I. BÖLÜM
2.6 Fitch Investor Service (1922) (ABD, İngiltere)
Global derecelendirme sektörünün lider ilk üç şirketi arasında yer alan Fitch, 24 Aralık 1913 yılında John Knowles Fitch tarafından kurulmuş ve ilk olarak “Fitch Yayıncılık Şirketi” adı altında ve faaliyetlerine şirketlerin performanslarıyla ilgili çalışmalar yaparak başlamıştır. Şirket marka adını kurucusunun soyadından almaktadır. Fitch, ABD’ de genel olarak kabul görmüş ilk Avrupa kökenli derecelendirme kuruluşu olmasının yanı sıra S&P ve Moody’s den sonra global derecelendirme piyasasının üçüncü büyük aktörü olarak kabul edilmektedir. Fitch şirketinin asıl merkezi Londra ve New York’ta bulunmaktadır. Fitch’in en büyük şubeleri ise Tokyo, Paris ve Barselona’da bulunmaktadır (Kılıç, 1989).
Sözleşme DeğerlendirmeÖn ToplantısıYönetim
Analiz Derecelendirme Kurulu Bildirim Yayın Anma İhraççıların ve Sorunluların İzlenmesi
Fitch, günümüzde halen kullanılmakta olan “AAA’ dan D’ ye kadar” üç harfli derecelendirme sistemini 1924 yılında ilk kez kullanan şirkettir. Şirket, “Fitch Borçlanma Senedi Kitabı” ve “Fitch Hisse Senedi ve Borçlanma Senedi Kılavuzu” yayınlarıyla derecelendirme piyasasında tanınmıştır. 1929 yılında yaşanan Ekonomik Bunalım ve 1931 yılında yaşanan Wall Street’in çöküşü ile birlikte şirketin önemi daha da artmıştır. Şirket, 1975 yılında “Ulusal Olarak Tanınmış İstatistiksel Derecelendirme Kuruluşları (NRSRO) arasına girmiş ve ilk defa Securities and Exchanges Commission (SEC) tarafından ilan edilen derecelendirme kuruluşundan biri olarak kabul edilmiştir (Tekin, 2016: 189). İlk olarak bankaların derecelendirmesi ile ilgilenen ve uzmanlaşan şirket daha sonra faaliyet alanını genişleterek diğer sektörlerdeki firmaların derecelendirmesini de yapmaya başlamıştır. 1989 yılına gelindiğinde sermaye yapısını ve yönetim ekibini yeniden düzenlemiş ve şekillendirmiştir. Şirket, 1932 yılında kurulan Duff&Phelps ve 1989 yılında kurulan IBCA şirketi ile 2000 yılında birleşmiş ardından Bank Watch Birliğini satın almıştır. Şirket Fitch IBCA ismini 2002 yılında Fitch Ratings olarak değiştirmiştir (Akçayır, 2013: 35).
Fitch, 31 ülkede, 38 ofiste varlığını sürdürmekte ve bünyesinde 1100 analist barındırmaktadır. Fitch şirketi 2015 yılında itibaren bünyesinde bağımsız olarak dört departman ile hizmet vermektedir. Bu bölümler (www.fitchsolutions.com, E.T: 23.02.2019):
Fitch Ratings, kredi derecelendirme faaliyetini yerine getirmekte ve kredi derecelendirme araştırmasını yapmaktadır.
Fitch Solutions, bu bölüm hem kredi piyasalarının verilerini hemde analitik ölçüm, risk ölçüm hizmetlerini sunmaktadır.
Fitch Learning, eğitim ve geliştirme merkezi olarak görev yapmaktadır. New York, Singapur, Hong Kong ve Dubai’de merkezleri bulunmaktadır. BMI Research, bu bölüm bağımsız olarak ülke risklerini ve endüstri
analizlerini yapmaktadır. New York, Singapur ve Güney Amerikada ofisleri bulunmaktadır.
Fitch şirketinin yapılan derecelendirme sonucunda açıkladığı uzun dönemli not skalasını, yatırım yapılabilir ve spekülatif seviyeleri, derecelendirme notlarını ve bu notların anlamları aşağıdaki tabloda belirtilmektedir.
