Genel Standartlar

Genel standartlar denetçinin nitelikleri ve çalıĢmasının kalitesi ile ilgilidir (Kepekçi,1998: 15). Bu standartlar, denetimi gerçekleĢtirecek olan uzman denetçilerin karakterleri, davranıĢları ve mesleki eğitimleri ile ilgili esasları içerir (Güredin, 1994: 27). Bu bakımdan genel standartlar kiĢiye has kurallar olup, denetçinin mesleki ehliyeti ve yaptığı iĢin kalitesi ile ilgilidir (Özbirecikli, 2008: 10).

Muhasebe Ġlkelerinde DeğiĢmezlik Standardı Genel Kabul GörmüĢ Denetim Standartları

Genel Standartlar ÇalıĢma Alanı

Standartları Bağımsızlık Standardı Raporlama Standartları Mesleki Eğitim ve Deneyim Standardı Mesleki Dikkat ve Özen Standardı Planlama ve Yardımcıların Gözlenmesi Standardı Ġç Kontrol Sisteminin Ġncelenmesi ve Değerlenmesi Standardı Kanıt Toplama Standardı Genel Kabul GörmüĢ Muhasebe Ġlkelerinde Uygunluk Standardı Yeterli Açıklama Standardı GörüĢ Bildirme Standardı

Mali tabloların kullanıcılarının büyük bir kısmı, bu tablolara iliĢkin görüĢünü bildiren denetçiyi tanımazlar. Fakat denetçinin, genel kabul görmüĢ denetim standartlarında belirtilen niteliklere sahip olduğunu ve çalıĢmasını bu standartlara uygun olarak yaptığını bilen bilgi kullanıcıları denetçinin bildirdiği görüĢe güvenirler (Kepakçi, 1996: 15).

2.5.1.1.1. Mesleki Eğitim ve Deneyim Standardı

―Denetim, bir uzman olarak gerekli teknik eğitim ve yeteneğe sahip kişi veya kişilerce yapılmalıdır‖

Genel standartlardan ilki olan bu standart, denetim mesleğinin ancak gerekli teknik eğitim ve yeteneğe sahip uzman kiĢilerce yapılmasını zorunlu kılmaktadır (Güredin,1994: 28). Denetçinin mesleki yönden yetkinliğini biçimsel olarak kanıtlayan bir unsur eğitim ve öğrenim düzeyidir. Denetçinin, muhasebe, finans, denetim, istatistik, ticaret hukuku ve vergi hukuku konularında öğrenim görmesi ve bilgi sahibi olması birçok ülkede mesleğe girmede ön koĢul olarak sunulmaktadır (Kepekçi, 1998: 15).

Ülkemizde denetim mesleği ile ilgili yasal düzenlemeler 3568 sayılı Kanun ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) X /16 nolu tebliğle düzenlenmiĢtir. 3568 sayılı Kanun Türkiye‘ de bağımsız denetim mesleğini yürütecek olan meslek mensuplarını, Serbest Muhasebeci Mali MüĢavir (SMMM) ve Yeminli Mali MüĢavir (YMM) olmak üzere sınıflandırmıĢtır. Bağımsız denetim faaliyeti yürütebilmek için asgari eğitim ve mesleki deneyim süresi belirtilmiĢtir. SPK X/22 nolu Bağımsız Denetim Hakkındaki tebliğ, denetim mesleğini yürütecek denetçilerin sağlaması gereken eğitim ve mesleki yeterlilikleri konusunda 3568 sayılı yasaya atıfta bulunmuĢtur. Ayrıca aynı tebliğde mesleki yeterlilik ve mesleki deneyimin tanımı yapılmıĢtır (MarĢap ve Kurt, 2008: 11-12).

Denetim mesleğini icra edecek kiĢilerden günün geliĢen Ģartlarına uygun olarak hareket etmesi ve kendisini devamlı olarak yenilemesi beklenir.

2.5.1.1.2. Bağımsızlık Standardı

― Denetim görevi ile ilgili tüm konularda denetçi veya denetçiler bağımsız düşünme mantığı içinde olmalıdır‖

ĠĢletme yöneticileri ile bilgi kullanıcıları arasındaki çıkar çatıĢması, denetim fonksiyonunun denetlenen iĢletme yöneticilerine ve bilgi kullanıcılarına bağımlı olmaksızın yerine getirilmesini zorunlu kılar. Bu nedenle denetçinin temel niteliği bağımsızlıktır. Bu standarda uymak için, denetçi hem gerçekte hem de görünürde bağımsız olmalıdır (Kepekçi, 1998: 16). AICPA, bağımsızlığı ―tarafsızlık ve bütünlük içinde hareket edebilme‖ olarak tanımlamaktadır. Bütünlük, inceleme konusunun tam olarak ele alınması ile ilgili iken; Tarafsızlık, her konuda her hangi bir taraf tutmaksızın davranabilme yeteneğidir. Denetimde yetkili kiĢilerin denetlenen Ģirketin sahiplerinden, yöneticilerinden ve Ģirket alacaklılarından bağımsız olması gerektiği gibi, denetim raporunun (devlet sektörü dahil) diğer kullanıcılardan da bağımsız olmalıdır (Duman, 2008: 48).

