2.7.1. ÖKSÜZ DEDE (16. Yüzyıl)
1-Dilberin zülfü bir karış telden/Çekelim gurbeti ne gelür elden,
Bülbülü ayırmışlar gonca gülünden/Ayrı düştüm bülbülümden gülümden (s. 1). 2-Bu garip gönlümün nesin sorarsın/Her dem yâr elinden yaralı sine,
Yâr merhem etmezse onulmaz yârem/Ölür de giderim yaralı sine (s. 1). 3-Misali-i cennettir evvelbaharı/Açılur kırmızı gülü Tuna’nın,
Öter bülbülleri leyl ü neharı/Eser bâd-ı saba yeli Tuna’nın (s. 2). 4-İntizarım hub camalin görmeğe/Benim de muradım sen ver ya kerim,
Hâk-i pâye geldim yüzüm sürmeğe/Benim de muradım sen ver ya kerim (s. 6). 5-Yâri bizden soranlara/Sağlar diyesin varasın,
Durmaz akar gözüm yaşı/Çağlar diyesin varasın (s. 6).
6-Nice karar bağlıyayım şu yerde/Bu deli gönlümü eğler mi var, ……….gelse bir yere/Hakikat üzere söyler mi var (s. 7). 7-Gelin hey ağalar seyran edelim/Kemter gedaların yeridir dağlar,
Ter sohbetler tenha zevkler edelim/Yoktur engellerden hâlidir dağlar (s. 7). 8-Nazlım ne kaçarsın benden/Bildiğim yâr değil misin,
Dün gece seyrim içinde/Gördüğüm yâr değil misin (s. 8). 9-Ne melûl melûl ağlarsın/Sen de bencileyin dağlar,
Sevgili yârden mi ayrıldın/Yok mu gönül eğler dağlar (s. 9).
2.7.2. KUROĞLU (17. Yüzyıl)
Kuroğlu, 17. yüzyılda büyük şöhret kazanmış halk şâiridir.
1-Gönül verdim bir hercai zalime/Kendüceğin benden sakınur oldu,
Terahhum eylemez benim şimdi halime/Bana yadlar gibi bakınur oldu (s. 12). 2-Mevlâyı seversen kaçma kulundan/Gel benim sevgili Yârim İbrahim,
Ben senin uğruna geçmişim candan/Âlemde devletim varım İbrahim (s. 12). 3-Kasavet askeri geldi üstüme/Gussa yaylasıdır bugün konağım,
Cevr ü cefa yapışmıştır destime/Hicran evindedir yerim yatağım (s. 14).
8 Hasan Eren, Türk Saz Şâirleri Hakkında Araştırmalar I. Dil Ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayımları, Ankara:
4-Ağalar bir güzel gördüm/Oldum deli divane ben, Gayet ile müştak oldum/Bir ………. hana ben (s. 14). 5-Baka melek yavrusu/Kıya bakarsın şimdiden,
Senin bir derdmendin var/Oda yakarsın şimdiden (s. 15). 6-Bir yere ermezse elim/Akar çeşmim (yaşı) çağlar, Geleceğin söyleşelim/Geldi geçti geçen ağlar (s. 16).
7-Her kaçan seyrana çıksam karşuma Ali’m gelür/Sağım soluma baksam lebleri balım gelür,
Çok şükür olsun Hudam bendesin terk eylemez/Ol adunun …… benler lâlim gelür (s. 16).
2.7.3. DEMİROĞLU-DEMİRCİOĞLU (17. Yüzyıl)
Demiroğlu veya Demircioğlu, Evliya Çelebi’nin bildirdiği 17. yüzyıl şâirlerindendir. 1-İşitmiş olun ey gaziler/Varalum Bağdat üstüne,
Ulu dağlar sarp kayalar/Geçelüm Bağdat üstüne (s. 19).
2-Yavru turnam bizim yere varırsan/Günden güne derdi …..den varın, Dostlarımız gelüp halim sorarsan/Kanı mekân yurdu den varın (21). 3-Şu dünyaya geldim geleli/Gurbetlikte kaldıcağım ağlarım,
Sen garipsin deyu kimse beğenmez/Düşmanları geldüğüne ağlarım (s. 21). 4-Yine evvelbahar oldu/Bülbül seni dinlerim ben,
Daim işim figan oldu/Bülbül seni dinlerim ben (s. 22).
5-Gönül karşı kanad büktü virandan/Kon gidelim şu yerlerde nem kaldı, Koyup geçüp yiyüp içüp yerlerden/Bir hayır dua dersen nem kaldı (s. 22). 6-Derli olan gelsün dermanı buldum/Sevdalı …….. fermanı buldum,
Vücudum şehrini seyran ederken/Güya kim tahtında sultanı buldum (s. 23).
