Finansal Performans Çalışmalarında ÇKKV Yöntemlerine Verilen

Finans alanında ÇKKV yöntemlerinin uygulanması doğru, sağlıklı ve kaliteli finansal kararlar alma ihtiyacı ile doğrudan ilgilidir. Etkin piyasalar perspektifinden bakıldığında, finansal karar sorunları tek bir amaç odaklı olarak şekillendirilebilir. Diğer taraftan bilgi asimetrileri, çelişkili çıkarlar ve seçim fırsatlarını sınırlayan işlem maliyetleri gibi aslında etkin olmayan piyasayı ima eden eksiklikler, karar içeriğinin daha zengin bir tanımını zorunlu kılar. Finansın üç temel alanı olan kurumsal finansman, finansal yatırım ve risk yönetimine odaklanıldığında birçok karar sorununun birden fazla hedefi ve hatta bazen birden fazla aktörü içerdiği iddia edilebilir. Bu da birden fazla kritere sahip karar sorunlarına yol açar. Örneğin risk kavramı doğası gereği çok boyutludur. Ayrıca kurumsal firmaya yönelik rekabet güçleri kısmen üçüncü tarafların kararları tarafından yönlendirilir. Finansal karar vermede tek bir nesnel yaklaşımı dayatmak adeta karar vericiye bir deli gömleği giydirmek anlamına gelir. Amaca giderken bu yaklaşım, alternatif bilgiyi kaybetmenin yüksek maliyetine neden olur. Birçok finansal karar sorununun çok boyutlu doğası, ÇKKV uygulamasında kendine yer bulur. Belirli bir karar bağlamının uygun tanımsal çerçevesini çizmek ve eldeki karar sorununu çözmek adına uygun ÇKKV yöntemi seçmek için finansal teori ve ÇKKV bir araya

Konu Yayın Sayısı Konu Yayın Sayısı

Finansal Performans 66 Muhasebe Standartları 33

Kamu Ekonomisi 53 Muhasebe Tarihi 23

Finansal Piyasalar 52 Finansal Krizler 22 Muhasebe Eğitimi 41 Uluslararası Ekonomi 21 Maliyetleme Yöntemleri 37 Muhasebe Bilgi Sistemleri 19

Denetim 35 Türev Piyasalar 19

getirilmelidir. Esasen problem tanımı ve problem çözme, daha iyi kararlar alma yönünde iki ayrı aşama olarak görülmemelidir. Bunun yerine, tüm süreç karar bağlamını analiz etme (eksik veya tam olmayan piyasada), bilgi toplama ve uygun bir ÇKKV metodolojisinin uygulanması birlikte ele alınmalıdır. Finansal seçim/karar sorunlarının karmaşıklığı finans ve ÇKKV bilgisinin bütünleşmesini gerektirir. Sadece nihai kararları iyileştirmek için değil, her şeyden önce karar sürecinin bizzat kendisinin kalitesini arttırmak için bu yapılmalıdır. Ayrıca karar bağlamındaki sık değişikliklerle (değişimle) başa çıkmak için de bu revizyon gereklidir. Dolayısıyla bu yaklaşım öğrenme etkilerinden yararlanmaya izin verir ve aynı zamanda ÇKKV tekniklerinin pratik karar vermede daha geniş kabul görmesini kolaylaştırabilir (Hallerbach And Spronk, 2002: 195).

