Bütçe Dışı Borç Kullanımı

2008 yılında bütçe dışı borç kullanımı toplamı 621 milyon YTL’dir. Bu işlemlerin detayı aşağıda açıklanmaktadır.

1) Sermayeye Mahsup Edilen Dış Borçlar:

4749 sayılı Kanuna 5538 sayılı Kanunla eklenen Geçici 10 uncu madde, TCDD yatırım programında yer alan projelerin bütçe gideri yapılmaksızın dış finansman kaynağından sağlanan imkânlarla finansmanına izin vermektedir.

Bu maddeye istinaden, TCDD’ye, ödenmemiş sermayesine mahsuben 324 milyon YTL tutarında dış borç karşılıksız tahsis edilmiştir. Yapılan işlemin dayanağı olan Geçici 10 uncu madde ile TCDD’ye, 4749 sayılı Kanunun dış borç kullanımlarının bütçeleştirilmesi ve karşılığında yatırım harcaması gösterilmesi esasını düzenleyen 14 üncü madde hükümlerinden muafiyet tanınmıştır.

4749 sayılı Kanunun tahsise ilişkin tanımında dış borcun ancak genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerine, Yükseköğretim Kuruluna, üniversitelere ve yüksek teknoloji enstitülerine tahsis edilebileceği öngörülmektedir. Ancak, geçici madde ile getirilen değişiklikle, KİT statüsünde olan TCDD’ye 2006 yılından bu yana, bütçe gelir ve gider kalemleri ile ilişkilendirilmeksizin dış borcun karşılıksız tahsisine devam edilmektedir.

2) Ödenek Şartı Aranmaksızın Tahsis Edilen Dış Borçlar:

26.12.2006 tarihinde 5568 sayılı Kanunla, 4749 sayılı Kanun’a eklenen Geçici 11, 12 ve 13 üncü maddelerle; bazı kuruluşlara bütçe giderleri ile ilişkilendirilmeksizin ve ikraz yapılmaksızın dış finansman kaynaklarının kullandırılması mümkün hale getirilmiştir.

Geçici 11 inci madde ile marmara depremi, olası İstanbul depremine hazırlık çalışmaları kapsamında alınan krediler ve bazı kentsel, sosyal, altyapıya ilşkin projelerin finansmanı amacıyla sağlanan kredilerin ilgili kuruluşlara bütçe hesaplarıyla ilişkilendirilmeksizin karşılıksız tahsisine imkân sağlanmıştır.

5018 sayılı Kanunun 5436 sayılı Kanunla değiştirilen hükümleri gereğince devlet üniversiteleri, 2/A sayılı cetvel kapsamına alınmış, özel bütçeli kuruluşlar olarak sınıflandırılmıştır. Devlet üniversitelerinin katma bütçeli

kuruluş olma niteliğinin kaldırılarak, özel bütçeli kuruluş olarak sınıflandırılması neticesinde 4749 sayılı Kanun hükümleri uyarınca adı geçen kurumlara dış borcun tahsisi yoluyla kredi kullandırılması imkânı ortadan kalkmıştır. 5018 sayılı Kanunda yapılan değişiklik, üniversitelerce 01.01.2006 tarihinden itibaren yapılan kullanımların Hazine Müsteşarlığı tarafından uygulayıcı Devlet üniversitelerine ikraz edilmesi sonucunu doğurmuştur. Bu itibarla, sadece 01.01.2006 tarihine kadar imzalanmış anlaşmalarla sınırlı kalmak üzere, Devlet üniversitelerine dış proje kapsamında sağlanmış kredilerden 01.01.2006 tarihinden itibaren yapılacak dış kredi kullanımlarının dış borcun tahsisi şeklinde düzenlenmesini teminen 4749 sayılı Kanuna Geçici 12 nci madde eklenmiştir. Böylece hazine hesaplarına giren dış borçlar karşılığında giderler hesabı çalıştırılarak söz konusu tutarların üniversitelerce kullanılması sağlanmıştır.