2.7.4. ŞAHİNOĞLU (17. Yüzyıl)
17. yüzyılda yaşamış ve orduda yetişmiş şâirlerdendir.
1-Biz niyaz ederiz bad-ı şimalden/Esmez oldu müjde yeli nice oldu, Canib-i seferden ceng ü cidalden/Kapandı yolu nice oldu (s. 25). 2-Kime dâd edeyim senin elinden/Deli gönül niçün karar etmezsin, Dağlara düşeyim senin elinden/Deli gönül niçün karar etmezsin (s. 27).
3-İlâhi birliğin hakkı/Bizi şundan azad eyle,
Yoğ iken var eden halkı/Bizi şundan azad eyle (s. 27). 4-Nâr-ı cevri şu fenânın/Durmayup bağrımı dağlar, Sürerler demin……./Garip içün kimler ağlar (s. 28). 5-Garip garip öten bülbül/Sen âh et ben ağlıyayım,
Derdime derd katan bülbül/Sen âh et ben ağlıyayım (s. 29). 6-Gonca gülü budağından/Hazan geldi yoldu gitti,
Bazı ecel katarından/………. gitti (s. 29).
7-Firdevs-i âlâda bitmiş fidanım/Gözleri mestane sevdiğim benim, Dü cihanda var can içre canım/Gözleri mestane sevdiğim benim (s. 30). 8-İnler oldu karlı dağlar/Yolumdan şikâyetim var,
Gözüm yaşı durmaz çağlar/Selimden şikâyetim var (s. 31). 9-Alay alay olup hanlar/Çekilür meydan meydan üstüne, Cenk olunca kızıl kanlar/Dökülür meydan üstüne (s. 32).
10-Selâm olsun sana ey yavru şahım/Ne tez terk eyledin bu ben kulunu, Ahdın böyle midir hey padişahım/Ne tez eyledin bu ben kulunu (s. 32). 11-İlâhi ya Rab müyesser eyle/Gelsin sevdiğim yüzün göreyim,
Gurbetlikte garip kalmam böyle/Ergür beni muradıma ereyim (s. 33). 12-Gönül tama etme cihan varına/Derviş ol kanaat eyle şal ilen,
Bir nesne tedarik eyle yarına/Dehre mağrur olma rızk ı hal ilen (s. 33). 13-Bir tenha bulamam hikâyet edem/Güzel sana senden şikâyetimi, Bilmem ne yüzden rivayet edem/Sergüzeştim olan hikâyetimi (s. 34).
14-Çarh-ı felek hatırımı yıkup eyledi viran/Gam kasavet hep serimde sanki çökmüştür duman,
Bu cihana geleli ben kârım efgandır heman/Her günüm cevr ile geçti bulmadım bir gün aman (s. 35).
15-Şu karşıki karlı dağlar/Benim anda yârim kaldı,
Elim ermez gözüm görmez/Bir âh ile zârım kaldı (s. 35).
16-Hayli demdir ayrılalı yârimden/Devr-i zaman kara gözlüm nice oldu,
Dağlar taşlar inler benim zarımdan/Devr-i zaman meleciğim nice oldu (a.g.e,. 36). 17-Bir acayip yok nihayet bülbülüm efganıma/İntizarım ta ölünce yüzü gül sultanıma, Ben de bilsem şu fenâda bu cefalar ne canıma/Ya ilâhi sen ulaştır dertliyim dermanıma (s. 36).
2.7.5. KUL MEHMET (17. Yüzyıl)
17. yüzyılda yaşayan Sivaslı Kul Mehmet, 16. yüzyılda yaşayan Kul Mehmet ile oldukça karıştırılmıştır.
1-Padişah-ı heft-kişver kılıç kuşandı bir erden,
Devlete hak lâyık gördü himmet oldu Peygamberden (s. 39). 2-Şehr-i İslâmbol’un bay ü gedası/Kanı gayret kanı namus kanı ar, Sizden imdad ister Girit adası/Kanı gayet kanı namus kanı ar (s. 40). 3-Yavrum turnam bizim ele varırsan/Söyle yâre gözlemesün yolları, Atım düştü yayan kaldım yıkıldım/Huda bilür başa gelen halleri (s. 40). 4-Bahçende güller açılır/Üstüne şebnem saçılır,
Yasından nice geçilir/A dostum niçün ağlarsın (s. 43). 5-Ağladırsın canan beni/Çeşmim yaşı silinmez mi,
Çıkup servi hırâmanım/Karşımızda salınmaz mı (a.g.e,. 43). 6-Gönül her şeyden fariğ ol/Şimdi âhır zaman oldu,
Kendi kendinin kadrin bil/Sakın eller yaman oldu (s. 44).
