3. BORÇLANMA İŞLEMLERİ
3.2.3 İç Borçlanma ve Stok Bilgilerine İlişkin İstatistikler
Bu bölümde; 2008 yılında yapılan iç borçlanma ve 2008 sonu stok durumuna ilişkin istatistiklere yer verilmektedir.
3.2.3.1 İç Borçlanma İşlemlerine İlişkin İstatistikler
Hazine Müsteşarlığı iç borçlanmayı Devlet tahvili ve hazine bonosu ihracıyla gerçekleştirmektedir. Aşağıdaki tabloda 2007 yılından devreden iç borç stoku, 2008 yılında yapılan iç borçlanma, 2008 yılı iç borç geri ödemeleri, net iç borçlanma tutarı ve 2009 yılına devreden iç borç stokuna yer verilmiştir.
Tablo 17: 2008 Yılı Net İç Borçlanma ve Stok Durumu
Milyon YTL Devlet Borçları Muhasebe Birimi Kayıtları esas alınarak hazırlanmıştır.
Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere, 2007 yılından devreden 249.176 milyon YTL tahvil stoku bulunmaktadır. 2008 yılında 94.480 milyon YTL tahvil borçlanması ve 82.807 milyon YTL tahvile ilişkin anapara geri ödemesi yapılmış ve net tahvil borçlanması 11.673 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir.
2008 yılı sonu itibarıyla da, 2007 yılı tahvil stoku, net borçlanma miktarı kadar artmış ve 2009 yılına 260.849 milyon YTL tutarında devretmiştir.
Aynı şekilde, 2007 yılından devreden 6.134 milyon YTL bono stoku bulunmaktadır. 2008 yılında 18.606 milyon YTL bono borçlanması ve 10.762 milyon YTL bonoya ilişkin anapara geri ödemesi yapılmış ve net borçlanma, 7.844 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılı sonu itibarıyla da, 2007 yılı bono stoku, 2009 yılına 13.978 milyon YTL tutarında devretmiştir.
Senet Türlerine Göre Devlet İç Borçlanma İşlemleri
2008 yılında, Devlet iç borçlanma senetleri ihraç yöntemi olarak ihale ve doğrudan satış kullanılmıştır.
İhale yönteminde, yatırımcıların Merkez Bankası’na verdikleri teklifler Hazine Müsteşarlığı’na iletilip değerlendirilmektedir. Bu yöntemde vade Hazine Müsteşarlığı tarafından önceden belirlenirken, fiyat ve miktarı yatırımcılar teklif etmektedir.
Doğrudan satış yönteminde, ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetlerinin kime ve ne kadar satılacağı önceden bellidir. Bu yöntemde genellikle, talepleri üzerine kamu kurum ve kuruluşlarına senet satılmaktadır.
2008 yılında yapılan nakit borçlanma, 78.277 milyon YTL’si tahvil; 18.364 milyon YTL’si bono olmak üzere toplam 96.641 milyon YTL’dir. Nakit borçlanmanın % 98’i YTL, % 2’si döviz cinsindendir.
Tablo 18: 2008 Yılı Nakit İç Borçlanmanın Senet Türlerine Göre Dağılımı
2007 yılında yapılan nakit borçlanmanın % 93’ünün YTL, % 7’sinin döviz cinsinden olduğu gözönüne alındığında, 2008 yılında YTL cinsinden yapılan nakit borçlanmanın arttığı görülmektedir.
