Hedef Maliyetleme Yönteminin Başarı Koşulları

Hedef maliyetlemenin uygulama sürecinde gerekli aşamalar gerçekleştirilirken yöntemden istenen başarının elde edilmesi için aşağıda açıklanan birtakım koşulların yerine getirilmesi gerekmektedir (Bozdemir, 2010, s.72; Bozdemir ve Orhan, 2011b, s.167). Emek yoğun bir sektör olan, birçok milleten müşterilere ev sahipliği yapan, farklı alanlardan birçok tedarikçi ile çalışan ve birçok hizmetin birleştirilmesinden oluşmuş bir ürün sunan konaklama sektöründe hedef maliyetleme uygulamalarının başarıya ulaşması için konaklama işletmelerinin aşağıda sıralanan bir takım koşulları yerine getirmesi gerekmektedir.

3.3.3.2.1. Tedarikçi Katılımı

Birçok işletme üretimde kullandığı parçaları tedarikçilerden almakta ve dolayısı ile hedef maliyetlemeyi uygulayan işletmeler için tedarikçiler sürece dahil edilerek stratejik ortaklar olarak değerlendirilmektedir (Alpkan, 2012, s.51; Atmaca, 2005, s.87; Bozdemir ve Orhan, 2011b, s.167; Haşaşoğlu, 2011, s.95). Hedef maliyetleme yöntemi ile birlikte işletmede tedarik zinciri yönetiminin uygulanması ve tedarik zincirinde yer alan işletmelerin ağ sistemi ile birbirlerine entegre olmaları hedef maliyetleme uygulamasının başarısını artıracaktır (Yalçın, 2009, s.292). Hedef maliyetlemenin başarılı olabilmesi için tedarikçiler titizlikle seçilmeli, tedarikçi sayısı azaltılırken gelecekte oluşabilecek muhtemel anlaşmazlıklar ya da tam zamanında üretim sistemi ile çalışan işletmelerde bir hammadde darboğazının nelere yol açabileceğine dikkat edilmelidir (Can, 2002, s.55).

Toyota’nın başarısında çalışmalarını Toyota ile eşzamanlı olarak yürüten tedarikçilerin önemli role sahip oldukları düşünülmektedir. Toyota, otomobil üretiminde parçaların % 70’ini tedarikçilerden temin etmektedir. Tam zamanında üretim sistemini etkin ve etkili bir şekilde uygulayabilmek açısından otomobil fabrikalarından 59 mil uzaklıktaki tedarikçileri ile uzun dönemli stratejik işbirliği kurmakta ve ürettiği otomobilin kalitesinin tedarikçilerinden gelen parçaların kalitesine bağlı olduğunun bilincinde olarak tedarikçilerine kendi sistemlerini transfer etmekte ve faaliyetlerinin her aşamasına tedarikçileri dahil etmektedirler (Koçsoy, 2008, s.147).

Konaklama sektörü açısından ise üst bölümlerde de açıklandığı gibi hizmet ürünü, konaklama (ön büro-odalar ve kat hizmetleri), yiyecek-içecek, eğlence ve genel aktiviteler olmak üzere alt hizmetlerden oluşmaktadır. Hizmet ürününün sadece yiyecek-içecek bileşeni açısından bakıldığı zaman bile muazzam bir tedarik zinciri ortaya çıkmaktadır. Et ürünleri, süt ve süt ürünleri, sebze ve meyve, bakliyat, içecekler, kahvaltılıklar vb yiyecek içecek ürünlerinin her birinin temininde en az bir tane tedarikçi gerekmektedir. Hizmet ürününün tüm bileşenlerini düşündüğümüzde ise onlarca tedarikçiden oluşan bir tedarik zinciri ortaya çıkmaktadır. Konaklama işletmelerinin hedef maliyetleme uygulamasında başarıya ulaşması için tedarik zincirine üye her bir tedarikçinin katılımını sağlaması ve bu tedarikçiler ile işbirlikçi bir şekilde çalışması gerekmektedir.

3.3.3.2.2. Eşzamanlı Dizayn

Hedef maliyetlemeden istenilen başarının elde edilmesi ürün ve üretim süreçlerinin eşzamanlı olarak hazırlanmasına bağlı olmaktadır. Ürün tasarlanırken üretim bölümü de kendi içinde bir takım değişiklikler yaparak yeni ürün üretimine bölümünü hazırlamaktadır. Bu sayede işletme bir taraftan ürün tasarlanırken diğer taraftan yeni ürün üretimine eş zamanlı olarak hazırlandığı için gereksiz zaman kaybı önlenmiş olmakta ve böylece işletme rakiplerine karşı avantaj kazanmaktadır (Haşaşoğlu, 2011, s.54). Konaklama sektörünün tipik özelliklerinde biri de üretim ve tüketimin eşzamanlı gerçekleşmesidir. Müşteri gelmeden hizmet üretilmeyeceği için üretim ve tüketim eş zamanlı olmaktadır. Konaklama işletmelerinin ürünlerinin hizmet olması dizayn ve üretimin de eş zamanlı olmasını gerektirmektedir.