7-Gece gündüz aşk sazını çalmağa/Demir olsa taziyane dayanmaz,
Bu aşkın aslından haber almağa/Halk-ı âlem uykudadır uyanmaz (s. 45). 8-Gaza meydanında hasına salmağa/Yiğitte uğur gerek gaziler,
Şahin gibi şikârını almağa/Yiğitte uğur gerek gaziler (s. 45). 9-Bir dem hasret kıyamete kalmasın/Ya Rab sen kurtar bizi buradan,
Dostumuz ağlayup düşman gülmesin/Ya Rab sen kurtar bizi buradan (s. 46). 10-Bülbül konmayınca ötmez güllere/Âşık olan elbet düşer dillere,
Muhabbeti faş eyledin ellere/Muhabbet bir gizli sır değil midir (s. 46). 11-Karlar yağdı boran oldu/Şimdi garip başın dağlar,
Yaradan Mevlâya kaldı/Senin cümle işin dağlar (s. 47).
12-Yine gönlüm üç dilbere yakıldı/Kangısından ayırayım gönlümü, Uslu adım delilere dakıldı/Kangısından ayırayım gönlümü (s. 48). 13-Mansur gibi serdar olur başına/Bir âşık serinden geçtiği zaman, Enelhak yazılur kabri taşına/Şehadet şerbetin içtiği zaman (s. 49). 14-Bir dem kararın yok dağlar başında/Nice bir mecnuna dönersin gönül, Halk ı âlem cümle kendi işinde/Sen aşkın nârına yanarsın gönül (s. 49). 15-Lûtfunla açıldı muhabbet gülü/Gülşende bülbülü zârdan ayırdı, Şadman eyleyip garip bülbülü/Güller goncaların hârdan ayırdı (s. 50).
16-Bin can ile sözünü/Bir ser içün geçer değil,
Altunum ağlatma beni/Gönül kondu göçer değil (s. 51).
17-Görüp cemalini âşık olduğum/Hakkı bir bilirsen ağlatma beni, Uğruna serimi feda ettiğim/Hakkı bir bilirsen ağlatma beni (s. 51). 18-Şu benim ömrümden sonra ne biter/Mihnetle kazanduğum yâr gitti, Dostların hayali cismimde tüter/Namus gitti …… gitti ar gitti (s. 52). 19-Bir dilber sevdiğim gayet güzeldir/Firdevs bağının gülüne benzer, Bülbül gibi söyler tatlı dili var/Cennet hurisinin birine benzer (s. 53). 20-Dostları aldırdık elden/Gözümüzün yaşı çağlar,
Bülbül ayrı düşse gülden/Ruz u şeb zâr zâr ağlar (s. 53). 21-Bu aşk bize dürlü cefalar kılur/……….. öter zârımda n’eyler, Ciğerciğim delik delik delinür/Bağrına salar elimde n’eyler (s. 54). 22-Gerçek âşık ahından/Evc-i asüman tutuşur,
Geçmeğe padişahından/……. Can atışur (s. 54).
23-Doğru yola giden bakmaz fenaya/Bu dünyaya konan göçse gerektir, Sabahtan tevhid eden kullara/Huda rahmeti saçsa gerektir (s. 55). 24-Sen de bencileyin gam mı çekersin/Giyme canım giyme sen bu karayı, Hasretin mi var yola bakarsın/Giyme canım giyme sen bu karayı (s. 56).
2.7.6. KAYIKÇI KUL MUSTAFA (17. Yüzyıl)
1-Sultan Murat eder ben de ……./Elveda olsun beğlerime dostuma,
İbrahim kardeşim geçsin tahtıma/Yolcuyum yollara göçüp giderim (s. 57). 2-Bunca zaman nimetlerin yediğim/Felek gazi Sultan Murat nice oldu,
Belirsiz eyledin ………./Felek gazi Sultan Murat nice oldu (s. 58). 3-Çok şükür padişahım/Sultan İbrahim han oldu,
….. oldu yüzü mahımız/Ruy-i âlem Ruşen oldu (s. 59).
