İşlem Denetçisi Tarafından Bölünme Sözleşmesi Ve Bölünme Plânının Denetlenmes

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunun 170. maddesine göre bölünme sözleşmesinin ve bölünme planının işlem denetçisi tarafından denetlenmesi hüküm altına alınmıştır.

Aktif Ve Pasif Malvarlığı Konularının Devir Amacıyla Bölümlere Ayrılmasını Ve Tahsisini; Açık Tanımlamayla, Bu Bölümlere İlişkin Envanteri; Taşınmazları, Kıymetli Evrakı Ve Maddi Olmayan Malvarlığını Teker Teker Gösteren Liste Denetlenmesi.245

Yönetim organı kendi, hangi malvarlığı unsurlarının, yani hangi aktif ve pasifin hangi bölüme gireceğim belirleme yetkisindedir. Bölünen işletmenin çeşitli aktifin ve pasifin bir araya konulması suretiyle devredilecek bölümler oluşturulur.

Herbir hesabın bir envanteri çıkarılır. Bölümlere giren aktiflerin ve pasiflerin birbirleriyle ilgili olmaları da mümkündür. Envanter bölünmenin gerçekleştirilmesiyle ilgilidir. Bölünmede önemli olan, aktif ve pasifi oluşturan değerlerin nasıl bölündüğü ve bir bütün oluşturacak şekilde tertiplenip (düzenlenip) bölünmeye tahsis edildiğidir. 246

İşlem denetçisi aktif pasif değerlerin varlığını şirket ticari defteri üzerinde tespit ettikten sonra, bölünmeye girecek olan aktif ve pasif değerlerin bölünen şirket değerlerinde var olup, olmadığını kontrol etmesi gerekecektir.

Payların değişim oranlarını ve gereğinde ödenecek denkleştirme tutarını, özellikle devreden şirketin ortaklarının devralan şirketteki haklarına ilişkin açıklamaları, denetlenmesi.247

Pay değişim oranının tespit edilebilmesi için, bölünme sözleşmesi veya planında yer alan envanterdeki devredilen malvarlığının bölümlerini oluşturan aktif ve

245_{6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu, 14.02.2011 Tarih ve 27846 Sayılı Resmi Gazete’de} Yayımlanmıştır.

246_{6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu Gerekçesi, 14.02.2011 Tarih ve 27846 Sayılı Resmi Gazete’de} Yayımlanmıştır.

247_{6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu, 14.02.2011 Tarih ve 27846 Sayılı Resmi Gazete’de} Yayımlanmıştır.

138

pasiflerin dikkate alınması gerekir. Aktif ve pasiflerin değerinin belirlenmesinde, bölünmeye katılan şirketlerin bilançoları önem arz eder. Bu nedenle, devredilen malvarlığı değerlerinin bilançodaki değeri, pay değişim oranın hesaplanmasında esas alınır. 248 Pay değişim oranının tespitinde, ortakların pay sahipliği haklarının korunması ve devamı açısından en uygun olan hesaplama yönteminin ve değerleme tekniğinin seçilmesi gerekir. 249

İşlem denetçisi pay değişim oranlarının denkleştirme tutarı mevcutsa bu tutarın ortaklar arasında adil olup olmadığı, bölünme sebebi ile bölünen şirketin ortakları ile bölünme sonucu mevcut şirketin veya yeni kurulma yolu ile bölünme varsa bu şirketin ortaklarının kanunlara, ana sözleşmeye ve uygunluğunu denetlemek zorundadır.