Geçici 13 üncü madde ile Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu tarafından kullanılacak kredilerin bütçe gider ve gelirleriyle ilişkilendirilmeksizin tahsisine yetki verilmiştir.

2008 yılında Geçici 11 ve Geçici 12 nci maddeler kapsamında yapılan dış borçlanmalardan ilgili kuruluşlara aktarılan tutar 296,6 milyon YTL’dir.

3.2 2008 Yılı İç Borçlanma İşlemleri ( Nakit- Mahsup) 3.2.1 2008 Yılı Devlet Tahvili İşlemleri

Devlet tahvilleri, bir yıldan daha uzun vadeye sahip Devlet iç borçlanma senetleridir. Bu senetlere ilişkin olarak gerçekleştirilen işlemler Devlet Tahvilleri hesabında izlenmektedir.

Bu başlık altında 2008 yılında Devlet tahvillerinin borçlanma ve geri ödeme işlemleri nakit ve mahsup ayrımına göre anlatılacaktır.

Tablo 11: 2008 Yılı Tahvil İşlemleri

milyon YTL

2007 Yılı

Stoku 2008 Yılı

Borçlanma 2008 Yılı

Geri Ödeme Net Borçlanma

Hasılatı 2009’a Devir

Nakit 77.933 75.198 2.735

Mahsup 16.547 7.609 8.938

Toplam 249.176 94.480 82.807 11.673 260.849 2008 yılında 77.933 milyon YTL’si nakit, 16.547 milyon YTL’si mahsuben olmak üzere toplam 94.480 milyon YTL’lik tahvil borçlanması yapılmıştır. Bu borçlanmaya karşılık 75.198 milyon YTL’si nakit, 7.609 milyon YTL’si de mahsuben olmak üzere toplam 82.807 milyon YTL’lik tahvil geri ödemesi yapılmıştır. Bunun sonucunda 2008 yılında 11.673 milyon YTL’lik net tahvil borçlanması yapılmış olup 2009 yılına devreden tahvil stoku da 260.849 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir.

Tahvil Borçlanması (Nakit)

2008 yılında nakit işlemler sonucunda gerçekleşen 77.933 milyon YTL’lik tahvil borçlanmasının 75.829 milyon YTL’si YTL cinsinden, 2.104 milyon YTL’si ise karşılığı döviz cinsinden nakit imkânı sağlamıştır.

Tablo 12: 2008 Yılı Nakit Tahvil Borçlanması ( Detay)

Milyon YTL YTL Cinsinden Nakit İmkânı Sağlayan Devlet Tahvilleri 75.829 Döviz Cinsinden Nakit İmkânı Sağlayan Devlet Tahvilleri 2.104 Toplam 77.933 Kaynak: Devlet Borçları Muhasebe Birimi

Tahvil Borçlanması (Mahsup)

2008 yılında, mahsuben gerçekleştirilen tahvil borçlanması 16.547 milyon YTL’dir. Mahsuben gerçekleştirilen tahvil borçlanmasının detayı aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

Tablo 13: 2008 Yılı Tahvil Borçlanma İşlemi Detayı (Mahsup) Milyon YTL 1. Gider Finansmanı Mahiyetindeki Tahvil Borçlanması 3.483 Emlak Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı’na Verilen 970 İskonto Gideri Karşılığı Borçlanma (Bütçe Gideri) 354 Tahvil ve Bono Faizi Yerine Verilen Tahvil (Bütçe Gideri) 845

İkrazen Özel Tertip 1.314

2. Kağıt Değişimi İşlemleri 3.964

Tahvil-Tahvil Değişim 3.961 Bono-Tahvil Değişim 3 3. Kur Farklarından Kaynaklanan Borç Artışı 9.100

Toplam 16.547 Devlet Borçları Muhasebe Birimi kayıtları esas alınarak hazırlanmıştır.

1. Gider finansmanı mahiyetindeki tahvil borçlanması

Tahvil borçlanmalarının 3.483 milyon YTL’si aşağıda açıklanan giderleri finanse etmekte kullanılmıştır.