2008 Yılı Nakit İç Borçlanmanın Senet Türlerine Göre Dağılımı*
Tutar (bin YTL)
DEVLET TAHVİLLERİ 78.277.511 1. YTL Cinsinden Nakit İmkanı Sağlayanlar 76.170.151
1.a. İhale 73.865.151
1.a.a. İskontolu 40.563.357
1.a.b. Kuponlu 33.301.794
1.b. Doğrudan Satış 2.305.000
1.b.a. İskontolu 0
1.b.b. Kuponlu 2.305.000
2. Döviz Cinsinden Nakit İmkanı Sağlayanlar 2.107.360
2.a. İhale 703.860
2.a.a. İskontolu 0
2.a.b. Kuponlu 703.860
2.b. Doğrudan Satış 1.403.500
2.b.a. İskontolu 0
2.b.b. Kuponlu 1.403.500
HAZİNE BONOSU 18.363.868
1. YTL Cinsinden Nakit İmkanı Sağlayanlar 18.363.868
1.a. İhale 18.363.868
1.a.a. İskontolu 18.363.868
1.a.b. Kuponlu 0
1.b. Doğrudan Satış 0
1.b.a. İskontolu 0
1.b.b. Kuponlu 0
TOPLAM 96.641.379
*Değişimler ve kur farkları dahil değildir.
Nakit tahvil borçlanması rakamı finansman kısmında 77.933 milyon YTL’dir. Aradaki fark, iskonto tutarı olup, 341 milyon YTL’si YTL, 3 milyon YTL’si döviz cinsindendir.
Grafik 7: 2008 Yılı Nakit İç Borçlanmanın Senet Türlerine Göre Dağılımı
YTL Kuponlu 37%
YTL İskontolu 61%
Döviz Kuponlu 2%
Yukarıdaki grafikten görüleceği üzere; 2008 yılında yapılan nakit iç borçlanmanın % 61’i YTL cinsi iskontolu senetlerle, % 37’si YTL cinsi kuponlu senetlerle, % 2’si ise döviz cinsi kuponlu senetlerle yapılmıştır.
İhalelerdeki Yıllık Bileşik Faiz Oranları
2008 yılında gerçekleştirilen en yüksek tutarlı YTL cinsi iskontolu 10 ihaledeki yıllık bileşik faiz oranları aşağıdaki tabloda görülebileceği üzere en düşük % 16,20 ile en yüksek % 21,64 arasında gerçekleşmiştir.
Tablo 19: 2008 Yılında Gerçekleştirilen En Yüksek Tutarlı YTL Cinsi İskontolu 10 İhaledeki Yıllık Bileşik Faiz Oranları
İhale
Tarihi Senet Türü Vade Net Tutar*
BİN YTL Yıllık Bileşik Faiz Oranları (%) 15.07.2008 21 Ay Tahvil (637 Gün) 14.04.2010 4.882.967 21,64 12.08.2008 20 Ay Tahvil (609 Gün) 14.04.2010 4.872.567 18,80 08.04.2008 21 Ay Tahvil (644 Gün) 13.01.2010 4.450.210 18,45 25.11.2008 19 Ay Tahvil (574 Gün) 23.06.2010 4.421.273 21,60 14.07.2008 6 Ay Bono (182 Gün) 14.01.2009 3.519.000 19,07 14.01.2008 21 Ay Tahvil (630 Gün) 07.10.2009 3.424.423 16,20 24.11.2008 7 Ay Bono (210 Gün) 24.06.2009 3.265.541 20,73 19.08.2008 6 Ay Bono (182 Gün) 18.02.2009 2.727.000 18,98 11.03.2008 19 Ay Tahvil (574 Gün) 07.10.2009 2.566.853 17,60 07.10.2008 20 Ay Tahvil (623 Gün) 23.06.2010 2.418.725 20,60
Toplam 36.548.559
* Değişim Dahil
3.2.3.2 İç Borç Stokuna İlişkin İstatistikler İç Borç Stokunun Reel Faizi
2008 yılında iç borç stokunun reel faizi, aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere, % 5,89 ile % 9,66 oranları arasında değişmektedir.
Aylar itibarıyla incelendiğinde reel faizin mart ayında en yüksek düzeyine ulaştığı ve 2008 yılı sonu itibarıyla da % 6,45 olarak gerçekleştiği görülmektedir.
Tablo 20: İç Borç Stokunun Reel Faizi (%)
TOPLAM KAMU PİYASA
Yıllara Göre İç Borç Stokunun Bileşimi
2008 yılı sonu itibarıyla 274.827 milyon YTL olan iç borç stokunun 260.849 milyon YTL’si tahvile, 13.978 milyon YTL’si ise bonoya ilişkindir.
