Örgütsel Ba lılı ı Etkileyen Örgütsel Faktörler

görenlerin örgütsel ba lılı ını etkileyebilecek birçok örgütsel faktör bulunmaktadır. Örgüt dı ı ödüller, i görenlere verilen önem, örgütsel destek, örgütsel yapı, örgütsel ileti im, sosyal etkile im, ö renme fırsatları, örgütsel kültür, rol çatı ması, rol belirsizli i, lider tipi, yönetim tarzı, yükselme olanakları, çalı ma grupları arasındaki uyum, ödeme sistemindeki adalet, örgütsel güven gibi unsurlar örgütsel ba lı ı etkileyen örgütsel faktörleri olu turmaktadır (bkz. ekil 6).

Örgütsel faktörlerden olan; i ba arısı, i görenlerin yöneticileri ve çalı ma arkada ları ile sosyal etkile imi, hiyerar ik yükselme olanakları, rolün belirginli i, örgütlerin amaçları do rultusunda grubun sergiledi i tutum, i görenlere verilen önem, örgütsel güven, örgütsel destek ile örgütsel ba lılık arasında pozitif yönlü bir ili kinin oldu u Buchanan (1974:540) tarafından ortaya çıkarılmı tır.

Örgütlerin sa lamı oldu u dı sal ödüller (ücret, te vik fırsatları, ek ödemeler) davranı sal ba lılı ın temel belirleyicileri olurken, içsel görev ödülleri (görevdeki özerklik derecesi, görevin önem derecesi, göreve katılım derecesi) ile dı sal sosyal ödüller ( ef deste i ve çalı an arkada deste i) davranı sal ba lılı ı çok az bir ekilde etkilemektedir. Örgütsel ba lılı ın di er boyutu olan tutumsal ba lılık, örgütlerin sa lamı oldu u dı sal ödüllerden (ücret, te vik fırsatları, ek ödemeler) çok az etkilenmektedir (Mottaz, 1989b:152). Ancak, Boon ve Arumugam (2006:111) i görenlere sa lanan ödüllerin i görenlerin ba lılı ını artırmada büyük bir etken oldu u, ayıca sa lanan bu ödüllerin i görenlerin motivasyonlarını artırdı ı sonucuna ula mı tır.

görene verilen önem de örgütsel ba lılı ı etkileyen faktörlerden bir tanesini olu turmaktadır. ten ayrılanlara verilen, ba ka bir i letmede i e yerle tirme hizmeti (outplacement), kalan i gücünün motivasyonu sa lama konusunda önemli bir role sahiptir. görene verilen önem açısından böyle bir programın uygulanması, çalı maya devam edenlerde olumlu duygular ya anmasını sa layarak i letmeye olan ba lılı ı artırmaktadır (Gültekin, 2006:151).

Yapılan çalı malar sonucunda, örgütsel deste in de örgütsel ba lılı ın farklı boyutlarıyla çe itli düzeylerde ili kisinin oldu u ortaya çıkarılmı tır. Örgütsel deste in ve örgüt politikalarının i görenlerin örgütsel ba lılıkları üzerindeki etkisini belirlemek için yapılan bir çalı mada; örgütsel destek ile duygusal ba lılık arasında pozitif bir ili ki bulunurken, devam ba lılı ı ile istatistiksel olarak anlamlı bir ili ki bulunmamı tır. Yapılan aynı çalı mada algılanan örgüt politikaları ile duygusal ba lılık arasında negatif bir ili ki bulunurken, devam ba lılı ı ile istatistiksel olarak anlamlı bir ili ki bulunmamı tır (Randall, L.M. vd., 1999:165). Algılanan örgütsel deste in, örgütsel ba lılı ın; duygusal, devam ve normatif ba lılık boyutları üzerindeki etkisini belirlemek için Kayseri’de bulunan be büyük mobilya fabrikasında, 421 i gören üzerinde yapılan bir ara tırmaya göre, örgütsel deste in örgütsel ba lılı ın üç boyutuyla da pozitif yönlü bir ili kisinin oldu u ancak, i görenlerin örgütleri tarafından desteklendiklerinde duygusal ba lılıkları di er ba lılık düzeylerinden daha yüksek oranda bir etkilenme oranına sahip oldu u, en dü ük etkilenmenin ise devam ba lılı ında ortaya çıktı ı anla ılmı tır (Özdevecio lu, 2003). Algılanan örgütsel destek ile örgütsel ba lılık arasındaki ili kiyi belirlemek için, Kanada’da kırsal bir bölgede bulunan 248 hapishane çalı anı üzerinde yapılan bir çalı mada ise, algılanan örgütsel destek ile örgütsel ba lılı ın sadece duygusal ve normatif boyutlarıyla pozitif ve önemli bir ili kisi bulunurken, devam ba lılı ı boyutuyla ise istatistiksel olarak anlamlı bir ili kisinin bulunmadı ı ortaya çıkarılmı tır (Aube vd., 2007:486). LaMastro (2008) tarafından New Jersy’de devlet okullarında çalı an ö retmenler üzerinde yapılan çalı mada örgütsel deste in örgütsel ba lılı ın duygusal ve normatif boyutlarıyla pozitif bir ili kisi bulunurken devam ba lılı ı boyutuyla negatif bir ili kinin oldu u ortaya çıkarılmı tır. Di er bir ifadeyle bireylerin kendisini de erli hissetmesini sa layan örgütsel destek, bireylerin

örgütlerine duygusal olarak ba lanmalarını sa lamakta, aynı zamanda örgütlerde kalmanın ahlaki bir zorunluluk olarak hissetmesine neden olmaktadır. Ancak algılanan örgütsel deste i yüksek olan bireyler örgütlerinde kalma zorunlulu unu daha az hissetmektedir.