Gider karşılığı borçlanma: Konut Edindirme Yardımı hak sahiplerine yapılacak ödemelere ilişkin olarak, Emlak Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı Anonim Şirketi’nin yükümlülüğünü aşan kısmı için 970 milyon YTL tutarında özel tertip tahvil ihracı yapılmıştır.⁵

İskonto gideri karşılığı borçlanma: Kuponlu olarak ihraç edilen senetlerde, senedin ihracı sırasında mahsuben ödenen iskontolar (faiz), Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği gereğince, Bütçe Giderleri Hesabına kaydedilmektedir.

2008 yılında iskontolardan kaynaklanan 354 milyon YTL tutarında iskonto ödemesinin Yönetmeliğe uygun olarak bütçe gideri kaydı yapılmıştır.

Tahvil ve bono faizi yerine verilen tahvil: 2008 yılında, yıl içi değişimden kaynaklanan tahvil ve bonoların 845 milyon YTL tutarındaki faiz ödemesi, karşılığında tahvil verilerek gerçekleştirilmiştir.

5 KEY Ödemeleri ile ilgili ayrıntılı açıklamalara, Rapor’un “Diğer Konular” bölümünde yer verilmiştir.

İkrazen özel tertip devlet tahvili ihracı: Konut Edindirme Yardımı hak sahiplerine yapılacak ödemelere ilişkin olarak Emlak Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı Anonim Şirketi’nin yükümlülüğü için 1.314 milyon YTL tutarında ikrazen özel tertip tahvil ihracı yapılmıştır. ⁶

2. Kağıt değişimi işlemleri

Kağıt değişimi işlemleri bütçe finansmanı açısından borçlanma ve geri ödeme miktarları aynı olduğundan finansman dengesine net etkisi olmayan işlemlerdir. Kağıt değişimi işlemlerinde borç geri ödemesi yapılmakta olup, başka bir giderin finansmanı gerçekleştirilmemektedir. Vadesi gelen ya da erken itfaya tabi tutulan senetler karşılığında yeni kağıtlar verilmekte, faizleri ise bütçeden ödenmektedir.

Tahvil-Tahvil Değişim: 2008 yılı içinde 3.961 milyon YTL’lik tahvil, karşılığında yeni tahviller ihraç edilerek değişime tabi tutulmuştur. ⁷

Bono-Tahvil Değişim; 2008 yılı içinde 3 milyon YTL’lik bono, karşılığında yeni tahviller ihraç edilerek değişime tabi tutulmuştur.

3. Kur farklarından kaynaklanan borç artışı

Dövize endeksli ve döviz cinsinden tahvillerin kur farkları nedeniyle, 2008 yılı borç tutarı 9.100 milyon YTL artmıştır.

Devlet Tahvili Geri Ödemeleri

2008 yılında Devlet Tahvilleri Hesabından 75.198 milyon YTL nakit, 7.609 milyon YTL tutarında mahsup olmak üzere toplam 82.807 milyon YTL geri ödeme yapılmıştır.

Devlet Tahvili Geri Ödemeleri (Nakit)

2008 yılında 75.198 milyon YTL tutarında tahvil ödemesi nakden yapılmıştır.

Tablo 14: 2008 Yılı Devlet Tahvili Geri Ödemeleri (Nakit)

2008 yılında yapılan tahvil geri ödemelerinin 53.852 milyon YTL’si YTL cinsinden, 10.280 milyon YTL’si karşılığı döviz cinsinden, 11.066 milyon YTL’si ise özel tertip devlet tahvillerine ilişkin olarak yapılmıştır.

6 KEY Ödemeleri ile ilgili ayrıntılı açıklamalara, Rapor’un “Diğer Konular” bölümünde yer verilmiştir.

7 Bu tutar, bütçe gideri karşılığı verilen ve bütçe geliri karşılığı alınan DİBS tutarları düşüldükten sonra bulunan net rakamdır.