3568 sayılı Kanunun 45 ve 48‘nci maddeleri ile 3568 sayılı yasaya dayanılarak çıkarılan 24557 sayılı yönetmeliğin 7. maddesinde bağımsız denetim ile ilgili çeĢitli düzenlemelere yer verilmiĢtir. Bu düzenlemelerde meslek mensuplarının iĢlerini dürüstlük, güvenilirlik ve tarafsızlık içinde yürütmeleri ve Vergi Kanunları‘nın ve diğer yasaların yorumlanmasında; kendi düĢünceleri ve yargısı ile oluĢan yorumunu destekleyen yeterli dayanakların da olması koĢuluyla kararlarında tarafsız olmaları gerektiği‖ gibi konular yer almaktadır.

03.01.1990 gün ve 20391 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan, "Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali MüĢavir ve Yeminli Mali MüĢavirlerin ÇalıĢma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik"in 9. Maddesinde; Meslek mensuplarının, çalıĢmalarını kendi sorumlulukları altında tam bir bağımsızlıkla yürütmeleri gerektiğini ve bağımsızlığın mesleğin temeli ve vazgeçilmez bir unsuru olduğunu, meslek mensuplarının bağımsızlıklarına gölge düĢürecek iliĢkilerden ve davranıĢlardan kaçınması gerektiği hükmü yer almaktadır.

SPK seri X No: 22‘nolu tebliğin 12 ve 13. maddelerinde bağımsızlık, mesleki faaliyetin dürüst ve tarafsız yürütülmesini sağlayacak bir davranıĢ ve anlayıĢlar bütünü olarak tanımlanmıĢtır. Ayrıca bağımsızlığı ortadan kaldırabilecek durumlar açıklanmıĢtır (MarĢap ve Kurt, 2008: 12-13).

2.5.1.1.2. Mesleki Dikkat ve Özen Standardı

― İncelemenin yapılmasında ve denetim raporlarının hazırlanmasında gerekli mesleki özen ve titizlik gösterilmelidir‖

Bu standarda göre, mesleki yeterliliğe sahip ve bağımsız davranan her denetçi görevini sürdürürken ve raporunu düzenlerken mesleki özen ve titizliği göstermelidir (Kenger, 2001: 28). Özen ve titizlik, dikkatli ve basiretli bir denetçinin aynı koĢullar altında ayrıntılara vereceği önemi, göstereceği dikkat ve gayreti ifade eder (Kaval, 2008: 56).

Gerekli özen ve titizliğin asgari kıstası, bağımsız denetim standartlarına eksiksiz uyulmasıdır. Buna göre, bir bağımsız denetçi bağımsız denetim faaliyetini gerektiği Ģekilde planlamak, program yapmak, yeterli miktarda, uygun nitelikte ve güvenilir bağımsız denetim kanıtı toplayarak inceleme yapmak, temiz ve düzenli çalıĢma kağıtları hazırlamak, finansal tabloların gerçekliği ve doğruluğu hakkında dürüst ve doğru bir yargıya ulaĢmak ve görüĢünü, özen ve titizlikle düzenleyeceği bağımsız denetim raporunda açıklamak zorundadır (Duman, 2008: 52).

Denetimde gerekli mesleki özen ve titizliğin uygulanmasına yönelik olarak 3568 sayılı Kanunda doğrudan bir madde bulunmamaktadır. Ancak 48.ci maddede dolaylı olarak bu konuya yer verilmiĢtir. ―Mesleğin vakar ve onuruna aykırı fiil ve

hareketlerde bulunanlarla, görevlerini yapmayan veya kusurlu olarak yapan yahut da görevinin gerektirdiği güveni sarsıcı hareketlerde bulunan meslek mensupları hakkında, muhasebe ve müşavirlik hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesi maksadı ile durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre disiplin cezaları verilir.‖

24557 sayılı yönetmeliğin 8.maddesinde mesleki özen baĢlığı altında ―Meslek mensupları 3568 Sayılı Yasa‘nın 2‘nci maddesinde yazılı iĢlerden unvanlarına göre yetkili oldukları mesleki hizmetleri yerine getirirken, gerekli olan mesleki özen ve titizliği göstermek zorundadırlar‖ ifadesi yer almaktadır (MarĢap ve Kurt, 2008: 13).