Hedef Maliyetleme ve Kaizen Maliyetleme Yönteminin Birlikte Uygulanması

Hedef maliyetleme yöntemi, genelde yeni bir ürünün tasarım aşamasında ürün maliyetlerini yönetmede kullanılırken kaizen maliyetleme ise üretim aşamasında ürün maliyetleri düşürmek için kullanılmaktadır. Kaizen maliyetleme hedef maliyetleme ile birlikte kullanıldığı zaman tüm ürün tasarım ve gelişim sürecindeki maliyetlerin düşürülmesine yardımcı olmakta (Erden, 2004, s.162; Yalçın, 2009, s.298) ve gerek her ürün/hizmet ile ilgili maliyet düşürme çabaları gerekse maliyet türlerine yönelik tasarruf faaliyetlerini kapsayan kaizen maliyetleme hedef maliyetleme tekniğini tamamlamaktadır (Hacırüstemoğlu ve Şakrak, 2002, s.127). Hedef ve Kaizen Maliyetleme ilişkisi Şekil 3.8’de gösterilmektedir.

Şekil 3.8. Hedef Maliyetleme ve Kaizen Maliyetleme İlişkisi Kaynak: Feil, Yook ve Kim, 2004, s. 15.

Ürün Planlama Örnek Tasarım Son Tasarım Üretim için Hazırlık Seri Üretim Hedef ve Kaizen Maliyetleme

Üretim Süreci

Maliyet Yönetimi

Hedef Maliyetleme Kaizen Maliyetleme

Seri üretim öncesi hedef maliyete ulaşmaya yönelik

faaliyetler Sürekli iyileştirme çabalarıyla gerçek maliyetlerin düşürülmesi Bir sonraki ürün çeşidi

Her bir ürün için Yeni geliştirilen

ürünler

Her bir fonksiyon için  Süreç geliştirme  Verimlilik vb.

Kaizen maliyetleme yöntemi içinde bütçesel ve güncellenmiş olmak üzere iki tür standart yer almaktadır. Bütçesel standartlar yılda bir defa olmak üzere geçmiş yılın son ayının fiili performansına göre belirlenirken güncellenmiş standartlar ise kaizen programına göre bir yıl boyunca revize edilen standartları kapsamaktadır. Bütçesel standartlar yıl içinde hem üretim sürecindeki hem de teçhizatındaki tahmini değişimleri dikkate alan standartları yansıtmaktadır. Güncellenmiş standartlar 3 aşamada belirlenmektedir. İlk aşamada teknik geliştirme bölümü pilot bir tesiste uygulaması düşünülen yeni bir sürecin istenen iyileştirmeyi verip vermeyeceğini test etmektedir. İkinci aşamada testin sonucu olumlu ve onaylanış ise teknik geliştirme bölümü üretim bölümünden yeni süreci üretim hattına uygulamasını ve sonucu kontrol etmesini istemektedir. Üçüncü aşamada ise istenen sonuca ulaşılırsa üretim bölümü aynı süreci tekrar uygulayarak bağımsız bir şekilde iyileşmeyi onaylamaktadır. Üç aşama da onaylandığında işletme yeni standartları onaylayarak işletmenin veri tabanı güncellenmektedir (Altınbay, 2006b, s.108). Bütçesel standartlar bir nevi statik standartlar iken güncellenmiş standartlar ise kaizen maliyetleme uygulama sürecinde sürekli yenilenmektedir (Altınbay, 2006c, s.171). Ancak çalışmada, kaizen maliyetleme yöntemi hedef maliyetleme ile entegre edildiği için standartlar yerine hedef maliyetleme uygulamasından edinilen veriler kullanılmıştır.

Hedef maliyetleme genelde tasarım aşamasında uygulanan ve ürün yaşam dönemi boyunda hedeflenen satış fiyatından satıldığında hedeflenen karın else edilebilmesi için bir ürün/hizmetin maliyetinin ne olması gerektiğini gösteren bir yöntemdir. Ancak hedef maliyetleme tahminlenen maliyet ile hedeflenen maliyet arasında fark olduğu zaman bunun nasıl düşürüleceğini göstermemekte ve bu maliyetlerin düşürülmesi açısından kaizen maliyetleme ile birlikte kullanılabilmektedir.

Örneğin, konaklama işletmesinin çalıştığı tur operatörünün kişi başı satış fiyatı 50 TL ise bu durumda hedef satış fiyatı 50 TL olacaktır. İşletmenin % 40 kar marjı belirlediği varsayılırsa hedef kar 20 TL olacaktır. Bu dururumda hedef maliyet:

Hedef Maliyet = Hedef Satış Fiyatı – Hedef Kar Hedef Maliyet = 50 –20

Hedef Maliyet = 30 TL olacaktır.

Konaklama işletmesinin cari dönem kişi başı fiili maliyeti 45 TL ve fiili üretim miktarı (satılan yatak sayısı) 500 olduğu varsayılırsa toplam fiili maliyet 22.500 (500 * 45) TL olacaktır. İçinde bulunulan cari dönemde 750 yatak satışı düşünülüyorsa cari dönem toplam

tahmini maliyeti 33.750 TL (750 * 45) olacaktır. Hedeflenen maliyet 30 TL ise toplam maliyet hedefi 22.500 TL (30*750) olarak hesaplanacaktır. Bu durumda kaizen maliyet hedefi Kaizen Maliyet Hedefi = Cari Dönem Toplam Tahmini Maliyet – Cari Dönem Toplam Hedef Maliyet

Kaizen Maliyet Hedef= 33.750 – 22.500

Kaizen maliyet hedefi= 11.250 TL olarak hesaplanacaktır. Konaklama işletmesinin maliyet hedefine ulaşmak için düşürmesi gereken toplamda kaizen maliyet hedefi 11.250 TL’dir. Ancak bu tutarın hangi bölümlerden ve bir bölümdeki hangi parçalardan düşürülmesi gerektiğinin belirlenmesi gerekmektedir. Hangi bölümden/parçadan ne tutarda maliyet düşürülmesi gerektiği bir bölümün/parçanın tahsis oranı ile belirlenir.

