarılması ve bunun işlem denetçisi tarafından onaylanmış olması şarttır.”düzenleme mevcut olup işlem denetçisi bu denetimi şu şekilde yapacaktır;

153

 İç kaynaklardan artırılan sermaye olabilecek değerlerin işletmede var olduğunu tespit edilmesi,

 İç kaynaklardan sermaye artırımın da kullanılacak değerlerin sermaye ilave edilmesinde mevzuat açısından sakınca bulunmadığını,

 İç kaynaklardan artırılan sermayenin ortakların ortaklık hakkı hak kaybına yol açmadığını,

 Sermaye artırımında tarihi itibariyle bilanço tarihinde altı aydan fazla bir zaman geçmemiş olduğunu, bu zaman geçse bile yeni bilanço düzenlediği, tespit ederek raporda belirtmesi gerekir.

6102 sayılı Türk Ticaret kanununda şarta bağlı borçlar için; “Genel kurul, yeni çıkarılan tahviller veya benzeri borçlanma araçları nedeniyle, şirketten veya topluluk şirketlerinden alacaklı olanlara veya çalışanlara, esas sözleşmede değiştirme veya alım haklarını kullanmak yoluyla yeni payları edinmek hakkı sağlamak suretiyle, sermayenin şarta bağlı artırılmasına karar verebilir. Sermaye, değiştirme veya alım hakkı kullanıldığı ve sermaye borcu takas veya ödeme yoluyla yerine getirildiği anda ve ölçüde kendiliğinden artar. Şartlı olarak artırılan sermayenin toplam itibarî değeri sermayenin yarısını aşamaz.” ifadesi mevcut olup bu duruma göre denetçisi;

 Şarta bağlı sermaye artırımının itibarî değerini, kanuna veya ana sözleşme uygunluğunu,

 Payların sayılarını, itibarî değerlerini, türlerininim ayrı ayrı belirlendiği  Değiştirme veya alım hakkından yararlanabilecek grupları kim yada kimler

olduğu,

 Mevcut pay sahiplerinin rüçhan haklarının kaldırılmış bulunduğunu ve bunun miktarını,

 Belli pay gruplarına tanınacak imtiyazları,

 Yeni nama yazılı payların devrine ilişkin sınırlamaları,

 Bankanın belgelerine göre yeni paylar için yapılan ödemelerin doğru ve tam olduğunu,

154

4.2.6. Sermaye Azaltımının Denetlenmesi