Dönem Halkçı Parti Milletvekillerinden Kulp Narlıca Doğumlu olan “Kadir Narin” 12/04/1984 Tarihinde “Kulp, Narlıca Köyünün barakalarının bir kısmı nın bittiği

ancak yapılması gereken 125 adet baraka nın ise bir kısmının temeli atılıp bırakıldığı, bir kısmının ise henüz hiç başlatılmadığı altyapı ve özel likle içme suyunun yetersiz olduğu gö-rülmüştür. İhale edilen bu tesisler bugüne kadar neden yapılmamıştır? Bu yörelerde yaşayan halkımızın 1977 yılından beri çektikleri sıkıntıların giderilmesi için Hükümet ne gibi ted-birler almıştır?” diye Bayındırlık ve iskân Bakanı Safa Giray’a yazılı soru önergesi vermiş;

ilgili bakan “Diyarbakır - Kulp - Narlıca köyündeki deprem konutlarının içme suyu 1976 - 1977 yıllarında yapıldığı ve adı geçen köyde ikmal edilen evlerin içme suyu bağlandığı ancak inşaatı bitmeyen konutlara ise su verilmediği, ayrıca köye içme suyu veren menbaa debisinin ise ihtiyacı ancak karşılayabildiği ve köye isale edilen debi miktarının artırılması

182TÜM YÖNLERİYLE DİYARBAKIR KULP İLÇESİ VE TURİZM

için yapılan çalışmalardan sonuç alınamadığı YSE (DİYARBAKIR) XII. Bölge Müdür-lüğünden öğrenilmiştir.” diye yazılı açıklamada bulunmuştur.

Prefabrik yapıların bulunduğu alan günümüzde etrafı yeşil alanlarla çevrilmiş, köyün merkezi konumuna gelmiştir ve “deva cerin” (Aşağı köy) diye adlandırılmaktadır.

İçişleri Bakanlığı’nın 1940 yılı sonlarında hazırladığı 8589 sayılı genelge ile Köy Adlarının değiştirilmesi resmileşmiş,1949 yılında 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu ile yer adlarının değiştirilmesi işlemleri yasal bir dayanağa kavuşmuş, ardından 1957 yılında da bir “Ad Değiştirme İhtisas Kurulu” kurulmuştur.18.6.1949 tarihli İl idaresi kanu-nunda 12/5/1964 tarihinde değiklik yapılarak “Türkçe olmayan ve iltibasa meydan veren köy adları, alakadar Vilayet Daimi Encümeninin mütalaası alındıktan sonra, en kısa zamanda Dahiliye Vekaletince değiştirilir” maddesi konulmuş ve 1964 yılında Ti-yaks adı Türkçeleştirilerek Narlıca olarak değiştirilmiştir

Geçmiş dönemlerde Tiyaks doğumlu olan Halil Turgut, Enver Turgut ve Kadir Narin T.B.M.M.’de milletvekilliği yapmışlardır.

Tiyaks, Cumhuriyet Tarihi boyunca Kulp bürokrasisine ve çağdaşlaşmasına büyük katkı sağlamıştır. Henüz cumhuriyetin ilk yıllarında (1937) okula kavuşmuştur. İlk mezunlarından Ergani Muallim Mektebine 20 (yirmi), Mekteb-i Rüştiye’ye 7 (yedi) öğrenci göndermiştir. 1970-1980 yılları arasında 817 öğrenci ile 17 öğretmen ilkretim okulunda ve 160 öğrenci ile 5 öğretmen ortaokulda çalışır iken; günümüzde öğ-renci yetersizliğinden ilköğretim okulları kapanmıştır. Köyümüzde ve çevre köylerimizde okuyan ilköğretim öğrencileri maalesef toplu taşımacılık ile başka okul-larda eğitimlerini zor koşulokul-larda devam ettirmektedirler. Eğitim seviyesinin yüksek olmasında 1909’ (1325) da Diyarbakır’ın Kulp İlçesi Narlıca (Tiyaks)doğumlu 10. ve 11. dönem Diyarbakır milletvekillerinden Halil Turgut’un katkısı büyüktür.

