Hedef Maliyetleme Uygulanmasında Karşılaşılan Sorunlar

Hedef maliyetleme, maliyet düşürmede önemli bir araç olmasına rağmen uygulanmasında bazı sorunlar ile karşılaşılabilmektedir. Bunlar özellikle küresel bir rekabet ortamında faaliyet gösteren konaklama işletmelerinde ürün geliştirme zamanının uzaması, piyasa yapısının

karmaşıklığı, ürünün maliyeti, fiyat ve hacmine ilişkin tahminleme zorluğu, bölümlerarası çatışma, çalışanlar ve tedarikçiler üzerinde hedef maliyetlere ulaşmaya yönelik baskı olarak sınıflandırılabilmektedir.

3.3.3.1.1. Hizmetin Piyasaya Sunumunun Gecikmesi

Hedef maliyet amacına ulaşılmasına rağmen bazen değer mühendisliği tekrar işlemleri nedeniyle ürün piyasaya geç sunulmaktadır. Bu durum, çok büyük fırsatların kaçırılmasına neden olabilmekte ve hedef maliyete ulaşılmış olsa dahi fırsatların maliyeti daha fazla olabilmektedir (Gürdal, 2007, s.107; Nubin, 2006, s.59). Örneğin Apple iphone 5 modelinin değer mühendisliği işlemleri tamamlanmadan diğer bir deyişle vaat edilen tüm özellikler ve fonksiyonlar telefona eklenmeden piyasaya sunumda gecikme olmaması adına piyasaya sunulması ürünün başarısızlığı ile sonuçlanmıştır. Konaklama işletmelerinde ise özellikle tüm yıl turizm faaliyetlerinin olmadığı mevsimlik özellik gösteren Antalya gibi bölgelerde yüksek sezonda hizmetin sunumunun gecikmesi birçok fırsatın kaçırılmasına neden olabilecektir.

3.3.3.1.2. Piyasa Yapısının Karmaşıklığı

Hedef maliyetleme uygulamasında karşılaşılan sorunlardan biri de müşteri istek ve beklentilerini belirlemek ve buna göre ürün fonksiyon ve özelliklerini oluşturmak kısaca piyasa yapının karmaşıklığıdır. Hedef maliyetin ayrımlanması yani parçalar arasında dağıtılması da bu nedenle güçleşmektedir (Bozdemir, 2010, s.106). Piyasa karmaşıklığı, müşteri istek ve beklentilerinin tam olarak belirlenememesi nedeniyle oluşmaktadır. Örneğin LCD bir televizyonda müşterilerin istek ve beklentileri 3D özelliğinden çok, daha ince olması ise ve bu beklentiler tam olarak anlaşılamamışsa bu durumda hedef maliyetler fonksiyonlara yanlış dağıtılacak 3D özelliğinde müşterilerin verdiği değerden daha fazla maliyete katlanılacaktır. Birçok millete hitap eden konaklama sektöründe konaklama işletmesinin müşteri portföyünü ve bu portföye göre diğer bir deyişle ev sahipliği yapacağı milletlerin istek ve beklentilerini tam olarak belirleyememeleri, müşterilerin değer verdikleri hizmetlere işletmenin yeterince değer vermemesi ya da müşterilerin önemsemedikleri hizmetlere fazladan maliyete katlanması ile sonuçlanacaktır.

3.3.3.1.3. Hizmetin Maliyet, Fiyat ve Hacmine İlişkin Tahminleme Zorluğu

Piyasada belirsizlik arttığında değişkenleri tahmin etme güvenilirlik düzeyinin düşmesi ile birlikte hedef maliyetlemeden elde edilecek fayda azalmaktadır. Ürün fiyatı, hacmi ve maliyetini tahmin etmede karşılaşılan sorunlar hedef maliyetleme yönteminin etkisini düşürmektedir (Alpkan, 2012, s.52; Bozdemir, 2010, s.105-106). Örneğin çevresel

belirsizliklerin artması ile doğru orantılı olarak hedef fiyat ve hedef üretim hacmi belirlemek de zorlaşmaktadır (Bozdemir, 2010, s.105-106). Hedef fiyat ve hedef karın tahmininde yaşanan zorluklar ise hedef karın belirlenmesini zorlaştırmaktadır. Özellikle politik, ekonomik ve çevresel faaliyetlere karşı aşırı hassas olan konaklama sektöründe ekonomik krizler, politik belirsizlikler hedef satış fiyatı, satış hacmi ve hedef maliyet belirlemeyi zorlaştıracaktır. Türkiye turizmi bu durumun örneklerini gerek 1990 Körfez Krizi sırasında gerekse 2008’de başlayan Dünya Ekonomik Krizi sırasında şiddetli bir şekilde yaşamış ve birçok konaklama işletmesi iflasın eşiğine gelmiştir.