Yönetici ve çalı ma arkada ı deste inin örgütsel ba lılık ile ili kisini belirlemek için yapılan bir çalı mada ise, hem yönetici hem de çalı ma arkada ı deste inin örgütsel ba lılı ın duygusal boyutuyla yüksek düzeyde bir ili kisinin bulundu u ortaya çıkarılmı tır (Jonier ve Bakalis, 2006:448).

Örgütsel yapı, örgütsel ba lılı ı etkileyen önemli faktörlerden bir tanesini olu turmaktadır. Mekanik ve organik yapıdaki örgütlerin her ikisinin de örgütsel ba ılık üzerinde olumlu etkisi bulunmaktadır. Ancak, daha esnek çalı ma ko ulları bulunan, lider özelli inin daha demokratik ve babacan oldu u, informal ili kilerin daha yo un ya andı ı organik örgüt yapılarında çalı an i görenlerin örgütsel ba lılıkları, mekanik yapıdaki örgütlerde çalı an i görenlere göre daha fazla oldu u görülmektedir (Qgaard, Marnburg ve Larsen, 2007:7). letmeler arası birle melerin ve bu birle melerden elde edilecek kazanımların i görenlerin örgütsel ba lılı ına etkisinin ölçüldü ü bir ara tırmada, birle melerden elde edilecek kazanımların i görenlerin ba lılıklarına önemli etkisi bulundu u belirlenmi tir. Elde edilecek kazanımların i görenlerin duygusal ve devam ba lılı ını artırırken normatif ba lılı ını azalttı ı ortaya çıkarılmı tır (Ugur, 2006:132). Farklı örgüt tiplerinin örgütsel ba lılıkla ili kisini belirlemek için yapılan ba ka bir çalı mada ise, örgüt tipleri ile örgütsel ba lılık arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ili kinin bulunmadı ı ortaya çıkarılmı tır (Al-Qarioti ve Al-Enezi, 2004:347). Özel sektörde ve devlet kurumlarında yapılan kar ıla tırmalı bir analiz sonucuna göre, örgütsel farklılık ile duygusal ba lılık arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ili kinin olmadı ı sonucuna ula ılmı tır (Yu ve Egri, 2005:345).

görenin örgütün di er bireyleriyle kendini özde le tirmesi ve örgütleriyle etkile im içerisinde bulunması olarak tanımlanan sosyal etkile im i görenin duygusal ba lılı ı üzerinde etkisi bulunmaktadır. Sosyal ili kilerin; çalı ma grupları,

departman ve örgüt boyutuyla incelendi i bir ara tırmada bu üç grubun çe itli düzeylerde duygusal ba lılıkla ili kisi bulunmaktadır. Ancak bu boyutların birbirleri arasındaki ili kinin, duygusal ba lılık boyutunda ara tırıldı ı aynı çalı mada; i gruplarındaki sosyal ili kiler, departman düzeyindeki duygusal ba lılı ı negatif yönde, departman düzeyindeki sosyal ili kiler, örgütsel boyuttaki duygusal ba lılı ı negatif yönde etkiledi i ortaya çıkarılmı tır (Hefner ve Rentsch, 2001).

Sosyal etkile imin, duygusal ba lılıkla her üç grupta da (çalı ma grubu, departman, örgüt) pozitif ili kiye sahip olması, yöneticilerin i görenler arasında sosyal etkile imi pozitif yönlü geli tirmesinin önemli oldu u, bunun sonucunda da i görenlerin duygusal ba lılıklarını artıraca ı görülmektedir. Sosyal ili kilerin artırılması için i letmede sosyal olayların geli tirilmesi, farklı departmandaki i görenlerin bir araya getirilmesi gerekmektedir (Hefner ve Rentsch, 2001:488). Orta büyüklükte elektronik ürün üretimi yapan i letmelerde i görenlere verilen mentor e itim programlarında, e itim verenler ile e itimi alan i görenler arasındaki ili kinin, e itimi alan i görenlerin çalı ma motivasyonunu artırtarak i letmeye olan örgütsel ba lılı ını artırdı ı ortaya çıkarılmı tır (Orpen, 1997:58). Ba ka bir çalı mada ise, i görenler arasındaki sosyal ili kilerin varlı ı ile örgütsel ba lılık arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ili ki bulunmadı ı ortaya çıkarılmı tır (Kele , 2006:158).

Örgütlerin i görenlerine sa lamı oldu u ö renme fırsatları, yönetimin i görenleri ile olan ileti imi ve çalı ma zamanın esnekli i örgütsel ba lı ı etkileyen önemli örgütsel faktörleri olu turmaktadır. Bu çerçevede yapılan bir çalı maya göre, ö renme fırsatları, yönetimin i görenleri ile olan ileti imi ve çalı ma zamanının esnekli i örgütsel ba lılı ı olumlu olarak etkiledi i görülmü tür (Ng vd., 2006:474-489).

ekil 5: Ö renme Fırsatları ve Örgütsel Ba lılık