Sağlıklı ve kaliteli finansal kararlar alma ihtiyacı finansın hemen her alanında olduğu gibi firma performansının değerlendirilmesinde de ÇKKV yöntemlerinin kullanılmasını gerekli kılmıştır. Firma performans değerlendirmesi, yöneticiler, hissedarlar, yatırımcılar ve politika yapıcılar için önemli bir faaliyettir. Böylesi bir değerlendirme, yönetime ve hissedarlara firmanın güçlü ve zayıf yönlerini ve rakiplerine göre rekabet avantajlarını değerlendirmede bir araç sağlar. Böylece mevcut sorunların üstesinden gelmek için alınması gereken önlemlerin seçimi konusunda yol gösterici bir rehberlik sağlar. Yatırımcılar yatırım kararlarına rehberlik etmek için kurumsal performans değerlendirmeyle ilgilenirken, politika yapıcılar ise iş ortamındaki mevcut sorunları tanımlamak, sürdürülebilir bir ekonomik büyüme ve sosyal istikrar sağlamak için ilgilenirler. Bir firmanın veya kuruluşun performansı çok boyutludur, çünkü farklı nitelikteki çeşitli faktörlerden (finansal, stratejik, yönetimsel ve ekonomik) etkilenir. Tüm bu faktörlerin bütüncül/kapsayıcı bir değerlendirme endeksinde toplanması, karar vericinin değerlerine ve karar politikasına bağlı öznel bir süreçtir. Bu durum ÇKKV paradigmasına uygundur. Bu nedenle firma performans araştırmacıları, ÇKKV yöntemlerinin firma performansının değerlendirilmesi ile ilgili sağladığı yetenekleri/çözümleri araştırma yoluna gitmişlerdir (Zopounıdıs ve Doumpos, 2002: 171).

Yukarıda çerçevesi çizilen durumu özetlemek gerekirse finansal kararların çok boyutlu ve karmaşık yapısı gereği tek kriterin etkili olduğu riskli ve alternatif maliyeti olan kararlar yerine çok kriterin etkili olduğu daha sağlıklı ve kaliteli kararların alınması zorunluluk haline gelmiştir. Bir finansal karar problemi olan finansal performans sıralamalarının yapısal olarak çok boyutlu ve karmaşık olması, ölçüm meselesini çok kriterli bir karar verme problemi haline getirir. Bu problemi araştırmacılar ÇKKV yöntemleriyle çözmeye çalışmışlardır.

Finans alanında ÇKKV çalışmaları ile ilgili yapılan kapsamlı ve sistematik bir literatür araştırmasının sonuçları bilgilendirici ve dikkat çekicidir. 2000-2018 yılları arasındaki Web of Science veri tabanından 657 makale için elde edilen sonuçlara göre (De Almeida vd. , 2020: 16):

 Analiz edilen süre baz alındığında finans alanında ÇKKV uygulamalarının sayısı sürekli artış göstermiştir. Aynı şekilde makalelerin aldığı atıf sayısı da dikkate alınan 18 yıllık dönemde artmıştır.

 ÇKKV yöntemleri ile finansal uygulama çalışmaları, finans odaklı dergilerden ziyade yöneylem araştırması ve bilgisayar bilimlerine odaklanan bilimsel dergilerde daha çok sayıda yayınlanmıştır.

 Finansın tüm alanlarına ÇKKV modelleri uygulanmıştır.

 Elde edilen sonuçlara göre bulanık mantık (fuzzy) entegre edildiğinde finansal modelleme için ÇKKV yöntemleri uygulanabilirlik açısından daha iyi bir araç olmuştur.

 AHP ve TOPSIS, kurumsal performansı analiz etmek için en çok kullanılan yöntemlerdir.

 Çok amaçlı optimizasyon, evrimsel algoritmalar ve hedef programlama, yatırım portföylerini seçmek için kullanılan temel metodolojilerdir.

 ÇKKV metodolojilerinin sonuçları arasında yüksek bir korelasyon olduğu görülmüştür (yani yöntemlerin benzer sonuçlar verdiğine dair korelasyon kanıtları vardır)

 Finans alanındaki çok kriterli modellemelerde en çok ele alınan problematikler ‘sıralama’ ve ‘portföy oluşturma’ problemleridir.

 Finansal modelleme için kullanılan üst ana kriter grupları arasında en yaygın benimsenenler kârlılık ve risk bazlı kategoriler olmuştur.

 Finansal performans analizi, finans alanında en çok çalışılan ikinci konu olmuştur.

2.2.1.3. ÇKKV Yöntemi İle Ölçülen Finansal Performans Çalışmalarında