Tablo 11: Fitch Uzun Dönem Kredi Notları ve Anlamları
Fitch Uzun Dönemli Not Skalası
Seviye Notlar Uzun Dönemli Notları
Y at ır ım S evi ye si AAA
Bu not düzeyi "en yüksek kredi kalitesini", aynı zamanda da "en düşük kredi riskini" göstermektedir. Bu not düzeyine sahip olan ülkeler finansal taahhütlerini yerine getirmede en yüksek kapasiteye sahiptirler. Bahse konu olan yüksek kapasitenin herhangi bir olumsuzluktan etkilenmesinin yüksek seviyede ihtimal dahilinde olmadığını göstermektedir.
AA+ Bu not düzeyi "çok yüksek kredi kalitesini" aynı zamandan da "çok düşük kredi riskini" göstermektedir. Bu not düzeyine sahip olan ülkeler finansal taahhütlerini yerine getirmede yüksek kapasiteye sahiptirler. Bu kapasitenin öngörülen olumsuzluklar karşısında etkilenmesi yüksek seviyede ihtimal değildir.
AA AA-
A+ Bu not düzeyi "yüksek kredi kalitesini" aynı zamanda da "düşük kredi riskini" göstermektedir. Bu not seviyesine sahip olan ülkelerin finansal taahhütlerini yerine getirme kapasitesinin güçlü olduğu kabul edilmektedir. Buna rağmen bu ülkelerin bazı ekonomik şartlardan ve olumsuzluklardan etkilenmeye açık yapılarının olduğunu göstermektedir.
A A-
BBB+ Bu not düzeyi ülkelerin "iyi kredi kalitesine" sahip olduğunu göstermektedir. Bu not düzeyine sahip ülkeler finansal taahhütlerini yerine getirmede yeterli kapasiteye sahiptirler. Ancak bu ülkeler ekonomik koşullardaki değişmelerin ve olumsuzlukların bu kapasiteye zarar vermesi muhtemel olduğunu göstermektedir. Bu not düzeyi en düşük yatırım yapılabilir not kategorisini göstermektedir.
BBB BBB- S p ek ü lat if S evi ye
BB+ Bu not düzeyi ülkelerin "spekülatif" olduklarını ve ekonomik koşullarda oluşabilecek olumsuz durumlara bağlı olarak kredi riskinin yükselme olasılığının olduğunu göstermektedir. Bu not düzeyi aynı zamanda bu koşullara rağmen finansal taahhütlerin yerine getirilmesi için alternatiflerin var olduğunu ifade etmektedir.
BB BB-
B+ Bu not düzeyi ülkelerin "önemli ölçüde spekülatif" olduğunu ifade etmektedir. Bu not düzeyi ülkelerin kredi risklerinin varlığını fakat sınırlı bir emniyet marjının kaldığını göstermektedir. Finansal taahhütler halihazırda karşılanabilmekte ancak ilerleyen süreçte taahhütlerinin karşılanmasının iş ve ekonomi çevresine bağlı olduğunu ifade etmektedir. B
B-
CCC Bu not düzeyi ülkelerin "yüksek ödeme risklerinin" olduğunu ifade etmektedir. Bu not düzeyi ülkelerin finansal taahhütlerini yerine getirebilmesinin bir olasılık olduğunu ifade etmektedir. Finansal taahhütlerini karşılama olasılığı iş ve ekonomik gelişmelere bağlı oldunu göstermektedir.
CC C
İFLAS DDD Bu not düzeyine sahip ülkelerin "iflası (temerrüdü)" kesindir ve finansal taahhütlerin ertelenmeden yerine getirilmesinin imkansız olduğunu göstermektedir. Kaynak: (www.fitchratings.com, E.T: 25.02.2019).
Aşağıdaki tabloda Fitch’in kısa dönem kredibiliteyi değerlendirmesi sonucu kullanılan not skalasını, kredi derecelendirme notlarını ve bu notların anlamlarını, yatırım yapılabilir düzey ve spekülatif seviye gösterilmektedir.
Tablo 12: Fitch Kısa Dönem Kredi Notları ve Anlamları
Fitch Kısa Dönem Kredi Derecelendirme Not Skalası
Seviye Notlar Kısa Dönem Notlar
Y at ır ım S evi ye si F1+
Bu nota sahip ülkeler kısa vadede finansal taahhütlerini yerine getirebilmeleri açısından "en yüksek kredi kalitesine" sahiptirler. Uzun vadeli kredi derecelendirme notlarından "AAA, AA+,AA, AA-" seviyeleri kısa vadede "F1+" not düzeyine karşılık gelmektedir.
