e-Devletin Şeffaflığa ve Bilgi Edinme Hakkına Etkis

Kamu yönetiminde şeffaflık, olup biten işlerin doğru ve periyodik olarak halka duyurulması, kamu imkanlarının, bu arada bütçenin nasıl ve nerelerde kullanıldığının ulaşılabilir bilgi kaynakları şeklinde halkın denetimine ve gözetimine sunulması anlamına gelir.165 Aktan’a göre vatandaşların devlet yönetimi hakkında bilgi edinme ve bilgiye ulaşabilme haklarının anayasal ve yasal normlarla güvence altına alınması gereklidir. Đdeal devletin bu boyutu "Şeffaf Devlet" olarak adlandırılmaktadır.166

Yönetimde açıklık ve şeffaflıktan öncelikle demokratik devletlerin yapısında bir anlayış değişikliğinin gerçekleştirilerek; bilgi edinme hak ve özgürlüğü çerçevesinde yönetilenlere yönetim tarafından yapılan işlem ve eylemler konusunda daha çok bilgi verilmesi; yönetilenlerin yönetime aktif katılımının sağlanması anlaşılmalıdır. Günümüz

163 _{Kırçova, Đbrahim, e-Devlet Uygulamaları ve Ekonomiye Etkileri, Đto Yayınları, Đstanbul, 2003, s.20} 164

Atar, Yavuz, A.g.e, s.17

165 _{Gündoğan, Ertuğrul, “Yönetim Reformlarının Gerekliliği Bağlamında Đyi Yönetişim ve}

Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Sivil Toplum, yıl 2, Nisan-Eylül 2004, sayı: 6, s.13

yönetim anlayışının temelinde bilgi vardır ve “bilginin paylaşımı, iktidarın paylaşımıdır”. Ulus-devletlerin önünde, ellerindeki devasa bilgi kompleksini paylaşıma açmaktan başka çıkar yol bulunmamaktadır; çünkü bir yandan uluslararası ilişkiler ve küresel ekonomi, diğer yandan da toplumsal dinamikler giderek daha çok bilgi paylaşımı üzerinde temellenmekte, bu bağlamda bilgi paylaşımı yönetebilirliğin ölçütü haline gelmektedir. Demokrasi halk yönetimi ise, ilke olarak, halkın doğru bilgi sahibi olması, kamuoyunun serbestçe oluşması engellenmemelidir. Nitekim yönetilenlere bilgi verilmesi, demokrasi bir yana, çağcıl ve etken bir yönetim sağlanması için de zorunludur.

Saydamlık, e-Devletin, bir araç olarak, yararlı olabileceği alanlardan biridir. “Halk için var olan devlet” kavramı, siyaset felsefesi ve kamu yönetimi disiplini açısından çok önemli noktalara temas etmektedir. Siyaset felsefesi ve kamu yönetimi disiplini ile ilgilenen kişiler için “devlet” kavramı ve dolayısıyla “devlet ne için, kimin için vardır?” sorusu ana uğraş konularından biri olmuştur. Son yüzyıllarda yaşanan siyasi gelişmeler, “halk için var olan devlet” anlayışını baskın görüş haline getirmiştir. “Bilgi edinme hak ve özgürlüğünün önünün açılması” da bir devletin demokratik bir yapıya kavuşması yönünde önemli katkılar sağlamaktadır. Ayrıca bunun e-Devlet mekanizmaları ile daha hızlı ve karşılıklı katılıma dayalı olması e-dönüşüm sürecinin önemini daha da artırmaktadır.

Kamu bilgilerine erişim özgürlüğünün yasal güvence altına alınması, yurttaşların yönetime etkin katılımı için esastır. Kamu bilgilerine erişim hakkının yasayla korunması, aynı zamanda kamu yönetiminde şeffaflığın da teminat altına alınmasıdır. Bilgiye erişim her düzeyde kolaylaştırılmalı, internet üzerinden kolay ve maliyetsiz bir

şekilde kamunun işleyişi ile ilgili bilgilere ulaşılabilmelidir. Bilişim ve iletişim teknolojilerinin etkin ve akılcı kullanımı yoluyla katılım imkanı, şeffaflık ve verimlilik artacaktır.167 Şeffaflığın gerçekleşmesi için yönetim işlemlerinin halka açık olması, kamu kesiminin saydamlığının sağlanması, kurumların çalışmalarına katılımın ve yönetimde kullanılan dilin sade olması gerekir. Yasa, yönetmelik ve tüzüklerin çok sayıda olması, karmaşık olması, bunlar hazırlanırken ilgili tarafların katılımının sağlanmaması ülkemizdeki en önemli eksikliklerdir. Her ne kadar yasama organının her türlü konu hakkında yasal düzenleme yapma yetkisi mevcutsa da bu yetkinin sistematik

olmayan bir biçimde kullanılması büyük karmasa yaratmaktadır. Bu karmaşıklığı giderecek şekilde ve yönetişim ilkeleri çerçevesinde yapılacak genel bir mevzuat reformu açıklığı, saydamlığı ve şeffaflığı sağlamada önemli bir adım olacaktır.

Demokrasinin temeli bilgi edinme ve haberleşme özgürlüğüdür. Doğru bilginin, zamanında ve özgürce yerine ulaşması da demokrasinin kusursuz işlemesinin ön

şartlarından biridir. Günümüz yönetim anlayışının önemli bir unsuru da “açık yönetim” ya da “açıklık”tır. Yönetimde açıklık kavramı, “saydam yönetim”, “şeffaf yönetim”, “gün ışığında yönetim” ve “demokratik yönetim” gibi kavramlarla ifade edilmektedir.168

Demokrasiyi koruyacak ve siyasal gücün kötüye kullanılmasını önleyecek tedbirlerden birisi de yönetimde açıklık yani, şeffaflıktır. Demokrasiyi dezenfekte edecek en iyi ilaçlardan birisi “gün ışığında yönetim”dir.169 Devlet yönetiminde gerçekten şeffaflık var ise siyasal kirlilikler hemen su yüzüne çıkar. Bu bakımdan yolsuzlukların etkin ve keskin bir ilacı şeffaf yönetimdir. Şeffaf devlet, bir camekandan halkın, temsilcilerini izlemesi ve kontrol etmesine imkan sağlar. Yönetimde şeffaflığın sağlanması bazı anayasal ve yasal tedbirlerin alınmasını gerektirir. En başta, yönetimin aldığı kararlar ve yaptığı işlem ve eylemler hakkında vatandaşlara bilgi aktarması önem taşır. Yönetimde gizlilik ve örtbas ancak anayasal ve yasal çerçevede vatandaşın bilgi edinme özgürlüğünün güvence altına alınması halinde bir anlam ifade eder. Bu bakımdan, yönetim açısından “bilgi verme görevi”, yönetilenler için de “bilgi edinme özgürlüğü” açık olarak ve istisnalarıyla anayasada ve yasalarda düzenlenmelidir. Đkinci olarak, “yönetimde tanıtım” şeffaf devlet için gereklidir. e-Devlet sonucu sağlanan

şeffaflık, yapılan işlerle ve hizmetlerle ilgili olarak gizlilik sınırlamalarını mümkün olan en alt düzeylere indirmekle beraber, bilgi edinme hak ve özgürlüğünün önünün açılmasını da kolaylaştırır.170