Hedef Maliyetleme Temel İlkelerinin Konaklama İşletmeleri Açısından İncelenmes

İkinci bölümde de detaylı bir şekilde açıklandığı üzere hedef maliyetleme yönteminin kavramsal temelini oluşturan fiyata göre maliyetleme, müşteri odaklılık, tasarım odaklılık, çapraz fonksiyonlu takımlar, yaşam dönemine odaklanma ve değer zinciri ilişkisi olmak üzere altı ilkesi bulunmaktadır. Bu bölümde bu ilkelerin konaklama işletmelerine göre analizi yapılacaktır.

3.3.1.1. Fiyata Göre Maliyetleme

Hedef maliyetleme yönteminde, fiyat piyasa kontrolü altında olduğu için satış fiyatları ve kar payları kontrol edilemeyen değişkenler olarak değerlendirilmekte, maliyet ise yönetim tarafından kontrol edilebilecek tek değişken olmaktadır (Albright, 1998, s.14). Konaklama işletmelerinde fiyat geleneksel maliyet artı yaklaşımının aksine piyasa tarafından belirlenmektedir. Diğer bir deyişle konaklama işletmeleri fiyat üzerinde bir kontrol gücüne sahip olmamakta hizmetin fiyatı piyasa koşulları, tur operatörleri, müşteri istek ve beklentileri ve almaya razı oldukları fiyat ve rakiplerin durumuna göre piyasada belirlenmektedir. Hedef karın ise işletme hissedarlar tarafından belirlenmesi ve belirli bir düzeyde tutulma isteği konaklama işletmelerinin kar üzerindeki kontrollerini de ortadan kaldırmaktadır. Bu durumda maliyet, konaklama işletmelerinin kontrol edebildikleri tek değişken olmaktadır.

Hedef maliyetlemenin ilk adımı bir ürün için piyasa odaklı hedef satış fiyatı ve işletmenin arzuladığı kar marjını belirlemektir. Ürün düzeyinde hedef maliyet belirlemek için arzu edilen kar, ürünün satış fiyatından çıkarılmaktadır. Ürün düzeyinde belirlenen bu hedef maliyet bileşenlerin satın alma fiyatını tespit etmek için daha sonra bileşen düzeyinde ayrıştırılmaktadır. Gerçek/fiili maliyetin hedef maliyeti aşması halinde, ürünün üretim maliyetini düşürmek için faaliyetler gerçekleştirilmektedir (Gopalakrishnan, Kokatnur ve Gupta, 2007, s.218). Konaklama işletmelerinde hedef maliyetleme uygulamalarında da öncelikle hedef satış fiyatı belirlenmektedir. Bu hedef satış fiyatı piyasada belirlenmekte diğer bir ifade ile tur operatörü tarafından verilen fiyat olmaktadır. Örneğin tur operatörü cari dönem için konaklama işletmesi ile yaptığı kontenjan anlaşmasında kişi başı fiyatı 60 TL olarak belirlemiş ise bu durumda konaklama işletmesinin hedef satış fiyatı 60 TL olmaktadır. Konaklama işletmesinin hissedarları tarafından istenilen karlılık düzeyi % 40 ise hedef kar da 24 TL olacaktır. Dolayısı ile konaklama işletmesi piyasaya göre maliyetleme yapmakta hedef maliyeti 36 TL olarak piyasaya göre belirlemektedir. Konaklama işletmesinin tahmini maliyeti 40TL ise bu durumda diğer çağdaş maliyet yöntemlerinden yararlanarak düşürmesi gereken maliyet tutarı 4TL olarak belirlenecektir.

3.3.1.2. Müşteri Odaklılık

Hedef maliyetleme yönteminde, işletmenin istenilen pazar payına ulaşabilmesi için müşteriler en önemli odak noktasını oluşturmaktadır. Müşteri istek ve beklentileri iyi bir şekilde analiz edilmekte ve buna uygun hizmet sunulmaktadır. Müşteri istek ve beklentilerinin karşılanması, ürünün kalite, zaman ve fiyatı ile ilgili olması bu unsurların maliyet çalışmalarında sürekli dikkate alınması ve çalışmaları yönlendirici nitelikte olmasını gerektirmektedir (Haşaşoğlu, 2011, s.58). Bugün konaklama işletmeleri, hedef ve amaçlarına

ulaşmak için müşteri odaklılığın öneminin bilincine vararak müşteri memnuniyeti, müşteri sadakati, müşteri ilişkileri yönetimi gibi konulara odaklanmaktadır. Ancak maliyet boyutunda da istenilen hedeflere ulaşmak için müşteri odaklılık dikkate alınmalıdır. Konaklama işletmeleri hedef maliyetleme uygulama sürecinde müşteri odaklı davranarak müşteri istek ve ihtiyaçlarını belirlemeli, bunları nasıl karşılayacağına karar vermeli ve müşterinin ödemeye razı olacağı bir hedef satış fiyatı oluşturmalıdır. Böylece konaklama işletmesi müşterilere değer yaratan hizmet fonksiyonlarını geliştirerek ve değer yaratmayan fonksiyonları elimine ederek hem maliyetlerini düşürebilecek hem de istenilen piyasa ve karlılık düzeyine ulaşabilecektir.