Değişim Oranının Saptanmasında, Payların Değerlemesine İlişkin Özelliklerinin Denetimi.250

Bölünmede pay sahipliği haklarının devamı ilkesinin uygulanması kapsamında, pay değişim ilişkisi ve oranının belirlenmesi önemlidir. 251

Bu nedenle, pay değişim oranı ile ayrılma karşılığının adil olup olmadığının tespitinde, pay sahipleri yönünden en uygun ve yerinde olan hesaplama yönteminin ve değerleme tekniğinin seçilmesi zorunludur. Belirtmek gerekir ki, pay değişim oranı ile ayrılma karşılığının doğru şekilde değerlendirilebilmesi, bilançonun güncel olmasına ve doğru bilgileri yansıtmasına bağlıdır. 252

Bölünmeye Katılan Şirketlerin Türlerinin Farklı Olması Hâlinde, Ortakların Yeni Tür Sebebiyle Söz Konusu Olan Yükümlülüklerini Denetimi.253

Farklı türde sermaye ortaklıklarının bölünmeye taraf olması halinde hisse haklan, pay sahipliği haklan ve ortaklık haklan gibi farklı kavramlar söz konusu olmaktadır. Mesela; bir anonim ortaklığın iki limited ortaklığa bölünmesinde anonim

248_{Çoştan, a.g.e., s.78.} 249_{Pulaşlı, a.g.e., s.212.}

250_{6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu 14.02.,2011 Tarih ve 27846 Sayılı Resmi Gazete’de} Yayımlanmıştır.

251_{Ayrıntılı bilgi için birleşme konusunda yer alan pay değişim oranları bölümüne bakılmalıdır.} 252_{Çoştan, a.g.e., s.78.}

253_{6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu, 14.02.2011 Tarih ve 27846 Sayılı Resmi Gazete’de} Yayımlanmıştır.

139

ortaklığın hissedarlarına, limited ortaklıklara ortaklık hakları tahsis edilmektedir. Bunun sonucunda ise, pay sahiplerinin hak ve yükümlerinde değişiklikler meydana gelmektedir. Zira, ortakların üçüncü kişilere karşı sorumlulukları sermaye ortaklığının türüne göre farklı düzenlenmiştir.

Bölünmeye taraf olan ortaklıklar aynı türde olsa bile, devralan ortaklıkta tahsis edilen hakları kapsamının farklı olması mümkündür. Bu nedenle bölünme sonucunda pay sahipliği haklarında meydana gelecek niteliksel değişiklikler de bölünme raporunda yer almalıdır. 254

İşlem denetçisi raporunda bölünme sonucu farklı türden şirket oluşması durumunda bunu raporunda belirtesi gerekecektir.

Bölünmenin İşçiler Üzerindeki Etkileri Varsa ; Sosyal Planın İçeriği Denetimi.255

Bölünmenin bölünmeye katılan ortaklıklar ile işçiler arasındaki iş ilişkilerini ne şekilde etkileyeceğini öğrenilmesinde şirket menfaatinin bulunması mümkündür Bölünme sonucunda iş yeri değişikliği, çalışma koşulları gibi konularda meydana gelecek değişiklikler bölünme raporunda açıklanmalıdır.

Bölünmenin Bölünmeye Katılan Şirketler Şirketlerin Alacakları Üzerindeki Etkilerinin Denetimi.256

Bölünmede, devreden ortaklığın alacaklıların teminatı olan şirket malvarlığının bir parçası onların rızası olmaksızın devredilmektedir.

Tam bölünmede, daima bir borçlu değişimi meydana gelmektedir. Asıl borçlu ortadan kalkmakta ve bunun yeri devralan ortaklık tarafından doldurulmaktadır.

Kısmî bölünmede ise, bölünen ortaklığın malvarlığı, devralan ortaklığa devredilen kısmî malvarlığı parçası miktarı ve oranında azalır. 257

254_{Çoştan, a.g.e., s.73.}

255_{6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu, 14.02.2011 Tarih ve 27846 Sayılı Resmi Gazete’de} Yayımlanmıştır.

256_{6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu, 14.02.2011 Tarih ve 27846 Sayılı Resmi Gazete’de} Yayımlanmıştır.

