Hizmet çi E itim Programlarının Ölçülmesi ve De erlendirilmes

E itim stratejisinin son a aması olan e itim etkinli inin de erlendirilmesinin ba lıca hedefi, bir yandan etkinliklerden beklenen sonuçlar ile elde edilen sonuçlar arasındaki ili kinin saptanması; di er yandan e itim geli tirme sistemini daha iyi hale getirmek ve sistemin kalitesini korumak için yararlanılacak bilgilerin toplanmasını sa lamaktır (Tınaz, 2006:36).

E itim etkinli inin ölçülmesi ve de erlendirilmesi örgütler için önemli bir görev olup (Tüzün, 2005:151), e itimin bir yatırım olarak kabul edildi inde, belirli dönem sonunda yapılan e itimlerin etkinli inin ölçülmesi ve elde edilen sonuçların de erlendirilmesi gerekmektedir. Daha ayrıntılı ifade edecek olursak, program ba ında belirlenmi olan hedeflere ne derece ula ıldı ını belirlemek; ö retimi, programa katılanların hazır bulunu luk düzeyine göre ayarlayabilmek; ö retim sırasında ö renenlerin ö renme güçlük ve eksikliklerini belirlemek, bu eksiklik ve yetersizliklerin giderilmesine yönelik tedbirler almak için ölçme ve de erlendirmeye gerek duyulmaktadır (Sabuncuo lu, 2005:162).

E itim etkinli inin ölçülmesi ve de erlendirilmesi kavramı konularında çe itli tanımlar yapılmı tır. Bu tanımlamalar:

letmelerde çalı an i görenlerin bilgi, beceri ve davranı larında meydana gelen de i imin sayısal olarak de erlenmesine ölçme, e itim öncesi beklentilerle e itimden elde edilen sonuçların kar ıla tırılmasına ise de erleme adı verilmektedir (Sabuncuo lu, 2005:162).

letmelerde e itimin de erlendirilmesi, i görenlerin, e itim öncesi ve sonrası performanslarının kar ıla tırılması ve ula tıkları performans düzeylerinin, yaptıkları i ve i letmenin amaçlarıyla ili kilendirilerek, e itim sonuçlarının saptanmasına yönelik sistematik bir çalı madır (Tınaz, 2006:28).

E itim etkinli inin de erlendirilmesi, belirli kriterler veya standartlar do rultusunda gözlem altına alınan kalite ve kazanımların kar ıla tırılmasıdır (Meyer ve Elliott, 2003:2).

Etkin bir de erlendirme, bir e itim programının önceden kararla tırılmı performans hedef ve amaçların hangi ölçüde gerçekle tirdi inin belirlenmesidir (Dinç, 2005:77).

De erlendirme önceden saptanmı olan e itim hedeflerine ula ılıp ula ılmadı ını kontrol etme süreci olarak tanımlanmaktadır (Ergül, 2006:65).

De erlendirme, düzenlenen e itim etkinliklerinin ba arı derecesi ile ilgili olarak varılacak yargıların objektif olmasını sa lamakta olup gelecekte yapılacak uygulamaların eksiksiz ve hatasız bir ekilde yapılmasını sa lamaktadır (Gül, 2000).

Hizmet içi e itim programlarının de erlendirilmesiyle ilgili yapılan tanımlardan hareketle hizmet içi e itim programlarının neden de erlendirilmesi gerekti ini a a ıdaki ekilde sıralamak mümkündür (Noe, 1999:152-153):

• Programın güçlü ve zayıf yönlerinin saptanması, programın ö renme amaçlarını kar ılayıp kar ılamadı ını, ö renme çevresinin kalitesini ve e itimden alınan bilginin i e transferinin gerçekle ip gerçekle medi ini belirlemeyi içerir.

• Programlardan hangi e itilenlerin en az veya en çok fayda sa ladı ını belirlemek,

• Programın mali getirisini ve maliyetlerini belirlemek,

• E itim ve e itim dı ı yatırımların maliyet ve faydalarını kar ıla tırmak (bir i in yeniden dizayn edilmesi veya daha iyi bir aday seçimi sistemi gibi),

• En iyi e itim programını seçmek için farklı programların maliyet ve faydalarını kar ıla tırmak.

Ölçme ve de erlendirme kavramları arasındaki ili ki üç temel ba lantı ile açıklanmaktadır (Yıldırım, 1996:10):

• Ölçme dar kapsamlıdır. De erlendirme, ölçmeyi içine alan geni bir kavramdır.

• Ölçme ve de erlendirme sürecinde, öncelikle ölçme i lemi gerçekle tirilir. De erlendirme ise ikinci a ama olup, ölçme sonuçlarına dayandırılmaktadır. Ölçme olmadan yapılan bir de erlendirme, ön yargılar ile biçimlendirilen bir varsayımdan daha farklı bir anlam ta ımaktadır.

• Ölçme, de erlendirmeye oranla daha objektif bir özellik ta ımakta ve mevcut durum neyse, onu ortaya koymaktadır. Oysa de erlendirme için önceden saptanan ölçütler ve kriterler bulunmaktadır. Bu ölçütler ve kriterlerle kar ıla tırılarak belirli yargılara varılmaya ve verilerin anlamlandırılmasına çalı ıldı ı için, de erlendirme, subjektif bir i lem olmaktadır.