F1
Bu nota sahip ülkeler kısa vadede finansal taahhütlerini yerine getirebilmeleri açısından "yüksek kredi kalitesine" sahiptirler. Uzun vadeli kredi derecelendirme notlarından "A+, A" seviyeleri kısa vadede "F1" not düzeyine karşılık gelmektedir.
F2
Kısa vadede bu not düzeyine dahil olan ülkeler finansal taahhütlerini yerine getirebilmeleri açısından "iyi kredi kalitesine" sahip oldukları kabul edilmektedir. Uzun vadeli kredi derecelendirme notlarından "A-, BBB+" seviyeleri kısa dönemde "F2" not düzeyine karşılık gelmektedir.
F3
Kısa vadede bu not düzeyine dahil olan ülkeler finansal taahhütlerini yerine getirebilmeleri açısından "yeterli kredi kalitesine" sahip oldukları kabul edilmektedir. Uzun vadeli kredi derecelendirme notlarından "BBB, BBB-" seviyeleri kısa dönemde "F3" not düzeyine karşılık gelmektedir.
S p ek ü lat if S evi
ye B Bu not düzeyine sahip olan ülkeler kısa vadede finansal yükümlülüklerini yerine getirebilmeleri ekonomik koşullara bağlı olmakta ve "spekülatif" olarak kabul edilmektedir. Uzun vadeli kredi derecelendirme notlarından "BB+, BB, BB-, B+, B, B-" seviyeleri kısa dönemde "B" not düzeyine karşılık gelmektedir.
C
Kısa vadede bu not düzeyine sahip olan ülkeler finansal taahhütlerini yerine getirebilmeleri çok zordur ve "yüksek ödeme riski" olan ülkelerdir. Ekonomik yapılarında ciddi sorunlar olabilir. Bu ülkeler iflasın eşiğinde olarak kabul edilmektedir. Uzun vadeli kredi dereclendirme notlarından "CCC, CC, C" seviyeleri kısa vadede "C" not düzeyine karşılık gelmektedir.
İFLAS Temerrüd Bu not düzeyine sahip olan ülkelerin iflası kesindir ve borçlarını ertelemeden ödeyebilmeleri neredeyse imkansızdır. Uzun vadeli kredi derecelendirme notlarından "DDD, DD, D" seviyesine karşılık gelmektedir.
Kaynak: (www.fitchratings.com, E.T: 25.02.2019).
2.6.1 Fitch Ülke Notu Belirleme Yöntem ve Süreci
Fitch şirketi, ülkelerin anapara ve faiz ödemelerinden kaynaklanan yükümlülüklerini karşılama isteklerini ve kapasitelerini değerlendirme süresince hem niteliksel hemde niceliksel yöntemler kullanarak analiz etmektedir. Fitch’in ülkelerin
kredi notlarını tespit etme sürecinde dikkate aldığı faktörler şunlardır (Kabadayı, 2012: 23-24):
Ülkenin makro ekonomik performansı ve beklentiler,
Ülke ekonomisinin yapısal özellikleri, olası olumsuzluklar karşısında makroekonomik istikrar ve politik risk,
Kamu borçlarının yapısı ve sürdürülebilirliği,
Dış finans; uluslararası ticari denge ve sürdürülebilirlik, cari denge, sermaye hareketleri, kamu ve özel sektör açısından dış borcun yapısı gibi faktörleri dikkate almaktadır.
Fitch, kredi derecelendirmesinde yerel para birimine bağlı ülke kredi notları ve yabancı para birimine bağlı ülke notlarını uzun dönemli ve kısa dönemli olmak üzere derecelendirmektedir. Uzun dönem ve kısa dönem arasında ayrım yapılırken ölçüt 13 aydır. Bu ayrıma göre 13 aya kadar vadesi olan borçlanmalar kısa dönemli, 13 aydan fazla süreli olan borçlar uzun vadeli olarak değerlendirilmektedir. Kısa ve uzun dönemli derecelendirme notu alan ülkelerde yerel para birimine bağlı kısa dönemli notlar ülkelerin kendi iç piyasalarına müdahaleleri daha kolay olduğundan daha yüksek olabilmektedir.