Hazır Giyim İşletmelerinde Kalite Hatalarına Neden Olan Faktörler

Üretim kalitesi, günümüz rekabet koşullarında işletmeler için önemli bir avantaj unsurudur. Bir işletmenin üretim kalitesinin yüksek olması; firelerin, tamirlerin azalmasına bağlı olarak üretim zamanlarının ve kalite maliyetlerinin azalmasına neden olmaktadır. Bunun sonucunda ürün maliyeti de azalmaktadır. Bu nedenle işletmeler üretimde kalite hatalarını yok etmek için özel bir çaba sarf etmektedirler. Üretimde kalite hatalarının yok edilebilmesi için öncelikle hatalara neden olan faktörlerin saptanması gerekmektedir (Kaya, 2000: 40). Hazır giyim işletmelerinde üretim kalitesini etkileyen makine, iş gücü, malzeme, yöntem ve sistem olmak üzere 5 ana neden ve birçok alt nedenler bulunmaktadır (Yakartepe, 1998: 3076). Şekil 3 de verilen bir Neden-Sonuç Diyagramı ile kalite hatalarının nedenleri açıklanmıştır.

Şekil 3: Hatalı Üretimdeki Neden- Sonuç İlişkisini Gösteren Balık Kılçığı Diyagramı

Kaynak: (Çınar ve Kılıç, 2003: 8)

Hata nedenini bulmadan üretime devam etmek çok risklidir. Hiçbir üretimde bozuk mal nedensiz ortaya çıkmaz. Hatalı ürün ortaya çıktığında, son mamul üzerindeki önem derecesi tespit edilmeye çalışılmalıdır. Hatasız üretime ulaşabilmek için öncelikle Neden- Sonuç diyagramı ile hata kaynakları saptanmalıdır.

İş gücü Kaynaklı Hatalar;

Dikim işlemleri, hazır giyim işletmelerinde emek yoğun bir faaliyet gerektirir. Bu nedenle işgücü kalite ve verimliliği etkileyen önemli bir faktördür. Hazır giyim işletmelerinde, seri üretimde farklı operatörler çalışmaktadır. Üretim sürecinde sadece bir operatörün hatalı çalışması bile ürünün hatalı olmasına neden olmaktadır. Bu nedenle hazır giyim üretiminde operatörlerin birbirleriyle uyumlu çalışması kaliteli üretim için son derece önemlidir (Kaya ve Erdoğan, 2007: 208).

İş gücü kaynaklı hataların nedenleri operatörlerin çalışma talimatlarına uymaması, eğitim eksikliği, bilgi eksikliği, dikkat eksikliği, işçi değişimi, çalışma ortamına uygun olmayışı, işe uygun olmama ve tecrübesizlikten kaynaklanmaktadır.

Makine Kaynaklı Hatalar;

Kaliteli bir üretim, dikilecek malzeme ile teknik donanımın uyum içinde olmasıyla mümkündür. Teknik donanımdan (üretimde kullanılan her türlü makine) kaynaklanan hatalar;

Makinelerin hasarlı olması: Üretim için kullanılan makinelerle ilgili olarak ortaya çıkan problemlerdir. Örneğin; kesim makaslarının bıçaklarının eskimesi, dikiş makinesinde iğne gözünde çapak veya transport dişlilerinde aşınma gibi.

Teknik donanımın ayarsız olması: Üretimde kullanılan makinelerin ayarlarının hatalı olmasından kaynaklanan problemlerdir. Örneğin; kesim bıçaklarının hızının çalışılan malzemeye göre ayarlanmaması, dikiş makinesinde iplik gerginlik ayarlarının yanlış olması gibi.

Teknik donanımın yetersiz olması: Üretim için gerekli makinelerin olmaması veya makinelerle takılması gereken aparatların olmaması gibi (Kaya, 2000: 20).

Malzeme Kaynaklı Hatalar;

Hazır giyim üretiminde kullanılan malzemeler çok çeşitlidir. Kumaş ve kullanılan diğer yardımcı malzemelerin uyumu kalite açısından çok önemlidir. Örneğin; dikiş ipliğinin fazla esnek olması, düğmelerin kırık ya da boyalarının çabuk çıkması, kumaşın üzerinde fazla apre olması, telanın yapıştırıcı maddesinin yüzeye düzgün yayılmaması veya gereğinden az ya da çok olması, dokuma hatası, hatalı çalışma sonucu zedeleme, malzemelerin birbirine uymaması (kumaş ve iplik uyumsuzluğu gibi), kumaş, astar, aksesuar gibi malzemelerde yapı, görünüm ve tutum uygunsuzlukları, miktar hataları, kötü haslıklar (Akgül, 2006: 57).