Milyon YTL 1. YTL Cinsinden Tahviller 53.852 2. Döviz Cinsinden Tahviller 10.280 3. Özel Tertip Devlet Tahvilleri (Dövize Endeksli)(*) 637 4. Özel Tertip Devlet Tahvilleri (YTL) 10.429 Toplam 75.198 Not:Kur Farkları ve değişimler dahil değildir.

(*) 2008 yıl sonu itibarıyla dövize endeksli kaleminin tamamı özel tertip senetlerden oluşmaktadır

.

Devlet Tahvili Geri Ödemeleri (Mahsup)

2008 yılında 7.609 milyon YTL tutarında tahvil geri ödemesi, nakit çıkışı olmadan, mahsuben yapılan işlemlerle gerçekleştirilmiştir.

Tablo 15: 2008 Yılı Tahvil Geri Ödemeleri Detayı (Mahsup) Milyon YTL 1.Kur Farkından Kaynaklanan Borç Azalışı 3.442 2.Kağıt Değişimi İşlemleri 4.166 Tahvil-Tahvil Değişim 3.961 Tahvil-Bono Değişim 205 3.Değişimden Faiz ve Primli Satış Geliri 1⁸ Toplam 7.609

1. Kur farkından kaynaklanan borç azalışı:

Dövize endeksli ve döviz cinsinden tahviller, ihraç edildikleri tarihteki döviz kuru üzerinden hesaba kaydedilirler. Faiz ödeme dönemlerinde veya tahvilin geri ödenmesi sırasında bu tahvillerin YTL değeri tekrar hesaplanarak ilk kaydedilen tutarda meydana gelen değişiklik, ay sonları itibarıyla kur farkı olarak kaydedilir.

Dövize endeksli ve döviz cinsinden ihraç edilen tahvillerde yıl içinde döviz kurlarındaki değişmelerden dolayı 3.442 milyon YTL tutarında lehte kur farkı meydana gelmiştir.

2. Kağıt Değişimi İşlemleri; 2008 yılı içinde, 3.961 milyon YTL tutarında tahvil, karşılığında tahvil verilerek; 205 milyon YTL tutarında tahvil ise karşılığında bono verilerek ödenmiştir.

3. Değişimden Faiz ve Primli Satış Geliri;

Devlet tahvillerinin değişimi sırasında erken itfadan kaynaklanan 1 milyon YTL’lik gelir tutarı kadar Devlet tahvillerinde azalış gerçekleşmiştir. Bu tutar bütçe gelirlerine kaydedilmiştir.

3.2.2 2008 Yılı Hazine Bonosu İşlemleri

Hazine bonoları vadeleri bir yıldan kısa olan devlet iç borçlanma senetleridir.

Bu senetlere ilişkin olarak gerçekleştirilen işlemler Hazine Bonoları Hesabında izlenmektedir.

Bu başlık altında 2008 yılında hazine bonosu borçlanma ve geri ödeme işlemleri nakit ve mahsup ayrımına göre anlatılacaktır.

Tablo 16: 2008 Yılı Hazine Bonosu İşlemleri

2

8 636.728,28 TL’si faiz geliri, 248.071,92 TL’si primli satış geliridir.

Milyon YTL

2007 Yılı Stoku 2008 Yılı

Borçlanma 2008 Yılı Geri

Ödeme Net Borçlanma 2009'a Devir

Nakit 6.134 18.364 10.759 7.605

Mahsup - 242 3 239

Toplam 6.134 18.606 10.762 7.844 13.978

2008 yılında toplam 18.606 milyon YTL bono borçlanması gerçekleştirilmiş, 10.762 milyon YTL bono geri ödemesi yapılmıştır. Net bono borçlanması 7.844 milyon YTL olmuştur. Yukarıdaki tabloda gösterildiği üzere, 2007 yılı sonunda 6.134 milyon YTL olan hazine bonosu stoku, 7.844 milyon YTL lik artışla 2009 yılına 13.978 milyon YTL olarak devretmiştir.