Gerekçesi

Kamu hizmetlerinin düzey ve kalitesinden memnun olmayan ve bunu düzeltmeye çalışan ülkelerin gündeminde, 1980’lere gelinceye değin, “idari reform” projeleri yer almıştır. Đdari reform ile daha çok, kamu kurumlarının bürokratik hiyerarşi içindeki yerlerini ve birbirleriyle ilişkilerini kutularla gösterip, yeniden yapılanmayı, çalışma usullerinin ve kuralların gözden geçirilmesini ve bazı iyileştirmeleri sağlayacak yasa taslaklarının hazırlamasını kapsayan, başka bir ifadeyle, hukuk temelli bir yaklaşım hedeflenmiştir.

Ancak, sadece bu yaklaşım ile istenen bir kamu yönetimin oluşturulamayacağının anlaşılmasıyla, yönetim kültürüne dayalı yeni bir yaklaşım ortaya çıkmaya başlamış bulunmaktadır. Bu yaklaşım, temelinde, kamu idaresini yalnızca bürokratik/ hiyerarşik bağlantılar, usuller, kurallar, yasalar ve yönetmelikler olarak değil de; bunların da ötesinde ama onları da içecek biçimde devletin rolünü sorgulayıp yeniden tanımlamak isteyen, devlet yönetiminde özel kesimde görülen bazı yönetim ilkelerinden ve yöntemlerinden yararlanan bir anlayışı kapsamaktadır.

1990’larla birlikte devlet reformu projeleri, kamu yönetimi iç işleyişinin yeniden tanımlanıp düzenlenmesi endişelerine yönelik “içe bakış”açısından, kendi dışıyla da ilgilenen, bütün öğeleriyle toplumu kamu yönetimin ayrılmaz bir parçası olarak görmeye başlayan, Weber’in hiyerarşik bürokrasi modelinden uzaklaşan bir bakış açısına kaymış ve Türkçe’de “iyi yönetişim diye adlandırılmaya başlanan “good governance” kavramına yönelmiştir.108

Otoriteye dayalı politika oluşturma ve uygulama sürecini içeren yönetim kavramının aksine, yönetişim kavramı, vatandaşların çıkarlarının birleştirildiği, farklılıklar arasında orta yol bulunduğu, hak ve sorumlulukların hayata geçirildiği mekanizmaları, süreçleri kurumları kapsamaktadır. Saydamlık, kamu kaynaklarının etkili kullanımı, katılım, dürüstlük ve hesap verebilirlik gibi unsurların oluşturduğu iyi yönetişim, kamu ve özel sektör kurumlarının önüne yeni fırsatlar sunmaktadır. Kalaycıoğlu’na göre, “ siyasal yönetimin halkın rızasına dayanmasına katkıda bulunan özellikleri, iyi yönetişimin özünü oluşturmaktadır.” 109

Đyi yönetişim, bu çalışmada devletin etkileştirilmesinin kurucu bloklarından biri olarak görülmektedir. Eczacıbaşı’na göre, makro ekonomik ortamdan her türlü girdi maliyetlerine;

108 _{Nevzat Saygılıoğlu, Selçuk Arı, Etkin Devlet: Kurumsal Bir Tasarı ve Politika Önerisi, Sabancı} Üniversitesi Yayınları, Birinci Basım, Đstanbul, Şubat 2003, s. 129.

109 _{Ersin Kalaycıoğlu, “Sürdürülebilir Gelişme ve Siyasal Đyi Yönetişim: Türkiye’nin Son On Yılı”, 2001(b.2);} Aktaran Nevzat Saygılıoğlu, Selçuk Arı s. 130.

insan gücü kalitesinden, haksızlığa meydan vermeyen bir rekabet ortamının varlığına; altyapı kalitesinden, yargının pürüzsüz işleyişine kadar, özel kesimin etkinliğini belirleyen her şey, kamu yönetimin iyi yönetilmesine bağlıdır. Bu iklim, yine Eczacıbaşı’nın belirttiği gibi, ancak “iyi yönetişim” ilkelerinin kamu yönetimde uygulanması ile doğacak ve yaygınlaşacaktır. Çünkü, kamu yönetiminin kalitesiz olduğu bir ülkede, özel kesimin uyguladığı ileri yönetim teknikleri, atılım yaratamamaktadır.110