Ancak birçok i letme gerçekten bir e itim programının i görenler veya örgüt üzerindeki etkisini bilmemektedirler (Woods, 1997:177). E itimin etkinli i olarak tanımlanan bu etkiler; i letme açısından, i görenin performansında, üretimin verimlili inde iyile me ve artı larla birlikte maliyetlerde azalma sa lamakta, e itimlere katılan i görenler açısından ise, zamanları ve enerjileri kar ılı ında bilgilerini ve becerilerini geli tirmektedir (Dinç, 2005:81).

Günümüz i letmeleri, e itimi, önceki dönemlerde oldu u gibi bo a bir harcama, ekonomik dönü ü olmayan bir unsur olarak görmekte ve e itime ciddi bir bütçe ayırmamaktadır (Örücü ve di erleri, 2002:89). Ancak e itim sonuçlarının ölçülmesi ve de erlendirilmesi sayesinde, e itim için harcanan paranın ne kadarının i letmeye geri döndü ünün hesaplanması mümkündür. Bu sayede, e itimin elle tutulur gözle görülür yararlarını fark eden yöneticiler, tüm dünyanın ekonomik darbo azı durumunda bütçelerinden kısıntıya gitmeleri gerekti inde ilk alanın e itim olması engellenebilir (Çörteko lu, 2002:285). Böylece günümüzde ya anan sert rekabet ko ulları altında i letmelerin varlıklarını sürdürebilmeleri, geli meleri izleyebilmeleri sa lanmı olacaktır.

Ya anan ekonomik krizlerde, öncelikle e itim harcamalarında kısıtlamaya gidilmesinin temel nedenlerinden birisi, ola anüstü olumsuz ko ullarda e itimin bir yarar sa lamayaca ı yolundaki yanlı yönlendirmelerdir. Oysa e itimin her ko ulda i letmelere sa layaca ı önemli yararları bulunmaktadır (Dinç, 2005:81). Yeni bilgi toplumunda, teorik bilgiyi, piyasada yeni ürün ve hizmetlere ba arılı bir ekilde dönü türenler ile e itim ve AR-GE harcamalarına en çok yatırım yapan i letmeler ve toplumlar ba arılı olmaktadır ( nce, 2005:323).

Ne yazık ki birçok otel yöneticisi e itim hedeflerinin gerçekle ip gerçekle medi ini ölçmede ba arısız olmaktadır letmelerde yöneticilerin e itim programlarının uygulanmasında ba arısız olmalarının nedeni e itim programlarının nasıl ölçülece i, de erlendirilece i ve geli tirilece i konusunda bilgiye sahip olmamalarından kaynaklanmaktadır (Woods, 1997:177). Yapılan bir ara tırmaya göre i letmelerde hizmet içi e itim etkinliklerinin de erlendirilmemesinin nedenleri arasında; e itime gereken önemin verilmemesi, de erlendirmenin zaman kaybı olarak görülmesi, bütçenin yetersiz olu u, de erlendirmenin gereksiz oldu unun dü ünülmesi yer almaktadır (Tüzün, 2005:29).

E itim etkinli inin de erlendirilmesinde ilk adım, e itimin niceliksel ve niteliksel de erlendirme ölçütlerinin belirlenmesidir. Nicel açıdan belirlenebilecek de erlendirme ölçütleri; karlılık oranları, satı düzeyleri, çalı anların bilgi düzeyleri, iyile tirme düzeyleri vb. olabilirken, niteliksel açıdan da; çalı anlarda motivasyon artı ı, e itime kar ı tutumlar, izlenimler vb. konular olabilmektedir (Gürüz ve Yaylacı, 2004:11). E itim etkinli inin ölçülmesinde ikinci adım, belirlenen ölçütleri de erlendirmeye uygun tekniklerin seçimidir. Nicel ölçütlerin de erlendirilmesinde; test, gözlem, üretim, kalite, satı , finans göstergeleri, nitel ölçütlerin de erlendirilmesinde; soru formları, anketler, mü teri memnuniyet anketleri kullanılmaktadır (Gürüz ve Yaylacı, 2004.181). Woods’a göre (1997:178) i gören devir hızı, verimlilik, kalite, maliyet ve kar kavramları da e itim sonuçlarını ölçme ve de erlendirmede kullanılmaktadır. Tüzün’e göre (2005: 151) e itimin ba arısı; do rudan ve dolaylı maliyetler, etkililik, performans göstergeleri, tepki, ö renme, davranı de i ikli i, performans de i ikli i gibi kriterler göz önüne alınarak de erlendirilmelidir.

E itim etkinli inin ölçülmesinde; Kirkpatrick Modeli, Kaufman Modeli, CIRO Modeli, CIPP Modeli, Phillips’in Yatırımın Karlılı ı Modeli gibi çok sayıda farklı modeller uygulanmaktadır (Ero lu, 2006:114-118).

Kirkpatrick Modeli: Bu model, dört a amalı olarak e itim programlarının etkinli ini ölçmektedir (bkz. ekil 2).