Geleneksel Akran Zorbalığı Kimler Tarafından Nerede Yapılmaktadır 32

yapıldığı araştırılmıştır. Bu çalışmaların sonuçları geleneksel akran zorbalığının doğasını anlamada ve bu doğrultuda alınacak önlemleri belirlemede yardımcı olacaktır. Bu amaçla yurt içinde ve yurt dışında bir çok araştırma yapılmıştır.

Dölek (2002:316) tarafından yapılan araştırmada, öğrencilere, kimler tarafından geleneksel akran zorbalığı yapıldığı sorulmuş; zorbalığa maruz kalan çocukların beşte biri (%20.81) kendisi ile aynı sınıfta olan çocuklar tarafından, %8.23’ü aynı sınıf seviyesinde olan ancak başka bir sınıfta okuyan çocuklar tarafından, %7.74’ü ise daha büyük sınıflarda okuyan öğrenciler tarafından yapılan zorbalığa maruz kaldığını belirtmiştir. Ayrıca araştırma sonuçları hem kızların hem de erkeklerin, en çok erkekler tarafından yapılan zorbalığa maruz kaldıklarını göstermektedir.

Türkiye’de 496 öğrenci ile yapılan araştırmada “Size zorbalık yapanlar kimdir”

sorusu sorulmuş ve zorbalık ile cinsiyet arasında anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür.

Kız öğrencilerin, %45.5’i erkekler, %15.2’ si de kızlar tarafından zorbalığa uğramaktadırlar. Erkek öğrencilerin %62.6’sı erkekler, %14.4’ü kızlar tarafından zorbalığa uğramaktadır. Bu bulgular doğrultusunda hem kız hem de erkek öğrenciler daha çok, erkek öğrenciler tarafından zorbaca davranışlara maruz kalmaktadırlar. “Size en çok hangi sınıf seviyesinde okuyan öğrenciler zorbalık yapmaktadır” sorusuna, öğrencilerin

%42.5’i kendilerinden üst sınıflardaki, %21.6’sı kendileri ile aynı sınıf seviyesindeki ve

%35.9’su kendi sınıflarındaki öğrencilerin yaptığı zorbalığa maruz kaldıklarını belirtmişlerdir (Satan, 2006:156-157).

Türkiye’de yapılan başka bir araştırmada, kurbanlara yöneltilen zorbalığı kim yapıyor sorusuna, kız öğrencilerin %33,8’i zorbalığın çoğunlukla kızlar, %19,2’si çoğunlukla erkekler, %46,9’u hem kızlar hem erkekler tarafından yapıldığını belirtmiştir.

Erkek öğrenciler ise zorbalık yapanların %13’ünün kızlar, %51,4’ünün erkekler,

%35,7’sinin hem kızlar hem erkekler olduğunu ifade etmişlerdir. Kime zorbalık yapılıyor sorusuna, kız öğrencilerin %36,2’si çoğunlukla kızlara, %11’i çoğunlukla erkeklere,

%52,9’u hem kızlara hem erkeklere zorbalık yapıldığını; erkek öğrencilerin %11’i çoğunlukla kızlara, %48,5’i çoğunlukla erkeklere, %40,5’i hem kızlara hem erkeklere zorbalık yapıldığını ifade etmiştir (Arslan, 2008:57).

Mynard ve Joseph (2000:171) İngiltere’de yaptıkları çalışmada kurbanlara kimlerin zorbalık yaptığını araştırmıştır. Zorbalığa maruz kalan 350 öğrenciden 169’u erkek ve bu erkek kurbanların %78’ine (n=132) erkekler zorbalık yapmıştır; kurban olan erkek öğrencilerin 8’ine ise (%5) kızlar zorbalık yapmıştır. Zorbalığa maruz kalan 180 kız öğrencinin 42’si (%23) erkekler tarafından, 67’si (%37) kızlar tarafından gerçekleştirilen zorbalığın kurbanı olmuştur.

Karatzias ve diğerlerinin (2002:51) İskoçya’da yaptıkları araştırma, zorbalık yapan öğrencilerin %22.6’sının bir arkadaşına , %32.3’ünün başka sınıfta okuyan bir akranına, %12.9’unun öğretmenine, %3.2’sinin ise okulda çalışan birine zorbalık yaptığını göstermektedir.

Almanya’da 2766 öğrenci ile yapılan araştırmaya göre, zorbaların %60’ı kurbanlarla aynı sınıfta ve aynı arkadaş grubundadırlar. Öğrencilerin 510’una kendinden

zorbalık yapılmıştır. Araştırmada kimlerin kimlere zorbalık yaptığına da bakılmış ve

%70 oranında erkeklerin erkeklere zorbalık yapıtığı görülmüştür. Kızlar ise %44 oranında erkekler tarafından, %33 oranında kızlar tarafından gerçekleştirilen zorbalığa maruz kalmıştır (Fekkes ve diğerleri., 2004:84)

Öğrencilere kendi akran gruplarında olan zorbalar tarafından zorbalık yapılmaktadır ya da zorbalar zorbalık yapmak için akran grubundan kurbanlar seçmektedir. Erkek öğrencilere daha çok erkek öğrenciler tarafından, kız öğrencilere daha çok kız öğrenciler tarafından zorbalık yapılmaktadır (Borg, 1999:149).