4-Seher ben bir âdil hana kul olduğum/Çıkmış sultan olmuş elin üstüne, Cemalini gördüm selâvat verdim/Divanına durdum yolun üstüne (s. 59). 5-Âlemde selâmet bulurdu tenim/Ol yâre selâmım vasıl olsaydı,
Mürde canım hayat bulurdu benim/Yanında muradım hasıl olsaydı (s. 61). 6-Âciz kaldım delü gönül elinden/Gurbete düşenin hali böyle olur,
7-Bizden sual eyle hatırın halin/Var karanfil yâre selâm et benden,
Pus eyle dudağın öpe gör elin/Var karanfil yâre selâm et benden (s. 64). 8-Kara gözlü dilber lebin lezzeti/Sükker midir şerbet midir bal mıdır,
Dökülmüştür ak ferdanın üstüne/Kâkül müdür sırma mıdır tel midir (s. 65). 9-Vaktine hazır ol ey Acem şahı/Mağripten üstüne asker geliyor,
Yıkacaktır tacın ile tahtını/Sultan Murat Han’dır kendi geliyor (s. 68). 10-Canım sen güzel olmağa/Sana bir ben gerek bir ben,
Âşıkın gönlün almağa/Sana bir ben gerek bir ben (s. 69)
11-Kudretine akıl fikir erişmez/Giderim hükârım şunda nem kaldı,
Gönül atı şöyle düldül erişmez/……eden ile günde nem kaldı (a.g.e,. 72). 12-Kadir Mevlâm dünya duraldan berü/Akar gözlerimin yaşı der Bağdat, Üstadlar temelim kuraldan berü/Leyl ü nehar cenktir işim der Bağdat (s. 74). 13-Dön beri dön beri yüzün göreyim/Gidem de eğlenem belki gelmiyem, …………. Diyarında senden güzeli/Alam da eğlenem belki gelmiyem (s. 74). 14-Diyar-ı gurbeti gezdim/Bir muabbet bulamadım,
…….. körpeye kul oldum/Bir hakiki yâr bulamadım (s. 75).
15-Şu fena dünyada kendine bir dost/Bulayım mı dersin hey deli gönül, Derviş gibi sen de eğnine bir post/Alayım mı dersin hey deli gönül (s. 75). 16-Leyl ü nehar ikrarını güderken/Gönül kafesinden uçmak yol mudur, Canımı yoluna feda ederken/Eller ile yiyüp içmek yol mudur (s. 76). 17-Gaziler şimdiki zaman içinde/Bağdad-ı sani Budim değil mi,
Âl-i Osman oğlunun hükmü içinde/Bağdad-ı sani Budim değil mi (s. 77). 18-Bahar eyyamı gelirsin/Dem çekip figan edersin,
Kasımda kanda gidersin/Lâmekânsın bencileyin (s. 77). 19-Bir yere ermezse elim/Akar gözüm yaşı çağlar,
Geleceğin söyleşelim/Geldi geçti geçen çağlar (s. 78).
20-Dağ başında duman eksik olursa/Yiğidin başından hal eksik olmaz, Sevgili yârinden vefa gelirse/Rakip u ağyardan al eksik olmaz (s. 78). 21-Ben de seninle gönlüm eğlerim/Yavru bülbüllere vardığım zaman, Bir yerinde bahanesi yok drim/Seni yâranlara öğdüğüm zaman (s. 79). 22-Ömrüm geldi geçti kaddim büküldü/Haldaş bulamadım gezdim cihanı, Âhımın tütünü eflâke çıktı/Haldaş bulamadım gezdim cihanı (s. 80).
23-Ala gözlüm ile seyran etmeğe/Goncası açılmış güller olaydı,
Soyup ak göğsünü üryan etmeğe/Sabah gün doğıcak çağlar olaydı (s. 80). 24-Gönül eğlenmedi çıktı sıladan/Dayan dağlar sizi aşsam gerektir,
Herkesin nasibin verir Yaradan/Bu yollara konup göçsem gerektir (s. 81). 25-Yine geldi evvelbahar ayları/Şimdi dağlara düşecek zamandır,
Yalvarsın Hakka niyaz ettiğim/Bülbül güle kul olacak zamandır (s. 81). 26-Âşık kadir bilmez dilber elinden/Büküldü kametim döndü kemana,
Bu dehri doldurdum gözüm selinden/Nice …… gelmez …… imana (s. 82). 27-Ağam niçün melûl oldun/Gözlerinde nemin vardır,
Dahi açılmadın soldun/Sevdiğim ne gamın vardır (s. 83). 28-Bir küheylân bir yarar yiğit/Haykırıp meydana girdiği zaman,
Koyun kurttan gibi halk andan kaçar/Kendisin alaya saldığı zaman (s. 84). 29-Kadir Mevlâm destur verse söyliyem/İnip aşkın deryasını boylıyam, Yavru Ahmet şaha söyliyem/Mah yüzünde siyah benler nedendir (s. 84). 30-İlkyaz eyyamları geldiği zaman/Beyler dalgalanır cuşu dağların,
Gecesin gündüze katuben heman/Öter dürlü dürlü kuşu dağların (s. 85). 31-Şam’ın şarkın ………. Sorarlar ise/Bu deminde size olan yâr gitti,
Hasan ağa tuz etmek hakkı bilir ise/Osmanlıdan namus ile ar gitti (a.g.e,. 86). 32-Gani Subhan senden bir muradım var/Benim de muradım sen ver ya kerim, Ellerin muradın verdiği zaman/Benim de muradım sen ver ya kerim (s. 86). 33-Saadetlü hünkârın vaktinde/Mutiim emrine durmağa geldim,
Kemal birliğin yolu tahtında/Sarayına yüzüm sürmeğe geldim (s. 87). 34-Keman kaşlarına kurban olduğum/Hakiki âşıkın yeri candadır,
Gönül verip sana mecnun olduğum/Ben bilirim sevdiğim sana ayandır (s. 88). 35-Bahey çifte benli dilber/Razı olsun Huda senden,
Yanağın kırmızı güldür/Bülbül alır gıda senden (s. 88).