Yönetenlerin başarım düzeylerine ve performans sonuçlarına göre değerlendirilmeleri, yönetilenler tarafından kamu kurumlarının toplumsal denetimin yapılması, kamusal faaliyetlerde saydamlığın tesis edilmesi ve katılımcı mekanizmaların geliştirilmesi gibi iyi yönetişimin vazgeçilmez ilkeleri, ancak sağlıklı ve istikrarlı bir siyasi sistemle kamu yönetimine yerleştirilebilir. TESEV tarafından yapılan, yozlaşmaya ilişkin bir araştırmada da belirtildiği gibi, bütün ülkeler için geçerli olmak üzere, kamu kesiminde saydamlığın sağlanamaması durumunda, devlette etkin yönetişimin tesis edilmesi mümkün olamamakta ve kuraldışı uygulamaların önüne geçmede de sıkıntılar yaşanmaktadır. Bu durumda ise, aslında devletin halka hizmet amacıyla halktan topladığı kaynakları en etkin bir şekilde yine halk için sarf etmesi sürecinde, yolsuzluk boyutuna varabilen kötüye- kullanım (suiistimal) örnekleri yaşanabilmektedir. Gerçekten de, iyi yönetişim teması ile; sivil toplumun yapabilme kapasitesini artırmayı ve bu çerçevede toplumun yapabilme kapasitesini artırmayı ve bu çerçevede toplumun güçlendirilmesini (empowerment) hedefleyen aktif vatandaşlık, sorumlu ve vatandaş taleplerine hassas ve halkın gözünde meşruluğunu koruyan etkin ve verimli bir devlet sistemi arasında, olumlu yönde ilişki bulunmaktadır. 111

Bu bağlamda devletin etkinleştirilmesine yönelik yapısal kriterlerden biri, yukarıda ana hatları ile değinilen “iyi yönetişim” esaslı bir kamu idaresinin oluşturulmasıdır. Kalaycıoğlu’na göre, etkinlik, iyi yönetişimde paydaşlık zihniyetine dayalı bir katılımla gerçekleştirilebilir.112 Đyi yönetişim kavramıyla birlikte, yerel yönetimlerin güçlendirilmesi, katılımcılık, sivil toplum, çoğulculuk, saydamlık, toplumsal sorumluluk ve hesap verebilirlik kavramları öne çıkmaktadır. Kamu yönetiminde iyi yönetişim dendiğinde, kabul görmüş evrensel uygulamalara ve bunların dayandığı yeni kamu yönetimi anlayışına göre, şu ilkelerin de birlikte düşünülmesi gerekmektedir: “ Bunlar;

110 _{Bülent Eczacıbaşı, KalDer 10. Kuruluş Yıldönümü Konuşması, 14.11.2001, Đstanbul; Aktaran Nevzat} Saygılıoğlu, Selçuk Arı, s. 130.

111 _{Nevzat Saygılıoğlu, Selçuk Arı, s. 130-131.} 112

1. Demokratikleşme, 2. Yerinden yönetim,

3. Halkın katılım ve katkısının sağlanması, 4. Saydam yönetim,

5. Tutarlılık, 6. Açıklık (clarity),

7. Vatandaşın bilgi edinme hakkının tanınması, 8. Kamu kurumlarının etkin ve verimli kullanımı,

9. Kamu yönetiminde verimliliğin ve etkinliğin artırılması, 10. Hukuk devleti,

11. Hesap verme sorumluluğu, 12. Etik değerler.”113

Gizli dışa kapalı, karanlık ve mat bir idare yerine, saydam bir idare emret- denetle klasik yönetim anlayışı yerine, hesap verebilir, sorumlu, dürüst bir yönetim; hantallık, iletişimsizlik ve bozuk halkla ilişkiler yerine, katılımcı, çoğulcu, çok aktörlü, erişilebilir bir yönetim gibi, iyi yönetişim ilkelerinin devlet sistemine egemen olmasıyla, toplumun katılımcı, verimli, hesap verebilir ve saydam bir devlet yapısına ve etkin devlet sistemine kavuşabileceği söylenebilir.