Geleneksel akran zorbalığının en çok nerelerde yapıldığını bilmek oldukça önemlidir. Bu bilgi sayesinde öğrenciler için riskli olan yerlerin nereler olduğu bilinebilir ve bu doğrultuda gerekli önlemler alınabilir. Ankara il merkezinde 9., 10. ve 11.

sınıflarında eğitim gören 481’i kız ve 582’si de erkek olmak üzere toplam 1063 öğrenci ile yapılan araştırmanın sonuçlarına göre, geleneksel akran zorbalığı %72 oranında okul içinde ve %28 oranında da okul dışı alanlarda meydana gelmektedir. Zorbalık %19 oranı ile en fazla okul koridorlarında gerçekleşmekte, bunu %17 ile sınıf, %16 ile okuldan dönüş yolu ve okul bahçesi, %14 ile okul binası, %12 ile okula gidiş yolu, %5 ile okulun oyun alanları ve %1 ile de okulun tuvaletleri izlemektedir (Koç, 2006:151).

Başka bir araştırmada öğrencilerin zorbaca davranışları nerede yaşadıkları araştırılmış. Öğrencilerin %15,7’si okul ve ev yolu üzerinde, okula gidip gelirken, %9’u okul bahçesinde, %8,1’i sınıfta, %8’i okul bahçesinin hemen etrafında, %7.9’u koridorda,

%4,8’i tuvalette, %3,6’sı spor salonunda, %2,3’ü soyunma odasında, %1,7’si otobüste veya serviste, %0.9’u kütüphanede maruz kaldığını ifade etmişlerdir (Genç,2007:128).

Benzer şekilde, “Okulda zorbalık en çok nerelerde yapılıyor?” sorusuna öğrencilerin

%12.7’si okul koridoru, %35.5’i sınıf, %32.9’su okul bahçesi, %10.5’i okul yolu ve

%8.5’i tuvalet cevabını vermektedir (Satan, 2006:113). Öğrencilerin geleneksel akran zorbalığına maruz kaldıkları alanlar araştıran Karaman-Kepenkçi ve Çınkır (2006:200), öğrencilerin en fazla sınıfta geleneksel akran zorbalığına uğradıklarını, bunu okulun koridorları, okul dışı alanlar ve okulun oyun alanlarının izlediğini belirtmişlerdir.

Harris ve diğerlerine göre (2002:9) öğrenciler geleneksel akran zorbalığını en çok okulda, özellikle öğle yemeği zamanında yaşamaktadır. Öğle yemeği zamanında sıklıkla ya da nadiren zorbalığa maruz kalmanın oranı %82’dir. Aynı zamanda öğrencilerin

%69’u sıklıkla ya da bazen sınıfta zorbalığa maruz kalmaktadır. Bu bulgular oldukça

anlamlıdır, çünkü bu zaman dilimi öğrencilerin yetişkinlerin denetiminden en uzakta oldukları zamanlar olarak dikkat çekmektedir.

2.1.1.4. Geleneksel Akran Zorbalığının Ergenler Üzerindeki Olumsuz Etkisi

Geleneksel akran zorbalığının öğrenciler üzerinde olumsuz etkiler bıraktığını gösteren birçok araştırma bulunmaktadır. Karaman- Kepenkçi ve Çınkır’ın (2006:199) yaptığı bir araştırmada geleneksel akran zorbalığına maruz kalan öğrencilerin yaşadıkları sonuçlar üç başlık altında ele alınmıştır. İlki duygusal iyi oluşlarının bozulmasıdır.

Öğrenciler geleneksel akran zorbalığına maruz kaldıktan sonra kızgınlık, üzüntü ve stres hissetmişler ve kendilerine güvenleri zayıflamıştır. Uyum göstermenin zayıflaması ikinci olumsuz etkidir. Öğrencilerin büyük bölümü zorbalık yaşantısından sonra sosyal ortamlara girmek istememişler, yalnızlık, soyutlama ve okulda devamsızlık görülmüştür.

Son olumsuz etki ise psikolojik sağlıklarının bozulmasıdır. Geleneksel akran zorbalığı yaşadıktan sonra öğrencilerin bazılarında yüksek düzeyde depresyon, anksiyete ve intihar düşünceleri olduğu belirlenmektedir.