Babası İsmail Efendi, annesi Ayşe hanım olan Halil bey,1938’de Osman-Tayyibe kızı Edibe (1921) hanımla evlenir ve Osman Selçuk (1939), Ayşe Süzan (Tunalıgil-1946) ve Semra (Özgüç-1952)adlı çocukları olur.1931’de Ankara Gazi Eğitim Ensti-tüsü’ne girerek 1934-1935 öğrenim yılın da Matematik bölümünden mezun olur.

Sicilinde İngilizce bildiği yazılıdır. Ekim 1931’de Gazi Eğitim Enstitüsü’nü kazanır.

Çeşitli görevlerden sonra Ocak 1945’te Diyarbakır Millî Eğitim Müdürlüğü’ne atanır.

Aralık 1946’da Diyarbakır Millî Eğitim Müdürü olur.1950 de 74047 oyla Diyarba-kır’dan X. Dönem milletvekili seçilir. Millî Eğitim (Maarif ) ve Bütçe komisyonlarında çalıştı. Korunmaya muhtaç çocuklar ve eski eser alanlannın boşaltılması konularında oluşturulan geçici komisyonlarda görev aldı. İlkokul öğretmenlerinin aylıkları hak-kında kanun tek lifi ve bu teklifinin geri verilmesine dair önergesi, Diyarbakır’da okul yapımı, Diyarbakır’da inşaat işleri, Dicle Nehrinin yükselmesi, Diyarbakır’ın kazalarını birleştiren yolların yapımı konularında 6 sözlü; ecnebi memleketlere gönderilen me-murlar hakkında yazılı sorusu; Genel Kurul’da değişik 15 konuda konuşması vardır.

XI. Dönem’de de Diyarbakır’dan ikinci kez milletvekili seçilen Halil TURGUT ‘a, Yassıada Yüksek Adalet Divanı’nca, 8 yıl hapis cezası verilir.30 Ağustos 1992’de

An-KULP İLÇESİ KÖYLERİ 183

kara’da vefat eder. Karşıyaka Mezarlığı’nda toprağa verilir. Diyarbakır’ın ilk Milli Eği-tim Müdürlerinden olan Halil Turgut köyde birçok kişiye örnek olmuş, yetişmelerinde eğitimlerinde önayak olmuştur.

1965 yılında Tiyaks doğumlu olan Enver Turgut Adalet Partisinden 13. Dönem İzmir milletvekili ve 14. Dönem Kayseri milletvekili seçilmiştir.

Kültür

Köy halkı zazaki lehçesi ile konuşmaktadır. Bölgede okuma seviyesi en yüksek olduğu köydür. Okuma yazma orani Türkiye ortalamasının üzerindedir. Yaz aylarında köy nü-fusu üç bin’i aşmaktadır. Köyün yeşilliğiyle birlikte dışarıdaki köylüler tatilini burada geçirmektedirler. Bu da köyün aynı zamanda bir tatil beldesi özelliğini taşımaktadır.

Ayrıca her yıl Hasan COSKUN başkanlığında zekere festivali düzenlenmektedir.

ZEKERE dewa corin bölgesinin yukaırsında köyün su kaynaklarının başlangıç yeridir.

Büyük ceviz ağacının dibinden akan buz gibi suyun tadına doyum olmaz.

Narlıca’da dini hizmetlerin verilmesi için 4 cami bulunmaktadır. Bunlardan biri çok eski olup taş yapı şeklindedir ve günümüzde kullanılmamaktadır. Biri deva jorin biri de deva jerin olmak üzere ikisi açık olup diğeri kadrolu imam bulunmadığı için kapalı bu-lunmaktadır. Verilen Yazlık Kur’an kursuna 25 öğrenci devam etmektedir. Köyün doğu-sunda yer alan Hacı Ömer Türbesi önemli dini merkezlerden biridir. Türbenin geçmişi ve hakkında herhangi bir şey bilinmemektedir. Perşembe ve Cuma günleri ziyaret edilen türbede Yasin-i Şerif okutulmakta ve dua edilmektedir.