140

Pay sahiplerinin ortaklık alacaklarına karşı sorumlulukları şirket türlerine göre farklı düzenlenmiştir. Bu nedenle, farklı türde ortaklıkların bölünmeye taraf olması halinde pay sahiplerinin sorumluluk ilişkisinde meydana gelecek değişiklikler de bölünme raporunda belirtilmelidir.258

Bölünmede alacaklıların haklarını tehlikeye düşüren diğer faktörler olarak, bölünme sözleşmesi, bölünme raporu, denetim raporu hazırlanması, bölünmenin tescil için yapılan masraflar ve pay sahiplerine denkleştirme tazminatının ödenmesi sayılabilir. Bu işlemler, bölünmeye katılan ortaklıkların nakit sıkıntısı içine düşmesine sebep olabilir.259 _{6102 sayılı Türk Ticaret Kanunun 175 maddesinde ; “Bölünme ile}

alacaklıların alacaklarının tehlikeye düşmediğinin, bir işlem denetçisinin raporuyla ispatı hâlinde, teminat altına almak yükümü ortadan kalkar.”

Şeklinde düzenleme ile işlem denetçisi tarafından düzenlenen denetim raporunda alacaklıların bölünme dolaysıyla tehlikeye düşmediği belirtilmesi durumunda bölünme nedeni ile şirkette alacaklı olanların teminat isteme hakkı ortadan kalkmaktadır.

Devralan Şirketin; İntifa Senedi, Oydan Yoksun Pay Ve Özel Hak Sahiplerine Tahsis Ettiği Hakların Denetimi.260

Bölünmede, eğer devralan şirket, özel hak sahiplerine intifa senedi, oydan yoksun pay ve bir takım haklar tahsis etmişse, bunların da bölünme sözleşmesi veya plânında açıklanması gerekir. Aksi hâlde, bunlara ilişkin açıklamalara gerek yoktur. 261

İşlem denetçisi intifa senedi, oydan yoksun pay ve bir takım haklar tahsis etmişse, bunların da bölünme sözleşmesi yer alıp almadığını hak ve menfaatlerinin devam edip etmediği denetleme raporunda belirtmesi gerekir.

Şirket Paylarının Bilanço Kârına Hangi Tarihten İtibaren Hak Kazanacaklarını Ve Bu İstem Hakkının Özelliklerinin Denetimi.262,

257_{Pulaşlı,a.g.e., s.212.} 258_{Çoştan, a.g.e., s.73.} 259_{Çoştan, a.g.e., s.90.}

260_{6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu, 14.02.2011 Tarih ve 27846 Sayılı Resmi Gazete’de} Yayımlanmıştır.

141

Bölünmede, devralan şirketin ortakları bakımından önemli olan diğer bir nokta da, devralan şirket veya şirketlerde hangi tarih itibariyle kâra hak kazanacaklarının bölünme sözleşmesi veya plânında yer almış olmasıdır. Ayrıca söz konusu bu hakkın kullanılmasına ilişkin tüm özelliklerin de, yani nasıl kullanılacağının da açıklanması önemlidir.

İşlem denetçisi raporunda bölünme sonrası bölünen şirketten ayrılan ortak veya ortakların şirket karından kar paylarını ne kadar yıl süre ile talep edecekleri doğruluğunu bölünme sözleşmesinde ortaya koyacaktır.

Devreden Şirketin İşlemlerinin Hangi Tarihten İtibaren Devralan Şirketin Hesabına Yapılmış Kabul Edildiğini Denetimi.263

Bölünmeye katılan şirketler, bölünme sözleşmesinde, bölünmenin hangi tarihten itibaren geçerli olacağını tespit edebilirler. Bölünme tarihi bölünmenin ticaret sicil memurluğuna tescilden önceki bir tarih olarak kabul edebilirler. Ancak bu durum üçüncü kişilere karşı bölünmenin hüküm ifade etmesi, sicile tescil anıdır. İşlem denetçisi bölünmenin hangi tarih itibariyle yapıldığını denetleme raporunda belirtmesi gerekir.

4.2.4. Tür Değiştirme Plânının Ve Tür Değiştirme Raporunun