Hizmet Odaklı e-Devlet Uygulamaları

Hizmet odaklı e-Devlet uygulamaları, internet ve web sitelerinin gelişiminde ikinci faz olarak adlandırılan döneme karşılık gelen uygulamalardır. Zaman içinde müşterileriyle etkileşime girerek veri tabanı oluşturan şirketlerin interneti yeni bir pazarlama ve satış kanalı olarak yapılandırmaları e-Devlet uygulamalarına da temel oluşturmuştur. Günümüz bilgi ve iletişim teknolojileriyle birlikte vatandaş, kurum ve sivil toplum kuruluşlarının kamu ile etkileşim türü değişim göstermektedir. Vatandaş ve işletmelerin, etkileşim gösterdiği tüm alanlardaki süreçler yeniden yapılandırılmaktadır. Buna göre;80

•Devlet Yönetiminden-Devlet Yönetimine (Government to Government G2G) •Devlet Yönetiminden-Đşletmelere (Government to Business - G2B)

•Devlet Yönetiminden-Vatandaşa (Government to Citizen - G2C) şeklinde tanımlanmakla birlikte, bir de devletin kendi çalışanları ile olan etkileşimi de,

•Devlet Yönetiminden-Çalışana (Government to Employee - G2E) şeklinde tanımlanmaktadır. Söz konusu etkileşimleri, bir ilişkiler ağı şeklinde düşünmek ve

Şekil-1’deki gibi göstermek modelin akış mantığını daha iyi ve anlaşılır kılacaktır.

79 _{Đnce, Murat, A.g.m}

Şekil 1. e-Devlet Modeli ve Akış Şeması

Kaynak: BACKUS, Michiel, E-governance and Developing Counties,

International Đnstitue for Communication and Development (IICD) Research Report No:3, Nisan 2001, http://www.ftpiicd.org/files/reports/reports3.pdf

2.8.1 Devletten Devlete Uygulamalar

Tüm kamu yönetim birimleri arasındaki yatay ilişkileri, gerekse merkezi ve yerel yönetimler arasındaki ilişkileri kapsamaktadır.

Çeşitli Devlet kurumları, arasındaki işbirliği, eşgüdüm koordinasyon ve bilgi ve belge akışı için ihtiyaç duyulan ağ sistemi Devletten Devlete uygulamalar olarak adlandırılır. Devletin çeşitli fonksiyonları bakımından birlikte çalışmaları zorunlu olan farklı birimlerin örneğin Adalet ve içişleri Bakanlıklarının aynı veri tabanını paylaşmaları zorunludur. Benzer şekilde yerel yönetimlerle Gelirler Genel Müdürlüğü vergi birimlerinin ortak bir veri tabanını kullanmaları kaçınılmazdır. Bu tarz işbirliği gerektiren fonksiyonlar için kurumların birbirine entegre edilmesi amacına yönelik çalışmaların yapılması ve ortak yatırımlarla maliyet tasarrufu sağlanması gerekmektedir. 81

2.8.2 Devletten Đş yaşamına Uygulamalar

Geleneksel Devlet organizasyonlarında Devletin temel işlevlerinden birisi de ekonomik hayata farklı şekillerde müdahalelerde bulanarak düzenleyici, denetleyici ve bazen de engelleyici ya da teşvik edici çabalar göstermektir. Bu müdahale liberal sistemlerde en az düzeyde iken, Devletçi siyasi modelleri benimseyen ülkelerde çok fazla olabilmektedir.82 Döviz kurlarının belirlenmesinden, para arzına, yatırımların

81 _{Kırçova, Đbrahim, A.g.e, s.51} 82

teşvikinden, vergi düzenlemelerine kadar hemen her alanda Devletin söz sahibi olduğu sistemlerle yönetilen çok sayıda ülke bulunmaktadır.