Misyonu; özelde Narlıca köylüleri genelde ulaşabildiği toplum kesimleri arasında sos-yal dayanışmaya, kalkınmaya yönelik kalkınma amaçlı girişimleri yaratmak ve uygula-malar gerçekleştirmek olan; Narlıca Köyü Eğitim, Kültür, Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği (NARDER) 400’e yakın köy kökenli gençlik girişimi ile 2008 ‘lı yılların so-nunda kurulmuş ve tüzel kimliğine kavuşmuştur. NARDER tarafından son yıllarda sos-yal etkinlikler artmıştır. Her yıl geleneksel olarak köyde piknik yapılmakta, uçurtma şenliği düzenlenmekte, Ömer Dağına (Kasor) tırmanış yapılmaktadır. ( Geleneksel Ware Mıhe Etkinliği)

Narlıca havzasında ilk Kooperatif 1972 yılında kurulmuş Kooperatif özellikle el sa-natları (halıcılık-kilim), ipekböcekçiliği, tüketim ve tarımsal mekanizasyon üzerine ba-şarılı çalışmalar yürüttüğü bilinmektedir i 2008 yılı başlarında 48 üyeli yeni bir tarımsal kalkınma kooperatifi (AKNAR) kurulmuş ve faaliyetlerine başlamıştır. Halen Orman bölge müdürlüğü bünyesinde Narlıca Havzasındaki orman alanlarında traşlama ve ağaç-landırma proje uygulamaları sürmektedi.

Son yıllarda sosyal ve ekonomik ilişkilere ve toplum davranışlarına bakıldığında mo-dernite de adeta model köy olma yönünde nitelikleri taşımaktadır. Köyün, Eğitim düzeyi Türkiye ortalamalarının (kadın %90, Erkek %93) çok üzerindedir. Feodal yapı 1970 yıl-ların başından itibaren çözülmüştür. Kentlilik kimliği öne çıkmaktadır. Yörede adeta kültürel bir simgedir. Belde olma yolunda aday bir nitelik taşımaktadır.

184TÜM YÖNLERİYLE DİYARBAKIR KULP İLÇESİ VE TURİZM

Coğrafya

Diyarbakır iline 132 km, Kulp ilçesine 11 km uzaklıktadır. Kulp ile Lice ilçeleri arasındadır. Kaynak ve İslamköy ile komşudur. Ömer Dağı’nın doğu eteğine kurulmuş olan Narlıca’nın coğrafi yapısı düz bir ova görünümündedir. Köy, Çemigeldan Çayı’nın kuzey tarafındaki düz ve yeşil araziler üzerinde kurulmuştur.

Yaklaşık 300 hanenin bulunduğu Narlıca’da toplu bir yerleşim vardır. Köye bağlı bu-lunan Geldan ve Terkan mezralarında nüfus çok azdır. Köyün kuzeydoğusunda bubu-lunan Newala Sose adlı şifalı su kaynağı önemli ziyaret yerlerinden biridir. Böbrek hastalığı, idrar yolları enfeksiyonları ve iç hastalıklara iyi gelen su kaynağına birçok hasta gelip suyu içmekte ve bu şekilde iyileşeceğini umut etmektedir

Çemi GeldanKaynağını tamamıyla Kulp ilçesi sınırları içerisindeki İslamköy ile Ağıllı köyüne bağlı Geli (vadi) mezrasından alır. Kulp’un 6 km kadar güneyinde Kulp Çayına karışır. Kaynak noktasına doğru Çemi Geldan ismini alan çay, aşağı kısımlarda Narlıca köyünden itibaren Şekran Çayı olarak adlandırılır. Özellikle Narlıca köyü ya-kınlarında vadi tabanı genişler ve buralarda tarım arazileri sıklaşır. Aşağı kısımlarda tekrar eğimin artmasıyla vadi daralarak kertik vadi şeklini alır. Şekran ve Geldan arasında kalan bölgeye Çeme Kevşan denilmektedir.