3.3.1.3. Tasarım Odaklılık

Tasarım odaklılık tasarım aşamasında maliyetlerin düşürülmesini ifade etmektedir. Ürün/hizmete ilişkin mühendislik çalışmalarının üretim başlamadan önce yapılması maliyetlerin düşürülerek piyasaya sunulma süresinin kısalması sağlamaktadır (Swenson vd., 2002, s.12). Konaklama işletmelerinde de tasarıma geçilmeden önce müşteri istek ve beklentilerinin belirlenerek buna göre hizmet ürünü ve üretimi hakkında araştırma yapılmalıdır. Hizmetin hangi bileşenler tarafından oluşturulacağı, kimler tarafından gerçekleştirileceği, üretim süreçleri belirlenmelidir. Böylece müşteri istek ve beklentilerine göre tasarıma odaklanılarak ürünün piyasa sunulması kısaltılabilecektir. Aksi halde ürünün piyasaya sunulduktan sonra tasarım üzerinde değişiklik yapılması çok daha maliyetli olacaktır. Dolayısı ile konaklama işletmelerini hizmet maliyetlerini tasarım aşamasında dikkate alması yani tasarım odaklılık işletmeye maliyet düşürme imkanı sağlayacaktır.

3.3.1.4. Çapraz Fonksiyonlu İlişkiler

Çapraz fonksiyonlu ürün ve süreç ekipleri ürün geliştirme fikrinden nihai ürüne kadar tüm süreçten sorumlu olmaktadır (Ansari, Bell ve Swenson, 2006, s.21; Swenson vd., 2003, s.12). Amaç takım üyelerinin hedef maliyete ulaşarak hizmeti hedef özellik, kalite ve fiyatta bir pazar bölümüne sunmaya odaklanmaktır.

Konaklama işletmelerinin; muhasebe, pazarlama, satın alma, planlama, geliştirme, tasarım, üretim ekipleri ve hatta tedarikçiler hedef maliyetleme sürecine farklı derecelerde katımlını sağlaması gerekmektedir. Konaklama işletmelerinde çapraz fonksiyonlu takımların diğer bir deyişle işletme bölümlerinin ve çalışanlarının hedef maliyete ulaşmada kendisine düşen görevi yerine getirmesi gerekmektedir.

3.3.1.5. Yaşama Dönemine Odaklanma

Hedef maliyetleme, bir ürünün satın alma, işlem, onarım, vb. tüm yaşam dönemi boyunca oluşan maliyetlerini dikkate almaktadır. Temel amaç, hem üretici hem de müşteri açısından yaşam dönemi maliyetlerini en aza indirmektir. Konaklama işletmelerinin de hedef maliyetleme sürecinde sadece hizmet üretim maliyetlerini değil aynı zamanda yaşam dönemi boyunca oluşan maliyetleri düşürmesi ve kalite ve fonksiyonellikten taviz vermemesi gerekmektedir.

3.3.1.6. Değer Zinciri İlişkisi

Hedef maliyetleme yönteminde hedef maliyete ulaşılması tedarikçiler, müşteriler, dağıtıcılar, hizmet sağlayıcılar gibi hedef maliyetleme sürecine ilişkin unsurların işbirlikçi bir şekilde birlikte çalışmaları sonucu değer zinciri oluşturmaları ile elde edilebilecektir (Swenson vd., 2003, s.12). Önceki bölümlerde de belirtildiği üzere konaklama işletmeleri farklı alanlardan kasap, manav, marangoz, zücaciye, terzi vb birçok tedarikçi, Coca Cola, Efes vb birçok distribütör, tur operatörü ve seyahat acentesi gibi birçok dağıtım kanalı ile birlikte çalışmaktadır. Konaklama işletmelerinin hedef maliyetleme uygulamalarında başarıya ulaşması bu değer zinciri ile işbirlikçi bir şekilde çalışmasına ve değer zincirinin hedef maliyetleme sürecine katılımını gerektirmektedir.