Önce ürün tasarlanıp sonra bu ürünün üretilebilirliğinin araştırılması gereksiz zaman kaybını ortadan kaldırmakta (Bozdemir ve Orhan, 2011b, s.167) müşteriye değer katmayan fonksiyon ve faaliyetlerin çabuk belirlenmesini sağlamakta (Atmaca, 2005: 87) çelişen parça ve faaliyetler daha çabuk belirlenmektedir (Alpkan, 2012, s.51; Haşaşoğlu, 2011, s.95).

Örneğin konaklama işletmelerinin sunacakları hizmet tasarlanırken aynı zamanda üretim bölümleri de tur operatörleri ve seyahat acenteleri ile anlaşmalar imzalanmakta, sunulacak yiyecek içecek ürünleri belirlenirken diğer bir deyişle menü oluşturulurken üretim bölümü tarafından bunların temin edileceği tedarikçilerle anlaşmalar yapılmaktadır. Böylece gereksiz zaman kaybı önlenmekte ve hizmet piyasaya zamanında sunulabilmektedir.

3.3.3.2.3. Müşteri Beklentileri

Hedef maliyetlemede tüm maliyet düşürme çalışmaları müşteri istek ve beklentilerine göre belirlenmeli müşterinin önem verdiği fonksiyonlar geliştirilerek önem vermediklerinde maliyet düşürme çalışmaları gerçekleştirilmelidir (Atmaca, 2005, s.87; Can, 2002, s.56; Haşaşoğlu, 2011, s.95-96). Ürün tasarlanırken her ilave parça ve/veya fonksiyonun ek bir maliyet getirdiği unutulmamalı, tasarımda sadeliğe ve müşteri istek ve beklentilerini tam olarak karşılamaya dikkat edilmeli ve aynı işi yapabilecek parçalardan daha düşük maliyetli olanlar tercih edilmelidir (Alpkan, 2012, s.52; Bozdemir, 2010, s.74; Bozdemir ve Orhan, 2011b, s.167). Birçok milletten müşterinin ağırlandığı konaklama işletmelerinde müşteri istek ve beklentilerinin küresel rekabet ortamında belirlenmesi gittikçe güçleşmektedir. Ancak hizmetler sektörünün bir alt dalı olan konaklama sektöründe en önemli değişkenlerden biri de özellikle hedef maliyetleme uygulamalarında müşteri istek ve beklentilerinin tam olarak belirlenmesidir. Bugün konaklama işletmeleri bu değişkenin öneminin farkına vararak gerek işletme içinde müşterilerin istek ve beklentilerini ölçmeye yönelik anketler gerekse Trip Advisor gibi konaklama işletmelerini değerlendiren forum sitelerini sayesinde müşteri istek ve beklentilerini belirlemede kullanılmaktadır. Hedef maliyetleme uygulamasında ise bunlara ek olarak yapılacak değer analizi ile müşteri istek ve beklentileri doğru ve tam olarak belirlenebilecek önem verilen fonksiyonlar geliştirilirken müşteriye değer yaratmayan fonksiyonlarda maliyet düşürülebilecektir.

3.3.3.2.4. Tasarımın Basitliği ve Ölçümü

Hedef maliyetleme sürecinde müşteri istek ve beklentileri belirlendikten sonra ürün tasarımı kararlaştırılmakta ve beklentileri karşılayacak şekilde sade bir tasarıma gidilmektedir. Karmaşık tasarımlar ürünü oluşturacak parçaların sayısını artırmakta, bu durum üretilecek ürün maliyetlerinin artmasına neden olmaktadır. Özetle üretilecek ürün az parçadan oluşmalı, kısa zamanda üretilmeli ve müşteri istek ve beklentilerini karşılayacak nitelikte tasarlanmalıdır. Aksi halde maliyetler artırmaktadır. Fiyatın yükselmesi ise beklenen satış hedefinden uzaklaşılmasına neden olmaktadır. Ürün tasarlanırken ayrıca tasarım ve üretim sisteminde değişikler olması durumunda kullanılan parçaların değiştirilebilir olmasına ve aynı

fonksiyonu yerine getirecek daha ucuz maliyetli parçaların seçilmesine dikkat edilmelidir (Haşaşoğlu, 2011, s.55-56). Konaklama işletmelerinde sunulan hizmetin birçok alt hizmetten oluşuyor olması tasarımı karmaşıklaştırmaktadır. Konaklama işletmelerinin hizmet tasarımını basit bir hale getirmeleri ise ancak müşteri istek ve beklentilerinin tam olarak belirlenmesi ile yakından ilgili olmaktadır. Müşterilerin istemedikleri müşteri açısından değer yaratmayan hizmetler tasarıma katılmayarak hem tasarım basitleştirilebilmekte hem de maliyetler düşürülebilmektedir.