Yaklaşık 300 hanenin bulunduğu Narlıca’da toplu bir yerleşim vardır. Köye bağlı bu-lunan Tiyaks, Diyarbakır, Muş ve Bingöl arasında doğal bir geçiş yolundadır. Yayla ha-yatının ekonomik durağıdır. Bu nedenle de çeşitli uygarlıkların kültürel mirasını günümüze kadar taşımıştır. Kuzey Mezopotamya’nın kırsal bölgesi içinde kültürel geli-şimin ve sosyalleşmenin hızlı olduğu bir bölgedir.

Köyün kuzeydoğusunda bulunan Newala Sose (Sos Vadisi) adlı şifalı su kaynağı önemli ziyaret yerlerinden biridir. Böbrek hastalığı, idrar yolları enfeksiyonları ve iç has-talıklara iyi gelen su kaynağına birçok hasta gelip suyu içmekte ve bu şekilde iyileşeceğini umut etmektedir.

İklim

Köyün iklimi, karasal iklimi etki alanı içerisindedir.

Köyün iklimi, karasal iklimi etki alanı içerisindedir. Yazları sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlıdır. Bunu açacak olursak; yazın Tropikal cephenin etkisini kuzeye doğru geniş-letmesiyle Basra alçak basıncı etkisi altına girer. Bu nedenle yazlar çok sıcak ve kuraktır.

Kışın ise polar cephenin etkisi altına girer. Özellikle Sibirya yüksek basıncının etkisini Doğu Anadolu üzerinden genişletmesiyle köyde kışın kar yağışları oldukça fazladır. Kar kalınlığı zaman zaman 2 metreyi aşar. İlçe merkezinde karın yerde kalma süresi 60 gün olup Güneydoğu Anadolu Toroslar üzerinde oluşan cepheler yağışların fazla olmasını sağlamıştır. Yükseltinin fazla olduğu yerlerde yaz başlarında da yağışlar görülür. Kulp il-çesinde yıllık ortalama yağış 1230 mm olup Güneydoğu Anadolu bölgesine göre oldukça fazla yağış alır.

Kar yaşının fazla olması ve karın yerde kalma süresi ile donlu gün sayısının fazla

ol-KULP İLÇESİ KÖYLERİ 185

ması ayrıca yağışların fazla olmasıyla Güneydoğu Anadolu karasal ikliminden ayrı özel-likler gösterirken, yağışların büyük çoğunluğunun kış aylarında düşmesi ve yaz kuraklı-ğının fazla olmasıyla Doğu Anadolu karasal ikliminden farklı özellikler gösterir. Bu nedenle Güneydoğu Anadolu Bölgesi step iklimi ile Doğu Anadolu Bölgesi şiddetli karasal iklimi arasında bir geçiş özelliği gösterir.

Sıcaklık bakımından köy tam bir karasallık örneği görülür. Gece ile gündüz, yaz ile kış ara-sındaki sıcaklık farkları fazladır. Bu durum köyün denizden yüksekliğinin fazla olması, nem açığının fazla olması gibi faktörlerden kaynaklanmaktadır. Kulp’ta yıllık ortalama sıcaklık 12,5 derecedir. Ortalama yüksek sıcaklık 18,8 ortalama düşük sıcaklığı ise 6,4 derecedir.

Köy bitki örtüsü bakımından oldukça zengindir. Özellikle meşe türleri çok yaygındır.

(Mazı Meşesi ve Palamut Meşesi ve ayrıca Lübnan Meşesi ile Saplı Meşe türleri) Meşe ormanları yıllarca insanlar ve özellikle keçiler olmak üzere hayvanlar tarafından tahrip edilmelerine rağmen geniş bir yayılım sahasına sahiptir. Ayrıca akarsu vadileri boyunca Kavak ve Söğüt türlerine sıkça rastlanır. Köy merkezi ve Şexbuban arasında kalan bölgede sıkça Ardıç, Meşe ve yer yerde Akçaağaç türlerine rastlanır. Son 40 yılda bölgede yapılan ipekböcekçiliğinden dolayı Dut ağacı saysıda çokca artmıştır. Badem, Alıç, Elma ve ceviz ağaçlarınada köy havzasında rastlanamktadır. Bozkır formasyonu olarak, Geven, Sağır-kuyruğu, Çobanyastığı, Kekik, Karaçalı ve Sütleğen gibi türlere rastlanır.