Yöntem Kaynaklı Hatalar;

İşletmelerin kalite sorunlarını aşabilmek için öncelikle sağlıklı bir organisazyon içinde kalite sistemini kurması ve bu sistemi yaşatması gerekir. Örneğin; malzeme standartları saptanmadan alınan kötü bir kumaştan, iyi işçilikle üretilen bir ürünün kaliteli olması olanaksızdır. Bu durumda hata sistemdedir. Sistem, birinci aşamada malzeme standardı olmayan kumaşın alınmasını önlemelidir. İkinci aşamada ise gelen malzemenin istenen standartlara uygunluğunu kontrol edip onaylamadan üretime girmesini önlemelidir (Kaya, 2000: 20).

Yöntem (metot) kaynaklı hataların nedenleri; standart yöntemlerin uyulmaması, eksik ve yanlış bilgilendirme, numuneye uyulmaması gibi faktörler sayılabilmektedir.

BÖLÜM 3

HAZIR GİYİM İŞLETMELERİNDE PERFORMANSI ETKİLEYEN FAKTÖRLER VE ÜRETİM BÜYÜKLÜKLERİNİN İŞLETME

PERFORMANSLARI ÜZERİNDE ETKİSİ

3.1. Hazır Giyim İşletmelerinde Performansı Etkileyen Faktörler

Hazır giyim sektöründe rekabet edebilmek için tüketici gruplarını belirlemek, onların beğenilerine ve ihtiyaçlarına yönelik tasarımlar hazırlamak, bu ürünleri en kısa zamanda, uygun fiyatlarla kaliteli şekilde tüketicinin beğenisine sunmak gerekmektedir.

Günümüz rekabet ortamında hazır giyim işletmelerinde performanslar çok çeşitli boyutlarda ölçülmeye başlamıştır. Temelde verimliliğe bağlı kalınmakla birlikte en azından gerçek çıktı yanında gerçekleşmesi beklenen çıktı, çıktı kalitesi, ne, nasıl üretildi ve ne nasıl üretilebilirdi, çıktının işletme amaçlarına katkısı gibi konuların saptanabilmesi ve buna karşı önlemler alınabilmesi mümkün olmaktadır (Akal, 1998: 24 ).

Yüksek verim her devirde, her yerde, her üreticinin tabii hazır giyim işletmelerinin esas amacı olmuştur. Malzeme ve ürün kalitesini düşürmeden, işçiyi aşırı zorlamadan, işletme vasıtalarını hasara sokmadan ve maliyeti arttırmadan performansı yükseltmek büyük bir çaba ister. Hazır giyim işletmecilerinde verimlilik çok çeşitli faktörlere bağlı olarak artar veya azalır. Bu faktörlerden en önemlileri şunlardır:

- Eğitilmiş personel (işçi ve yönetici personelin, patron dahil kalifiyelik derecesi): Eğitim kurumlarının eksikliği nedeni ile hazır giyim sektöründe yetişmiş nitelikli eleman sağlamak güçtür. Hızla gelişen hazır giyim sektöründe artan rekabet ortamında başarılı olabilmek için, ileri teknoloji ve bu teknolojiyi kullanabilecek uzman personel çalıştırılması da zorunlu hale gelmiştir. Atölye ortamında yetişmiş kalifiyeli elemanlar ise, eski alışkanlıkları nedeni ile seri üretime ve teknolojiye uyum sağlamakta zorlanmaktadırlar. Bazı firmalar bu sorunları işletme içi eğitim programları ile çözmeye çalışsalar da gerek üretimin aksaması, gerekse hızlı eleman sirkülasyonu nedeni ile bu programlardan hedeflenen verim alınamamaktadır. Eğitim

eksikliğinin giderilmediği sürede ise gelişmiş teknolojileri satın almak istenilen performansı sağlayamayacaktır (Öndoğan, 2000: 4).

