Göç İdaresi Genel Müdürlüğü

4 Nisan 2013 tarihli ve 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 103. maddesinde Göç İdaresi Genel Müdürlüğünün kuruluşu düzenlenmiştir. 11 Nisan 2013 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. İlk etapta merkez teşkilatında görev yapmak üzere 100, taşra teşkilatlarında ise 500 göç uzman yardımcısının alımı planlanmıştır (Toros, 2014: 2).

6458 Sayılı Kanunun ‘’Yürütme’’ başlıklı 126. maddesinde, Merkez Teşkilatı için Genel Müdür, 2 Genel Müdür Yardımcısı ve 11 Daire Başkanı ile birlikte 100 Göç Uzman Yardımcısı, 105 Göç Uzmanı, 25 Mütercim, 21 Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni, 15 Avukat, 6 Hukuk Müşaviri, 5 Sosyolog, 5 Psikolog ile çeşitli hizmetlerde dahil olmak üzere toplamda 365 kadro ihdas edilmiştir.

Çizelge 3.1. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün Merkez Teşkilatı Şeması

Kaynak: (GİGM, 2013: 48)

Göç İdaresi Genel Müdürlüğü bünyesinde çeşitli araştırma merkezleri, komisyon ve kurullar da ihdas edilmiştir. Yine göç sahasında yer alan kamu kurum ve kuruluşları arasındaki koordinasyonun sağlanmasına yönelik İçişleri Bakanının başkanlığında kararlar alınması maksadıyla Göç Politikaları Kurulu oluşturulması hedeflenmiştir. Kurula Göç İdaresi Genel Müdürünün yanı sıra Milli Eğitim, Sağlık, Aile ve Sosyal Politikalar, Dışişleri, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlıklarının müsteşarları ve Yurtdışı Türkler ve Akraba Toplulukları Başkanının katılması hedeflenmektedir. Ayrıca gündem çerçevesinde ulusal ve uluslararası aktörlerinin temsilcilerinin de toplantıya katılabilmeleri düşünülmüştür (www.goc.gov.tr/, 2016).

Daoudov’a göre, göçün sosyo-kültürel boyutlarında söz sahibi olması gereken yerel yönetimlerin, genel göç politikasının şekillenme sürecine de katkı yapabilmeleri sağlanmalı ve Göç İdaresi Genel Müdürlüğü bünyesindeki Göç Politikaları Kuruluna, diğer ilgili kurumların yanı sıra yerel yönetimleri temsilen belediyeler ve belediye birlikleri de düzenli olarak davet edilmelidir. Bunun için ise 6458 sayılı Belediye Kanununun “Göç Politikaları Kurulu ve Görevleri” başlıklı 105. maddesinde değişiklik yapılması gerekmektedir (Daoudov, 2015: 56).

6458 Sayılı Kanunun ‘’Yürütme’’ başlıklı 126. maddesinde, Yurtdışı Teşkilatı için 15 Göç Müşaviri ve 85 Göç Ateşesi olmak üzere 100 adet kadro ihdas edilmiştir. Taşra Teşkilatına gelindiğinde ise, 81 il ve 148 ilçede Göç İdaresi il ve ilçe müdürleri, 950 İl Göç Uzman Yardımcısı, 730 İl Göç Uzmanı, 230 Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni, 45 Psikolog, 45 Sosyal Çalışmacı, 30 Avukat, 15 Sosyolog ve diğer çeşitli görevlerdekilerle birlikte toplam 2540 kadro ihdas edilmiştir.

Çizelge 3.2. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün Yurtdışı ve Taşra Teşkilatları Şeması

Kaynak: (GİGM, 2013: 49)

Göç İdaresi Genel Müdürlüğü fiziki altyapısı ve personel istihdamını önemli ölçüde tamamlayarak 18 Mayıs 2015 tarihinde taşra görevlerini alarak devir işlemini gerçekleştirmiştir. İl Emniyet Müdürlüklerine bağlı Yabancılar Şube Müdürlüklerinin yabancılara ait tüm işlemleri Göç İdaresi İl Müdürlüklerince yürütülmeye başlanmıştır (www.goc.gov.tr/, 2016).

