Güçlü Stok Yönetimi P olitikasının Başlıca Yararları Uygun bir stok yönetimi uygulamasının öngörülen faydalarının şunları

108 STOK YÖNETİMİ

genel olarak daha iyi hizmet seviyesi; mal ve hizmetlerin etkin akışı; Artan karlılık; rekabet yeteneğini kolaylaştırmak ve arttırılmış hizmet optimizasyonu olarak gözlemlemişlerdir. Diğer önemli avantajlar arasında pazardaki çeşitliliğin artması ve maliyet azaltma yolunun açılmasının yanında etkin stok yönetimi kültürünün bulunmaması, aynı zamanda maliyet etkinliğini düşürürken malzeme israfını arttırdığı belgelenmiştir. Bununla beraber sağlam bir stok yönetimi politikasının uygulanması, müşteri talep planlamasının iyileştirilmesine, basitleştirilmiş üretim ve tedarik planlamasına ve genel olarak stok kaynaklarının yönetimindeki belirsizliğin azaltılmasına da yol açabilir. 3.1.14. Stok Yönetiminin Etkinliğinin Ölçülmesi

Stokun Boyutu = Toplam Stok / Toplam Dönen Varlıklar Hammadde Stokun Boyutu = Hammadde Stoku / Toplam Stok Yarı Mamul Boyutu = Yarı Mamul Stoku / Toplam Stok

Depo ve Yedek Parça Stoku Boyutu = Depo ve Yedek Parça Stoku / Toplam Stoku

Mamul Stokunun Boyutu = Mamul Stoku / Toplam Stoku

Toplam Stok Devir Hızı = Satılan Malların Maliyeti / Ortalama Toplam Stoklar

Hammadde Stok Devir Hızı = Yıllık Ham Madde Tüketimi / Ortalama Hammadde Stoku

Yarı Mamul Devir Hızı = Üretim Maliyeti / Ortalama Yarı Mamul Stoku

109

Mamul Devir Hızı = Satılan Malların Maliyeti / Ortalama Mamul Stok Depo Ve Yedek Parça Devir Hızı = Tüketilen Mağazalar ve Yedek Parça / Ortalama Mağaza ve Yedek Parça Stoku

Mamul Stok = 365 / Mamul Stok Devir Hızı

Hammadde Ortalama Süresi = 365 / Hammadde Stok Devir Hızı Yarı Mamul Ortalama Süresi = 365 / Yarı Mamul Devir Hızı

Depo ve Yedek Parça Ortalama Süresi = 365 / Depo ve Yedek Parça Devir Hızı

Stok Tutma Süresi = 365 / Stok Devir Hızı 3.1.15. Kontrol ve İnceleme

Stok kontrolünün etkinliği firmanın esnekliğini etkiler. Stok kontrolünün birkaç aracı vardır. Bunlardan bazıları:

a) Stokun talebine veya kullanımına dayanarak en uygun sipariş büyüklüğünün belirlenmesini sağlayan ekonomik sipariş miktarı, b) Belirsizlik sorunlarının üstesinden gelmek için emniyet stokları tekniği,

c) Belirli bir stok unsurunun yeniden sıralanacağı en uygun noktayı söyleyen sipariş noktası formülü

Bu araçlar birlikte, firma için en uygun ortalama stok düzeyini belirlemek için veriler sağlar.

110 STOK YÖNETİMİ

Oran analizi, çoğu imalat firması arasında stok kontrolünün bir ölçüsü olarak daha geniş bir uygulamaya sahiptir. Önemli oranlardan bazıları aşağıda açıklanmaktadır:

1) Satış Stoku (Döneme Ait Toplam Stok / Satış) Bu oran yatırım seviyesindeki farklılıkları açıklamaktadır.

Stok seviyelerindeki bir artış, satışlardaki bir artıştan beklenebilecek seviyenin çok ötesinde bir artış, bilinçli bir politikanın daha yüksek stok seviyelerine kayması, satılmamış stokların birikimi ve stok spekülasyonu ya da sadece neredeyse kesin bir sipariş dalgalanması beklentisiyle stoklamadır.

2) Stok Devir Hızı (Satılan Malların Maliyeti / Ortalama Stok) Bu oran, stokların satış yoluyla alacaklara dönüştürülme hızını ifade etmektedir. Genel olarak, stok devri ne kadar yüksek olursa, bir firmanın yönetimi o kadar verimli olur. Bununla birlikte, nispeten yüksek bir stok devir oranı, çok düşük bir stok seviyesinin ve sık stok stoklarının bir sonucu olabilir. Bu nedenle, oran, firmanın geçmiş ve beklenen gelecek oranlarına ve benzer firmaların ilişkilerine veya sektör ortalamasına veya her ikisine göre değerlendirilmelidir.

3) Satışların Stoklara Oranı (Mali Dönem Sonundaki Yıllık Net Satışlar / Stoklar)

Bu oran, stoklara yatırılan sermaye miktarına göre satış hacmini göstermektedir. Bir firmanın stoku satışlara göre daha büyük olduğunda (diğer firmalara göre net satış / stok oranının daha düşük olmasına

111

neden olan durum), firmanın getiri oranı, stoklarda, bağlı şirketlerden daha fazla işletme sermayesine sahip olduğundan daha düşüktür.

4) Stokların Dönen Varlıklara Oranı (Toplam Stok / Toplam Dönen Varlıklar)

Bu oran, dönen varlıklar yatırım başına düşen birim başına stoktaki yatırım miktarını gösterir. Genellikle stokların artan bir oranı verimsiz stok yönetiminin bir göstergesidir. Bu oran, söz konusu likidite pozisyonunun durumunu da gösterebilir. Stokun dönen varlıklara düşen, diğer dönen varlıklara, yani alacaklara, nakit ve menkul kıymetlere kıyasla likiditeyi düşürür.

5) Gün Satışları Sayesinde İfade Edilen Stoklar (Stoklar / Satış x 365)

Bu oran, satışların gün sayısı cinsinden stokun boyutunu gösterir. Bu amaçla önce günlük satışlar hesaplanır ve stok günlük satış miktarına bölünür. Günlük satış sayısı açısından artan stok, stok birikimini veya satışlardaki düşüşü gösterebilir. Bu amaç için stokun yalnızca nihai mamulleri içerdiği varsayılmaktadır. Önceki durum stok yönetiminin zayıf olduğunu gösterirken, sonraki durum pazarlama departmanının düşük performansını gösterir.

6) Alacakların Stoklara Oranı (Alacaklılar / Stoklar)

Bu oran, stokların kredi alımları yoluyla ne ölçüde temin edileceğini göstermektedir. Bu amaca yönelik stokların sadece hammadde ve depoları ve yedek parçalarını içerdiği varsayılmaktadır. Oran birlikten düşükse, kullanılabilir kredinin gerekli toplam stoktan düşük olduğunu

112 STOK YÖNETİMİ

gösterir. Ayrıca nakit alımları ile tedarik edilen stokun kapsamını da açıklar. Dolaylı olarak firmanın stok finansman politikasını vurgular. Oran birden fazla ise, tüm stokun kredi ile satın alındığını açıklar.

7) Stokun Net İşletme Sermayesine Oranı (Stok / Net İşletme Sermayesi)

Bu oran, dönen varlıklar / uzun vadeli finanse edilen kısmı başına stok miktarını açıklamaktadır. Daha yüksek bir oran, stoka daha fazla net işletme sermayesi yatırımı anlamına gelebilir. Her bir stok kategorisini kontrol etmek için aşağıdaki oranlar hesaplanabilir.