Öğrencilerin geleneksel akran zorbalığına maruz kaldıklarında nasıl hissettiklerini ele alan bir diğer araştırmacı ise Harris ve diğerleridir (2002: 9-10). Yazarlar tarafından yapılan araştırma sonucunda, öğrencilerin %52’si hiç zorbalığa maruz kalmadığını,

%22’si zorbalığa maruz kalmanın kendisini etkilemediğini, %19’u zorbalığa maruz kaldıktan sonra çoğunlukla öfkeli hissettiğini, %7’si zorbalığa maruz kaldıktan sonra üzgün ve perişan hissettiğini belirtmektedir. Öğrencilere geleneksel akran zorbalığından dolayı okula gelmemeyi ve evde kalmayı tercih edip etmedikleri sorulmuş ve öğrencilerin

%22’si bir kez bu sebeple okula devamsızlık yaptığını, %8’i iki ya da daha çok kez bu sebeple devamsızlık yaptığını belirtmektedir. Araştırmada okulda kendilerini güvende hissedip hissetmedikleri de sorulmuş ve öğrencilerin %47’si kendilerini çok güvende hissettiklerini, %36’sı genellikle güvende hissettiklerini, %15’i hiç güvende hissetmediklerini ifade etmektedir.

ABD‘de 15 farklı lisede 1222 öğrenci ile yapılan bir araştırma, geleneksel akran zorbalığına maruz kalmanın, erkek öğrencilerin kendilerine güvenleri üzerinde bir etkisinin olmadığını, sıklıkla zorbalığa maruz kalmanın kız öğrencilerin kendilerine güvenlerini olumsuz etkilediğini ortaya koymaktadır. Hem kızlar hem erkekler için doğrudan veya dolaylı zorbalığa maruz kalmak suç işleme olasılığını arttırmaktadır.

Ayrıca bulgular, erkeklerin doğrudan ve dolaylı zorbalığa maruz kalması ile uyuşturucu kullanmalarının ilişkili olduğunu göstermektedir. Kızlarda ise sıklıkla dolaylı zorbalığa maruz kalmak uyuşturucu kullanımı ile ilişkili olduğu bulunmaktadır (Carbone -Lopez, Esbensen ve Brick, 2010:343-345).

Birçok araştırma zorbalığa maruz kalan öğrencilerin okulu güvenli bulmadıklarını, okulda kendilerini güvende hissetmediklerini göstermektedir. Beran ve Tutty’nin (2002:10) 1-3. ve 4-6. sınıflardaki öğrencilerle yaptıkları araştırma, birinci gruptaki öğrencilerin %90’ının okulda kendini güvende hissettiklerini göstermiştir.

Ancak okul bahçesi sorulduğunda, öğrencilerin %30’u okul bahçesininde kendini güvende hissetmediğini ifade etmiştir. İkinci grupta ise okulu güvenli bulma oranı benzerken, ikinci gruptaki çocuklar okul bahçesini de çok güvenli bulduklarını belirtmişlerdir. Geleneksel akran zorbalığına maruz kalanlara bakıldığında, iki gruptaki öğrencilerin okul bahçesinde kendilerini güvende hissetmedikleri ve bu oranın yaşça küçük olan grupta daha da yüksek olduğu görülmüştür.

Okulda zorbalığa maruz kalmayanların %72’si okulu güvenli bulurken, zorbalığa maruz kalanların ise neredeyse tamamı okulda kendini güvende hissetmemektedir. Buna göre, okulda zorbalığa maruz kalmış öğrenciler, zorbalığa maruz kalmayanlara göre okulu daha az güvenli bulmaktadır (Skrzypiec, Slee, Murray-Harvey ve Pereira, 2011:32).

Çalışmalar, okulda yaşanan zorbalık olayları nedeniyle birçok öğrencinin okulu sevmediğini ve okula devamı aksattığını; bundan dolayı akademik başarılarının düştüğünü ve kendilerini değersiz hissettiklerini göstermektedir. Araştırma sonuçları, zorbalık sorununun yaşandığı okullarda yalnızca kurban ve zorba öğrencilerin değil, bu tür olaylara dahil olmayan ancak olaylara şahit olan diğer çocukların da gelişimlerinin olumsuz bir biçimde etkilediğini ortaya koymaktadır (Bilgiç,2007:34).

Arslan (2008:62) tarafından yapılan bir araştırmada, geleneksel akran zorbalığı statülerinde yer almanın, okula mazeretsiz devamsızlık yapma ve okulu sevmeme üzerindeki rolünü incelemiştir. Araştırma sonuçları mazeretsiz devamsızlık yapan öğrenciler içinde, mazeretsiz devamsızlık yapmayanlara göre, geleneksel akran zorbalığında karışmayan statüsünde olanların oranı daha düşük iken, zorba, zorba/kurban olanların oranı daha yüksek, kurban olanların oranı ise her iki grupta benzer olduğu görülmektedir. Okulunu sevmediğini belirtenlerde karışmayan oranı daha düşük iken,

zorba ve zorba/kurban olanların oranı daha yüksek, kurban olanların oranı ise her iki grupta benzer olarak belirlenmektedir.