Göç İdaresi Genel Müdürlüğü sahadaki çalışmalarını daha etkin ve verimli yürütebilmek maksadıyla çeşitli toplantılar ve konferanslar tertiplemektedir. Örneğin 10 Aralık 2013 tarihinde Uluslararası Göç Örgütü ve Ankara Üniversitesi TÖMER işbirliğinde 185 yabancı uyruklu öğrencinin de katılımıyla Türkiye’de öğrenim gören

öğrencilerin Türkiye’ye uyumuna yönelik fikir alışverişinde bulunulmuştur. Yine Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Eğitim Dairesi Başkanlığı Göç Araştırmaları Merkezi ile Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu ve Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi işbirliğinde 23-25 Eylül 2016 tarihlerinde Konya’da uluslararası katılımlı ’’Göç, Yoksulluk ve İstihdam Kongresi’’ düzenlenmesi kararlaştırılmıştır (www.gam.gov.tr/, 2016).

Göç İdaresinin bu kurumsal gelişim ve çabalarına ek olarak pratikteki bazı uygulamalarına yönelik birtakım sorunlar görülmekte ve ilgili pek çok aktör tarafından bu sorunlar gündeme getirilmektedir. Bu sorunların kuşkusuz yeni bir kurum hüviyeti taşıması ile geleneksel kamu yönetimi anlayışının bazı unsurlarının farklı sebeplerle Göç İdaresinin uygulamalarına da yansımasından kaynaklandığı genel olarak ifade edilebilir.

Uluslararası Mülteci Hakları Derneği öncülüğünde 25 Nisan 2016 tarihinde İnsani Yardım Vakfı (İHH), Özgür-Der, Akabe Vakfı gibi STK’larla düzenlenen ortak basın toplantısında Göç İdaresi’nin sınır dışı ile ilgili konulardaki tavrına yönelik ilgili kamu birimlerinin harekete geçmesi istenerek şunlar ifade edilmiştir:

‘’Son dönemlerde sıkça karşılaşılmaya başlanan ve geçmişte kaldığını umduğumuz bürokratik işleyişi hortlatırcasına gündeme gelen bazı uygulamalar bu olumlu tabloyu zedelemektedir. (…) Haklarında güvenlik kaygısı bulunduğu ya da terör şüphelisi oldukları gerekçesiyle Türkiye’de kalmalarına ya da Türkiye’ye giriş yapmalarına izin verilmeyen insanların sayısı hızlı bir şekilde yükselmektedir. Aleyhlerinde somut hiçbir delil, gerekçe bulunmaksızın ‘suçlu’ konumuna oturtulan ve bir kısmı da doğrudan kaçmak, terk etmek zorunda kaldıkları ülkelerine geri iade edilen bu insanların yaşadıkları mağduriyetler katlanmaktadır. Giriş yasağı koyma yetkisine sahip Göç İdaresi Genel Müdürlüğü yetkilileri ile görüşüldüğünde uygulamanın ne kadar keyfi ve vicdanları yaralayıcı bir tarzda geliştiği kolaylıkla anlaşılmaktadır. (…) Yetkililerle yaptığımız görüşmelerde ve mevcut kod uygulamasına maruz kalan insanların profillerine baktığımızda maalesef Göç Müdürlüğü içerisinde gelen bilgileri süzgeçten geçirecek, değerlendirme yapacak bir sistemin kurulmadığı net biçimde ortaya çıkmıştır.’’ (www.umhd.org.tr/?s=69, 2016).

Nitekim 5 Mayıs 2016 itibariyle Geri Gönderme Merkezleri ile Kabul ve Barınma Merkezlerinde kalan düzensiz göçmen ve ihtiyaç sahibi yabancılara daha nitelikli hizmet verebilmek maksadıyla Göç İdaresi Genel Müdürlüğü ve Türkiye Kızılay Derneği arasında bir protokol imzalanmıştır. Bu protokole göre Geri Gönderme Merkezleri ile Kabul ve Barınma Merkezlerinde tutulan düzensiz göçmenlere ve ihtiyaç sahibi yabancılara barınma, gıda, güvenlik, acil ve temel sağlık hizmetlerinin verilmesi süreçleri bu iki kurumun uzmanlarının gözetiminde yürütülmesi ve bu merkezlerdeki şahıslara da psiko-sosyal destek verilip, verilen hizmetlerin de uluslararası kriterlere göre raporlanması kararlaştırılmıştır (www.goc.gov.tr/, 2016).