Bir bölümün doğrudan kontrol ettiği maliyetler ve bölümler tarafından doğrudan kontrol edilen maliyetlerin oranlanması ile edinilen tahsis oranının % 5 olduğu varsayılırsa bu durumda bir bölümün toplam kaizen maliyet hedefi 562, 50 (11.250* 0,05) TL olarak hesaplanacaktır.

Bir bölümde hangi parçalarda maliyetlerin düşürülmesi gerektiği ise parçaların hedef maliyet endeksi sonuçlarına göre belirlenecektir. Örneğin bir bölümde bir parçanın ya da parçaların hedef maliyet endeksi birden küçükse söz konusu bölümün kaizen maliyet hedefi bu parçalarda gerçekleştirilmelidir. Parçaların hedef maliyet endeksi 1’den büyük çıkmış ise fonksiyon geliştirmek için yine kaizen maliyetleme yöntemi kullanılabilir.

Konaklama işletmeleri açısından bakıldığında gerek tek bir hizmetin hedef maliyetine ulaşmada gerekse tüm süreçte belirlenen hedef maliyete ulaşmada kaizen maliyetleme yöntemi ile kaizen maliyet hedefi belirlenerek gerçekleştirilebilmektedir. Kaizen maliyetleme hizmet parçasının hedef maliyet endeksinde sapma olduğunda hangi bölümün/parçanın ne tutarda maliyet düşürülmesi gerektiğini belirlemektedir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM X OTELİ UYGULAMASI

4.1. Araştırmanın Amacı ve Önemi

Çalışmanın ilk bölümlerinde de açıklandığı gibi Dünya genelinde yaşananan küreselleşme ve küreselleşme olgusunun getirdiği ekonomik ve teknolojik gelişmeler, ekonomik sınırların ortadan kalkması nedeniyle hem işletmeler açısından küresel rekabet ortamında faaliyet gösterme hem de müşteriler açısından satın alma tercih ve alışkanlıklarının değişmesi, geleneksel üretim ortamlarının birer birer çağdaş ve teknolojik üretim ortamlarına dönüşmesi ve ürün yaşam dönemlerinin kısalması tüm sektörleri olduğu gibi konaklama sektörünü de etkilemiş ve sektörün gelişerek büyümesine olanak sağlamıştır. Yaşanan bu değişim ve gelişmeler sektörde mal ve hizmet fiyatlarının talebe göre oluşmasına ve sektörün hizmet, kalite, fonksiyonellik ve fiyat üzerindeki kontrol gücünü kaybetmesine neden olmuştur.

Konaklama işletmelerinin küresel rekabet ortamında faaliyetlerini devam ettirebilmeleri ve süreklilik sağlayabilmeleri belirli bir kar düzeyine ulaşmaları ve bu düzeyi sürekli kılmaları gerekmektedir. Küresel rekabet ortamında faaliyet göstermek için belirli bir kar düzeyine ulaşmanın yanında konaklama işletmelerinin hissedarlarının kar baskısı nedeniyle kar marjının kontrolleri dışında kalması ve yukarıda da açıklandığı üzere satış fiyatlarının piyasada oluşması konaklama işletmelerinin belirlenen hedef ve amaçlara ulaşmak için kendi kontrolleri altında olan maliyetleri, etkin bir şekilde yöneterek maliyet minimizasyonu sağlamalarını gerektirmektedir. Ancak geleneksel maliyet yöntemleri yaşanan gelişim ve değişmeler nedeni ile ihtiyaçlara cevap vermekten uzak kalmıştır. Konaklama işletmelerinin hedef ve amaçlarına ulaşmaları ancak çağdaş maliyet yöntemlerini kullanmaları ile mümkün olacaktır.

Çalışmanın amacı, konaklama işletmelerinde, piyasa odaklı çağdaş maliyet yöntemleri ile işletmede oluşan maliyetleri tam ve doğru saptayarak kalite ve fonksiyonelliği bozmadan maliyet minimizasyonu ve etkinliği sağlamak ve böylece yönetsel kararların doğru alınmasını, hissedarların memnuniyetini ve piyasa beklentilerini karşılamayı sağlamaktır. Bu amaçla Antalya’da faaliyet gösteren 5 yıldızlı bir konaklama işletmesinde çalışmanın uygulaması gerçekleştirilmiştir.

Küresel bir rekabet ortamında faaliyet gösteren konaklama işletmeleri, hissedarlarını memnun edecek, yoğun rekabet ortamında rekabet avantajı sağlayacak bir karlılık düzeyine ulaşmak ve piyasa taleplerini karşılamak için maliyet minimizasyonu ve etkinliği sağlayacak

çağdaş maliyet yöntemlerine ihtiyaç duymaktadır. Ayrıca literatür incelendiğinde konaklama işletmelerinde hedef maliyetleme yönteminin diğer çağdaş maliyet yöntemleri ile birlikte uygulanmasına ilişkin çok az çalışma bulunmaktadır. Çalışma, konaklama işletmelerinin küresel rekabet ortamında var olabilmeleri ve var olan literatür boşluğunun giderilmesi açısından önem taşımaktadır.