3.3.3.1.4. Bölümlerarası Uyumsuzluk/Çatışma

Hedef maliyetleme yönteminin bir takım çalışması olması ve çalışanları işbirliğine zorlaması bir takım olumsuzluklara ve bölümlerarası çatışmaya neden olabilmektedir. Bölümlerarası işbirliği ve motivasyon zayıf ise örgüt içinde yaratılan baskı nedeniyle bölümler arası çatışma olabilmektedir (Alkan, 2003, s.69; Nubin, 2006, s.58) Bu çatışmalara örnek olarak ürün maliyetlerini sürekli düşürmeye çalışan tasarım ve mühendislik bölümü ile satış hacmini genişletmek için her türlü harcamayı yapmak isteyen satış pazarlama bölümü arasındaki çatışma gösterilebilir. Dolayısı ile bu durum, hedef maliyetleme uygulamasında bir sorun oluşturmaktadır. Konaklama işletmelerinde bu durum özellikle yiyecek içecek ve mutfak bölümlerinde görülmektedir. Maliyetleri belirli bir düzeyde tutmak isteyen cost kontrol bölümü ile maliyetlerin belirli bir düzeyde tutulmasında önemli görevler düşen yiyecek içecek ve mutfak bölümü çalışanları arasında çatışmalar yaşanabilmekte ve bu bölüm çalışanlarının üzerinde büyük bir maliyet baskısı oluşabilmektedir. Bu durumda ise hedef maliyetleme yönteminin uygulanmasını güçleştirmektedir.

3.3.3.1.5. Çalışanlar Üzerinde Hedef Maliyete Ulaşmaya Yönelik Baskı

Hedef maliyetin çok zor ya da çok kolay olması çalışanların motivasyonunu olumsuz yönde etkilemektedir (Gürdal, 2007, s.106). Hedef maliyetleme uygulamasında işletmenin hedef maliyete ulaşma arzusu çalışanlar üzerinde strese yol açabilmektedir. Bu stresten en fazla etkilenen bölüm ise hedef maliyetlemenin başlangıcını oluşturan tasarım bölümü olmaktadır (Nubin, 2006, s.59). İşletmenin hedef maliyete ulaşmak için çalışanlar üzerine yaptığı baskı işten ayrılmalara neden olabilmektedir. Hedef maliyetin çok kolay olması çalışanlar üzerinde rehavete, çok zor olması ise motivasyonlarının düşmesine yol açabilmektedir. Özellikle her şey dahil sistemin uygulandığı konaklama işletmelerinde hedef maliyete ulaşma yönünde baskı ve hedef maliyete ulaşmanın güçlüğü çalışanlar üzerinde yoğun bir strese ve motivasyonlarının düşmesine yol açabilmektedir.

3.3.3.1.6. Tedarikçiler Üzerinde Hedef Maliyete Ulaşmaya Yönelik Baskı

İşletmenin, hizmet parçaların işletmeye zamanında getirilmesi ve maliyetlerin düşürülmesi gibi hedef maliyete ulaşma konusunda baskı oluşturduğu bir diğer grup da tedarikçiler olmaktadır (Nubin, 2006, s.58). Hedef maliyetleme yönteminde özellikle ürün parçalarının çoğunluğunu tedarikçilerden alan işletmelerde sürece tedarikçilerin katılımı ve hedef maliyetlere işbirlikçi bir şekilde ulaşılması oldukça önemli ve bir o kadar da zordur. Bu nedenle işletmeden tedarikçiler üzerene hedef maliyetlere ulaşma konusunda baskı oluşmaktadır. Ancak baskının fazla olması, tedarikçi ve işletme arasında sorun çıkmasına neden olabilmektedir. Konaklama işletmelerinin sundukları ürünler birçok hizmetin birleştirilmesinden oluşmakta ve bu durum birçok tedarikçi ile çalışmasını gerektirmektedir. Hedef maliyete ulaşmada tedarikçiler üzerindeki baskı, tedarikçilerin katılımı ve işbirliği olmaksızın konaklama işletmesinin hedef maliyet uygulamasının başarısızlığı ile sonuçlanacaktır.