Aşağıdaki grafikte, yıllar itibarıyla iç borç stokunun bileşimi gösterilmektedir.
Grafik 8: Yıllara Göre İç Borç Stokunun Bileşimi
0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Milyar YTL
Bono Tahvil
Grafik incelendiğinde, yıllar itibarıyla iç borç stoku artarken bononun toplam stok içerisindeki payının 2007 yılı sonuna kadar azaldığı görülmektedir.
Bononun toplam stok içerisindeki payı 2007 yıl sonu itibarıyla % 2,4 iken, 2008 yılı sonunda % 5 olarak gerçekleşmiştir.
Yıllar İtibarıyla İç Borç Stokunun Yapısı
Aşağıdaki grafikte sabit faizli, değişken faizli YTL cinsi senetler ile döviz cinsinden ve dövize endeksli senetlerin yıllar itibarıyla iç borç stoku içerisindeki ağırlıkları gösterilmektedir.
Döviz cinsi ve dövize endeksli senetlerin iç borç stoku içerisindeki payları toplamının 2002 yılından itibaren azalarak, 2008 yılında en düşük seviyeye indiği görülmektedir. 2002 yılında döviz cinsi ve dövize endeksli senetlerin iç borç stoku içerisindeki payı % 32 olarak gerçekleşirken, 2008 yılında bu oran
% 8,4’e gerilemiştir.
Stok artışına paralel olarak, 2002 yılından itibaren sabit faizli YTL cinsi senetlerin iç borç stoku içerisindeki ağırlığının arttığı görülmektedir. 2002 yılında sabit faizli YTL cinsi senetlerin stok içerisindeki payı % 25 iken, 2008 yılında bu oran % 45,9 olarak gerçekleşmiştir.
2002 yılında değişken faizli YTL cinsi senetlerin stok içerisindeki payı % 43 iken, 2008 yılında bu oran % 45,7 olarak gerçekleşmiştir.
Grafik 9: Yıllar İtibarıyla İç Borç Stokunun Yapısı
0 20 40 60 80 100 120 140
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Milyar YTL
Sabit Faizli YTL Değişken Faizli YTL Döviz Cinsinden ve Dövize Endeksli
2008 Yılı İç Borç Stok Yapısı
2008 yılında, toplam stokun % 8’i döviz cinsi ve dövize endeksli senetlerden,
% 46’sı değişken faizli YTL cinsi senetlerden, % 46’ sı ise sabit faizli YTL cinsi senetlerden oluşmaktadır.
Grafik 10: 2008 Yılı İç Borç Stok Yapısı
Değişken Faizli YTL 46%
Döviz Cinsinden ve Dövize Endeksli
8%
Sabit Faizli YTL 46%
Stokun Vade Yapısı
Aşağıdaki grafikten görüleceği üzere, iç borç stokunun ortalama vadesi 2004 yılına kadar azalmış, sonraki üç yılda artış trendine girmiş, 2008 yılında ise tekrar azalarak 23,9 ay olarak gerçekleşmiştir.
Grafik 11: Stokun Vadeye Kalan Ay Ortalaması
32.1
25.1
20.6
23.5 24 25.7
23.9
0 10 20 30 40
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Ay
Yıllar İtibarıyla Toplam İç Borç Stokunun Para Birimlerine Göre Değişimi
İç borç stoku içerisindeki YTL cinsi kağıtların payı 2002 yılından itibaren artarak 2008 yılında % 92 seviyesine ulaşmış; buna karşılık döviz cinsi ve dövize endeksli kağıtların payı ise % 32 seviyesinden % 8 seviyesine kadar düşmüştür.
Grafik 12: Yıllar İtibarıyla İç Borç Stokunun Para Birimlerine Göre Değişimi
0 50 100 150 200 250 300
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Milyar YTL
YTL Döviz Cinsinden ve Dövize Endeksli