4.4. Sağlık Okuryazarlığına İlişkin Bulgular
4.4.18. Hastalıklarına İlişkin Yayın Okuma Durumu
Diyabetli hastanın günlük diyabet yönetimini başarılı bir şekilde gerçekleştirebilmesi için yeterli bilgi, beceri ve olumlu tutumlara sahip olmalıdır. (Javanshir, 2006). Bu bağlamda katılımcıların hastalıklarıyla ilgili bilgi edinmek için bilimsel yayınlar gibi yazılı doküman okuma durumlarının bazı değişkenler göre değerlendirilmesi aşağıdaki tablolarda verilmektedir.
Katılımcıların Hastalıklarıyla İlgili bilimsel yayınlar gibi yazılı doküman okuma durumlarının cinsiyete göre dağılımına ilişkin veriler tablo 105’te yer almaktadır.
Tablo 105. Hastalıklarıyla İlgili Bilimsel Yayınlar Gibi Yazılı Doküman Okuma Durumlarının Cinsiyete Göre Dağılımı
Diyabetle ilgili doküman okur musunuz?
Kadın Erkek Toplam n % n % N % Evet 67 51,9 45 42,1 114 48,1 Hayır 62 48,1 62 57,9 123 51,9 Toplam 129 100,0 107 100,0 236 100,0
X2=2,290; sd= 1; p>0,05
Tablo 105‘te katılımcıların hastalıklarıyla ilgili bilimsel yayınlar gibi yazılı doküman okuma durumları ile cinsiyet arasında anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır. Bununla birlikte kadın grubunda daha fazla okuma yapıldığı dikkat çekmektedir.
Katılımcıların hastalıklarıyla ilgili bilimsel yayınlar gibi yazılı doküman okuma durumlarının yaş gruplarına göre dağılımına ilişkin veriler tablo 106’da yer almaktadır.
Tablo 106. Hastalıklarıyla İlgili Bilimsel Yayınlar Gibi Yazılı Doküman Okuma Durumlarının Yaş Gruplarına Göre Dağılımı
Diyabetle
Tablo 106’da katılımcıların şeker hastalığına ilişkin hastalıklarıyla ilgili bilimsel yayınlar gibi yazılı doküman okuma durumları ile yaş arasında anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır. Bununla birlikte 65 yaş altındaki katılımcılarda hastalığa ilişkin bilimsel yayın okuma oranları orta düzeylerde görünürken, 65 yaş üzerinde bu oranın giderek düştüğü görülmektedir.
Katılımcıların şeker hastalığına ilişkin hastalıklarıyla ilgili bilimsel yayınlar gibi yazılı doküman okuma durumlarının öğrenim düzeylerine göre dağılımına ilişkin veriler tablo 107’de yer almaktadır.
Tablo 107. Hastalıklarıyla İlgili Bilimsel Yayınlar Gibi Yazılı Doküman Okuma Durumlarının Öğrenim Durumlarına Göre Dağılımı
Diyabetle
Katılımcıların şeker hastalığına ilişkin hastalıklarıyla ilgili bilimsel yayınlar gibi yazılı doküman okuma durumları ile eğitim düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Katılımcıların eğitim düzeyi artıkça hastalıklarıyla ilgili doküman okuma eğiliminin de arttığı görülmektedir.
Katılımcıların hastalıklarına ilişkin okuma alışkanlığının süreç yönetiminde bireyin sorumluluğunu yerine getirmesi ve güçlenmesine katkıda bulunacağı bilinmektedir. İlköğretim ve altı eğitim alan katılımcıların da bu davranışlarının
geliştirilebilmesi için uygun materyallerin geliştirilmesi, hastaların bu materyallere daha kolay ulaşmalarının sağlanması ve bu konuda teşvik edilmeleri önemli görülmektedir.
Katılımcıların şeker hastalığına ilişkin hastalıklarıyla ilgili bilimsel yayınlar gibi yazılı doküman okuma durumlarının gelir düzeylerine göre dağılımına ilişkin veriler tablo 108’de yer almaktadır.
Tablo 108. Katılımcıların Hastalıklarıyla İlgili Bilimsel Yayınlar Gibi Yazılı Doküman Okuma Durumlarının Gelir Gruplarına Göre Dağılımı Diyabetle ilgili
doküman okur musunuz?
≤ 600 601-1500 ≥ 1501 Toplam n % n % n % N % Evet 12 41,4 71 44,1 27 69,2 110 48,0 Hayır 17 58,6 90 55,9 12 30,8 119 52,0 Toplam 29 100,0 161 100,0 39 100,0 229 100,0
X2 =8,533; sd= 2; p<0,001
Tablo108’de katılımcıların şeker hastalığına ilişkin hastalıklarıyla ilgili bilimsel yayınlar gibi yazılı doküman okuma durumları ile gelir düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Gelir düzeyi artıkça şeker hastalığına ilişkin hastalıklarıyla ilgili bilimsel yayınlar gibi yazılı doküman okuma düzeyi artmaktadır. Gelir düzeyinin artışıyla birlikte yaşam kalitesinin ve diğer olanaklara erişiminde kolaylaşacağı göz önüne alındığında hastalığın daha iyi yönetilmesi için bireyin bu kaynaklara ulaşmasına olanak sunmaktadır. Bu açıdan gelir düzeyinin düşük olduğu gruplar için de hastalıkla ilgili bilimsel kaynakları anlaşılabilir ve ulaşılabilir biçimde sunmak gereklidir.