- Çalışma metotları: Dikim işleminin organizasyonunda, öncelikle gerekli olan çalışma metotlarıdır. Çalışma metodu, giysinin yapımı için gerekli olan tüm dikim ve ütü işlemlerinin sırasına göre hazırlanmış bir listedir. Bu liste üretilecek giysinin modeline bağlı olarak, belirli bir sisteme göre hazırlanır. Çalışma metotları hazırlanmadan önce, metot mukayesesi yapılarak, üretilecek giysiye en uygun ve işletmenin günlük performansını düşürmeyecek çalışma metotları bulunmalıdır (Sezer, 2006: 169).

- İş akışı organizasyonu: Bir işletmenin elindeki mevcut imkânlarıyla ve iş gücüyle, hangi malları, ne miktarda, hangi tesislerde, nasıl ve hangi zaman sürecinde üreteceğinin önceden tasarlanmasına ve gerekli tedbirlerin alınmasına üretim organizasyonu denir. Üretim planlamasının iki boyutu vardır. Bunlar; üretim programının hazırlanması ve uygulamanın (üretimin) planlanmasıdır. Üretim planlama departmanının temel görevleri içerisinde üretim programının hazırlanması, üretim birimlerinin organizasyonu, malzeme tedariği ve organizasyonu, stok kontrolü, süreç planlama, tesis planlama, makine ve insan gücü kapasite hesaplaması gibi birçok konu yer almaktadır. Bu durum üretim planlama departmanını hazır giyim işletmelerinin beyni konumuna getirmektedir. Üretim planlamada, karlılık, verimlilik, müşteri hizmet seviyesi gibi hedefler esas alınır. Amaç; üretim miktarını tespit ederken yönetimin hedeflediği stok ve satış seviyelerine ulaşmak ve iş gücü seviyesini mümkün olduğunca dengeli tutmayı başarmaktır (Megep, 2012: 3).

- Ürün modeli: Giyim bir sanayi dalı haline geldiği dönemin başlangıçlarında oldukça yüksek miktarda üretim az sayıda model ile gerçekleştirilirken, durum şimdi tersine dönmüştür. Aynı miktarda üretim çok daha fazla sayıda model ile gerçekleştirilebilmektedir. Çünkü toplumlarda giyime olan doygunluk artmış ve giyim artık ihtiyaç olmaktan çıkıp bir zevk haline gelmiş, ağırlaşan ekonomik koşullar ile alım gücü düşmüş ve üretim yapan firmalar artmıştır. Artık birbirini benzeyen tasarımlar yerine, tüketiciyi heyecanlandıracak konuların işlendiği koleksiyonlar ile pazara girmek gerekmektedir. Böyle zorlu bir ortamda rekabet edebilmek için firmalar hedef gruplarını iyi seçmeli ve hedef tüketici gruplarına uygun model tasarımları hazırlamalıdırlar. Hedef kitleye uygun olarak hazırlanan

koleksiyonlar en kısa sürede, en ucuz ve kaliteli şekilde ürün haline dönüştürülebilmelidir (Öndoğan, 2000: 8).

- İşçi devamsızlığı ve işçi sirkülasyonu: İşletmeler belirledikleri hedefe ulaşabilmek amacıyla çeşitli üretim faktörlerine ihtiyaç duymaktadırlar. İnsan gücü, bu faktörlerden belki de en vazgeçilmez olanıdır. İnsan emeği, diğer üretim faktörleri ile birleşerek işletmenin amaçlarına katkıda bulunur. Fakat üretim faktörleri içinde en önemli ve kuşkusuz en zor kontrol edileni emek faktörüdür. Tekstil ve hazır giyim sektörü günümüzde siyasi, ekonomik, teknik birçok farklı sorunla mücadele etmektedir. Bu sorunlar dışında, önemli bir problem ise işe devamsızlık ve işgücü devir oranıdır. Bununla birlikte işgücü devir oranlarının yüksekliğinin nedenleri ücret yetmemesi, çalışma saatlerinin fazla olması, çalışma şartlarının ağır olması gibi nedenlerden kaynaklanmaktadır. Ancak el becerisi ve tecrübe düzeyinin önemli olması nedeni ile emek yoğun olarak nitelendirilen hazır giyim işletmelerinde bu sorunlar kimi zaman üretimde işin darboğaza girmesine, buna bağlı olarak da kalite ve performans düzeylerinin düşmesine neden olmaktadır (Güner ve Ünal, 2007: 140).

3.2. Hazır Giyim İşletmelerinde Üretim Miktarı Büyüklüklerinin İşletme