3.3.3.2.5. Hedef Maliyet Ekibinin Oluşturulması

Hedef maliyetleme sürecinin başarı koşullarından biri de işletmenin tüm bölümlerinin temsilcilerini kapsayan bir hedef maliyetleme ekibini oluşturmaktır. Elde edilen sonuçlardan bu ekip sorumlu tutulmakta ve hedef maliyetlemenin başarılı olmasında büyük rol oynamaktadır (Haşaşoğlu, 2011, s.56). Hedef maliyetleme ekibi farklı bölümlerde çalışanlardan oluşturulması gerekmektedir (Atmaca, 2005, s.87; Can, 2002, s.57). Bu ekip hem çok fonksiyonel olmakta hem de karar alma sürecini kısaltarak zamandan kazanmaktadır (Alpkan, 2012, s.52). Ayrıca ekip, yöntemin başarılı olmasında en önemli etkenlerden biri olmaktadır. Hedef maliyetleme ekibi iyi oluşturulmalı ve ekibe ürün geliştirme, ürün mühendisliği, satın alma, satış ve maliyet kontrol bölümü gibi işletmenin diğer bölümlerinde çalışanlar dahil edilmelidir (Bozdemir ve Orhan, 2011b, s.167). Konaklama işletmelerinde de oluşturulacak tüm bölümlerden temsilcilerin olduğu bir hedef maliyet ekibi hem hedef maliyetleme uygulamasına tüm bölümlerin dahil edilmesini hem de hedef maliyet uygulamasının başarılı bir şekilde geliştirilmesini sağlayacaktır.

3.3.3.2.6. Örgüt Kültürü

Hedef maliyetlemenin bir diğer başarı koşulu da değişime ve gelişime açık bir örgüt kültürüne sahip olmaktır. Örgüt bölümleri arasındaki uyum hedef maliyetleme yönteminin etkinliğini artırmaktadır. Ayrıca örgüt, kendini sürekli yenilemeli, hatalarından ders alarak aynı hataları tekrarlamalıdır (Alpkan, 2012, s.52). Konaklama sektöründe diğer sektöre göre işletmede bölümler birbirine daha fazla bağımlıdırlar. Örneğin kat hizmetleri ve ön büro bölümleri her gün kesintisiz bir iletişim ve işbirliği ile çalışmaktadır. Diğer taraftan aynı durum servis, mutfak ve satın alma bölümleri için geçerlidir. Ayrıca müşterinin yeme içme ile ilgili özel istekleri de ön büro bölümü ile yiyecek içecek bölümlerini, müşterinin odasında yeme içme talepleri de kat hizmetleri ile yiyecek içecek bölümlerini birbirleri ile sürekli iletişim ve işbirlikçi bir şekilde çalışmaya itmektedir. Kısaca konaklama işletmelerinde

sunulan hizmetin gerçekleştirilebilmesi ve hedef maliyet uygulamasının başarısı bölümlerarası uyum ve etkili bir örgüt kültürüne sahip olmasına bağlı olmaktadır.

3.3.3.2.7. Çağdaş Maliyet Yöntemlerinden Yararlanma

Hedef maliyetleme yöntemi ile birlikte diğer maliyetleme yöntemlerinden yararlanılabilmektedir. Yöntemin başarısı diğer maliyetleme yöntemlerinden yararlanma derecesine bağlı olmaktadır. Örneğin, değer mühendisliği, ürün yaşam dönemi maliyetlemesi, kaizen maliyetleme, faaliyet tabanlı maliyetleme, tedarik zincirinde maliyetleme gibi yöntemlerin kullanılması hedef maliyetlemenin başarısını olumlu yönde etkileyecektir (Bozdemir, 2010, s.75; Bozdemir ve Orhan, 2011b, s.168). Bu nedenle hedef maliyetleme yöntemini kullanan işletmelerin diğer maliyetleme yöntemlerine önem vermesi ve bu yöntemler hakkında bilgi sahibi olması gerekmektedir (Haşaşoğlu, 2011, s.57). Konaklama işletmelerinde de hedef maliyetleme yönteminin diğer çağdaş maliyetleme yöntemleri hakkında bilgi sahibi olunması ve yöntemin başarısı için birlikte kullanılması gerekmektedir. Örneğin hizmetin müşteri istek beklentilerine göre tasarlanmasında değer analizinin de kullanılması gerekmektedir. Öte yandan hedef maliyet belirlendikten sonra istenilen hedef maliyete ulaşmada hangi bölümde hangi tutarda maliyet düşürülmesi gerektiğine dair kaizen maliyetleme yöntemi gibi bir yönteme ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca konaklama işletmelerinde fonksiyonların diğer bir deyişle faaliyet alanlarının belirlenmesinde faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemi kullanılabilir. Dolayısı ile konaklama işletmesinin hedef maliyetleme uygulamalarında başarıya ulaşmak için diğer çağdaş maliyet yöntemlerinden faydalanması gerekmektedir.

3.4. Konaklama İşletmelerinde Hedef Maliyetlere Ulaşmada Kullanılan Çağdaş Maliyet