Katılımcıların hastalıklarıyla ilgili bilimsel yayınlar gibi yazılı doküman okuma durumlarının yaşanılan yer özelliğine göre dağılımına ilişkin veriler tablo 109’da yer almaktadır.
Tablo 109. Katılımcıların Hastalıklarıyla İlgili Bilimsel Yayınlar Gibi Yazılı Doküman Okuma Durumlarının Yaşadıkları Yerleşim Yerlerine Göre Dağılımı
Diyabetle ilgili doküman okur musunuz?
Kent merkezi Kasaba/ Köy Toplam n % n % N % Evet 106 50,5 6 23,1 112 47,5 Hayır 104 49,5 20 76,9 124 52,5 Toplam 210 100,0 26 100,0 236 100,0
X2= 6,965; sd= 1; p<0,05
Katılımcıların hastalıklarıyla ilgili bilimsel yayınlar gibi yazılı doküman okuma durumları ile yaşadıkları yer özelliği arasında anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Kente yaşayanların hastalıklarıyla ilgili daha çok okuma yaptıkları görülmektedir. Bu durum kentte olanakların daha fazla ve daha ulaşılabilir olmasıyla açıklanabilir.
Katılımcıların hastalıklarıyla ilgili bilimsel yayınlar gibi yazılı doküman okuma durumları incelendiğinde yaklaşık yarıdan fazlasının okuma yapmadıkları, dolayısıyla sağlık okuryazarlıklarının yetersiz olduğu düşünülmektedir. Sağlık okuryazarlığının yetersiz olduğunu düşündüren bu durum öğrenim durumları, yerleşim yeri ve gelir durumları ile anlamlı ilişki gösterirken cinsiyet ve yaş değişkenleri ile anlamlı ilişkili bulunmamıştır.
Katılımcıların hastalıklarıyla ilgili okudukları doküman türlerine göre dağılımına ilişkin verilerin sayı ve yüzde değerleri tablo 110’da yer almaktadır.
Tablo 110. Hastalıklarıyla İlgili Okudukları Doküman Türlerine Göre Dağılım Hastalıklarıyla İlgili Okudukları Doküman
Türleri
N %
Broşür, Bilgi Notu 75 42,6 Gazetelerdeki Yazılar 83 47,2
Diğer 18 10,2
Toplam 176* 100,0
*Birden fazla tercih yapmışlardır.
Katılımcıların büyük çoğunluğu (%47,2) hastalıklarıyla ilgili gazetelerdeki yazıları ve %42’si ise hastanelerde verilen doküman ve bilgi notlarını okuduklarını belirtmektedirler. Bu durum hastalık yönetimiyle ilgili hastayı güçlendirmede sağlık kuruluşlarının bilgilendirme ve eğitim dokümanlarının yetersizliğini dolayısıyla da sağlık okuryazarlığını destekleyen öğrenme kaynaklarının azlığını göstermektedir.
Katılımcıların hastalıklarıyla ilgili okuma yapmama nedenlerinin dağılımına ilişkin verilerin sayı ve yüzde değerleri tablo 111’de yer almaktadır.
Tablo 111. Hastalıklarıyla İlgili Okuma Yapmama Nedenlerine Göre Dağılım Hastalıklarıyla İlgili Okuma Yapmama
Nedenleri
N %
Okuma alışkanlığım olmadığımdan 54 38,3 Okuma düzeyim yeterli olmadığından 20 14,2 Tıbbi terimleri anlayamadığımdan 16 11,3 Sağlık Personelinin anlattıklarını yeterli
bulduğumdan 27 19,2
Diğer 24 17,0
Toplam 141* 100,0
*Birden fazla tercih yapmışlardır.
Katılımcıların hastalıklarıyla ilgili okuma yapmamalarının nedenlerine baktığımızda büyük bir kısmı olan % 38,3’ünün okuma alışkanlığı olmamasından dolayı ve %19,2’sinin de sağlık personelinin anlattıklarını yeterli bulmalarından okuma yapmadıklarını belirtilmektedir. Katılımcıların
%52,5’inin okuma alışkanlıklarının olmaması ve okuma düzeylerini yeterli bulmamaları temel okuryazarlık becerilerindeki yetersizliği göstermektedir. Bu durumda da temel okuryazarlık düzeyinin düşük olması dolayısıyla hastalığa ilişkin ileri okumalar ve amaçlı bilgilenmeler için yapılacak okumalar da sınırlı ya da yetersiz olmaktadır. Bu da hastaların sağlık okuryazarlık durumlarını doğrudan etkileyecektir.
4.4.19. Hastalık Yönetimine İlişkin Verilen Talimatları Doğru Algılama