Uygulanan model ne olursa olsun Devletin ekonomik yaşamın en önemli unsurları olan şirketlerle ilişkileri çok boyutludur. Şirket kurulmasına izin verilmesi, tescili, ticari faaliyetlerin denetlenmesi, vergi tahakkuku ve tahsilatı, gümrük işlemleri, yatırımların teşviki ile ilgili düzenlemeler hemen her türden ekonomik model içinde devletin yüklendiği işlevler arasında yer alır. Bu noktada ticari hayat büyük ölçüde Devletle ilişkiler temelinde gelişir. Yatırımların teşviki ile ilgili mevzuat değişikliği yatırımların artmasına ya da azalmasına yol açarken, vergi oranlarındaki küçük bir indirim vergi tahsilatında artışlara neden olabilmektedir. Devletin bu denli etkin müdahalesi nedeniyle Devlet-şirket ilişkileri çok önemlidir. Zira devletler gelirlerinin en önemli bölümünü şirketlerin yarattığı ekonomik değerler üzerinden aldıkları vergilerden sağlarlar. Bu anlamda hem ekonomik değer yaratımını hem de bunların üzerinden alınacak vergilerin tahakkuk ve tahsilatını hızlandırmak ve kolaylaştırmak çok önemlidir.

2.8.3 Devletten Vatandaşa Uygulamalar

Devletten vatandaşa uygulamalar farklı bölgelerde yaşayan çok sayıda vatandaşına etkili bir biçimde hizmet vermek isteyen Devletlerin üzerinde en fazla durdukları alanlardan birisidir. Devletten şirkete ve Devletten Devlete uygulamalarda erişim, bağlantı, ağ ortamı gibi unsurlar açısından çok fazla sorun yaşanmasa da Devletten vatandaşa uygulamalarda her vatandaşın ya da her hanenin internet erişiminin, kişisel bilgisayarının olmayışı önemli bir engel oluşturmaktadır.83 Günlük hayatta hemen her vatandaşın Devletle ilişkisi olmaktadır. Yargı işlemlerinden, askerlik işlemlerine, pasaport işlemlerinden vergi ödemeye kadar farklı alanlarda Devlet kurumlarına başvuran çok sayıda vatandaş talep ettiği hizmetleri en kısa zamanda ve en düşük maliyetle almak istemektedir. Oysa aynı anda çok sayıda vatandaşın benzer hizmetleri talep etmesi durumunda çeşitli aksamalar olması ve hizmetlerin sunumunda sorunlar yaşanması kaçınılmazdır. Bu durum geleneksel Devlet bürokrasisi ile birleşince doldurulması gereken formlar, onaylar, imzalara, pul yapıştırma zorunluluğu, kayıt işlemleri gibi çok sayıda rutin işlemlerin yapılması zorunluluğu ortaya

çıkmaktadır. Sonuçta basit işlemler için bile uzun süre kuyrukta beklemek, zaman kaybı, iş gücü kaybı gibi sorunlar yaşanmaktadır.

Devletten vatandaşa uygulamaların başlangıcında çeşitli kamu kurumlarının oluşturduğu web sitelerine erişim ve bu sitelerden sunulan hizmetlerin tüketilmesi

şeklinde uygulamalar bulunmaktadır.

2.8.4 Devletten Çalışanına Uygulamalar

Devlet yönetiminden çalışana etkileşimler, tüm kamu kurum ve kuruluşları ile devlet çalışanları arasındaki etkileşimleri kapsamaktadır. e-Devlet modelinin uygulanmasında diğer bir önemli unsur kamu çalışanlarıdır. Modelin başarısı büyük ölçüde kamu çalışanlarının modele katkıları ile mümkün olacaktır. Her ne kadar ileri teknoloji ağırlıklı bir model olsa da hizmetin tasarımlanması, üretilmesi, sunulması ve denetim aşamasında kamu çalışanlarının önemli katkıları olacaktır. Etkinlik ve verimlilik artışında önemli başarılar sağlayan e-Devlet modelleri ara kademelerin ve aktarıcıların ortadan kalkmasını sağlasa da uzmanlık ihtiyacı yaratmaktadır. Bu nedenle kamu çalışanının her zamankinden daha fazla bilgili, teknoloji kullanan, hizmet üretim süreçlerine katılan, kendisine tanınan yetkileri en iyi biçimde kullanan, üstünlük sahibi özellikler taşıması gerekmektedir. e-Devlet modellerinde Devletin önemli görevlerinden birisi de kamu çalışanının niteliklerini en üst düzeye çıkarmak üzere insan kaynakları politikalarını gözden geçirmek olmalıdır. e-Devlet uygulamaları sonucunda kamunun insan gücü kaynağı hem nitelik hem de nicelik olarak değişme gösterecektir. Donanımlı, eğitimli, bilgili ve uzman çalışana ihtiyaç artarken, hizmet üretim ve sunum süreçlerinde katma değer yaratmayan çalışana olan ihtiyaç azalacaktır.