36-Hazret-i Mevlâdan dilerim ki yâr/Gül gibi mekânın yerin hazır olsun, Hemen nesne demem sana sitemkâr/Bülbül gibi işin gücün zâr olsun (s. 89). 37-Bivefa dilbere gönül vereli/Yüreği hun olur bağrı baş olur,
Âşık mecnunun halim soranın/Muhabbeti mamur gönül hoş olur (s. 90). 38-Diyar-ı gurbete düşelden beri/Âcizim elinden dâr-ı fena hey,
39-Bu aşka bel bağlıyalı/Cümlesine …. vardır,
………… açılan güle/Anca bülbülüm vardır (s. 91). 40-Yazılmış nakış kalemden/Gönül bir yâr edinmiştir, Mansureyin bu âlemde/Kâlüşün dar edinmiştir (s. 91). 41-İndim seyreyledim Kızıl adayı/Ulu taşkın sular bu mudur, Bad estikçe servileri salınan/Gönül eğlence ….. bu mudur (s. 96). 42-Ayağın öpenin al kaldır/Yavrum sende böyle .. olmasun,
Hatırın ele al şad eyle güldür/Düşüp …. Harabolmasun (s. 93). 43-Be yavrum altun kadehten/İçtikçe güzel olursun,
………. Gül benzine/Düştükçe güzel olursun (s. 93). 44-Yavrum câmın almış ele/İçtikçe güzel olursun, Bâdenin rengi ruyüne/Vurdukça güzel olursun (s. 94).
45-Gurbetlikte baş yastığa düşerse/Hatırımız sorulmazsa nice olur,
Ş-Leşimiz de deryalarda kalırsa/Namazımız kılınmazsa nice olur (s. 94). 46-Yine geldi evvelbahar erişti/Güzel bezendi bahçeler bağlar hey,
Bülbül sesi gülistana karıştı/Gül derdinden âh eyleyip ağlar hey (s. 95). 47-Küheylânlar arasında küheylân/Şâirlerin medhi sizedir Mecnun,
Yüzün gören mertler olurlar hayran/Deryalarda ………. Mecnun (s. 95). 48-Bir baz ile şahinin bahsi var/Cüda düşmüş ikisinin arası,
Şahin eder bana Haktan verilmiş/Mevlâdandır gözlerimin karası (s. 96). 49-Ala gözlerine kurban olduğum/N’eyledin gönlümü aldığın zaman,
Müslümansın gel ikrarın gözle/Hakkımız tamam olsun öldüğüm zaman (s. 97). 50-Dün gece bir dergâh gördüm/Bahçesi bezenmiş gülü hâr değil,
Halim arz eyledim yârime bugün/Gel gidelim eğlenecek yer değil (s. 97). 51-Dolaştım cihanı gezdim dünyayı/Bulamadım hakiki dostu ben,
Kimi ehl-i … kimi mürai/Bulamadım bir hakikatli dostu ben (s. 98). 52-Aşk elinden üryan oldum/Kimse tân eylemesin,
Seyredip seyran ederler/Kimse tân eylemesin (s. 98).
53-Nesin şerh edeyim firkatim çoktur/Kaldı ya beni biri bağrımda oktur, ….. kimseye faydası yoktur/Âlemde dostuna şerrinden gayrı (s. 99)9.
54-Namazım kılarken camim bastılar/Emir padişahın demiş Silâhtar Paşa, Suçum nedir bana niçün kıydılar/Emir padişahın demiş Silâhtar Paşa (s. 100).