Nüfus

Ekonomi

Köy ekonomisi tarım, hayvancılık ve ipekböcekçiliğine dayanmaktadır.

Köy ekonomisi tarım, hayvancılık ve ipekböcekçiliğine dayanmaktadır. Dut ağaçla-rının yoğun olarak yetiştirildiği köyde koza üretimi oldukça yüksektir. Nitekim 2005 yı-lında Diyarbakır Ticaret Odası ve Diyarbakır Borsalar Birliği ortaklığında geliştirilen

“İpekböcekçiliğini Geliştirme Projesi”nin merkezi Narlıca seçilmiştir. Köyde bir inficar tesisi ve Koza Birlik deposu Maalesef depo yapımı sırasında Köyün kullanılmayan ilk ilkokulu ve sağlık ocağı yıkılmıştır) kurulmuş ve 5 Temmuz 2006 tarihinde Narlıca kö-yünde “Koza Şenliği” düzenlenmiştir. ^[26]

2002 yılından itibaren ilçede yapılan çalışmalarla başta Narlıca olmak üzere, ipek bö-cekçiliği yeniden canlanmış 895 üreticiye ulaşmış ve Türkiye’de üretilen yaş kozanın yüzde 40’ını Kulp ilçemizde üretmek suretiyle Türkiye birinciliğe almış bulunmaktayız.

Nüfus Bilgileri

Yıl Toplam Kadın Erkek

2012 236 127 109

2011 274 146 128

2000 451 218 233

1990 1.710 839 871

1985 759 418 341

Ayrıca koza üretimi dışında sebze ve meyve yetiştiriciliği, buğday, arpa ve mısır üretimi de yapılmaktadır. 2005 yılı Doğrudan Gelir Desteği kapsamında Narlıca köyünde bu-lunan çiftçiler 4500 dönümlük arazi desteklemesinden faydalanmıştır. Sulu arazilerin çok olması nedeniyle özellikle meyve bahçeleri çok yaygındır. NARDER( Narlıca köyü eğitim, kültür ve yardımlaşma Derneği) öncülüğünde Kevşan adı verilen bölgede Bodur elma yetiştiriciliğine başlanmıştır.

Köyde savaş koşullarının azalıp çatışmasızlık dönemine girilmesiyle beraber hayvancılık yeniden canlanma göstermiştir. Arıcılık bölgede yavaş yavaş gelişmektedir. Köy coğrafik olarak alabalık üretimine uygun olmasına rağmen herhangi bir üretim tesisi bulunmaktadır.

Köyde ticari üniteler olarak 2 market, 1 kahvehane, 1 internet Cafe ve 1 adet de Koza Birlik Deposu bulunmaktadır. Köyde bulunan Sağlık Ocağı ve Ziraat Binası son yıllarda yaşanan güvenlik sorunları nedeniyle kapanmış ve hala hizmete açılmamıştır.

Muhtarlık

Yerleşim yerinin köy tüzel kişiliği alması ile birlikte köyün tüzel kişiliğini temsil etmesi için köy muhtarlık seçimleri de yapılmaktadır.

Seçildikleri yıllara göre köy muhtarları:

—Tahsin Çelik

—2004 - Aziz Aktaş

—1999 - Aziz Aktaş

—1994 - Esat Ayyıldız

—1989 - Esat Ayyıldız

—1984 - Vahdettin Tanrıkulu Altyapı bilgileri

Köyde ilköğretim okulu vardır. Köyün ortaokul vardır İçme suyu şebekesi vardır.

Sağlık ocağı vardır ancak sağlık evi yoktur. Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol asfaltlıdır.

Köyde elektrik ve sabit telefon vardır. Ayrıca halı kursu binası vardır.